Kelimelerin Tarihi:"Regresyon" kelimesinin tarihi

Charles Darwin ve Francis Galton:İki kuzenin bilimsel rekabeti ve "Regresyon"

Regresyon kelimesinin tarihinin Charles Darwin’in kalıtım (soyaçekim) üzerine çalışmalarından kaynaklanması herhalde herkese şaşırtıcı gelecektir. Darwin’in 1868’lerde ortaya attığı “Pangenesis Teorisi”[1] üzerine başlayan bilimsel tartışma ve çalışmalara "kuzeni" Francis Galton’un kalıtım üzerine yaptığı deneyler ve bu deneyler üzerinde yaptığı Biyometrik İstatistiksel Yaklaşımlar eklenince “regresyon” kelimesinin ortaya çıkışı kaçınılmaz oldu.

Francis Galton ve Evrensel Regresyon Yasası

Regresyon kelimesi ilk olarak 1886 yılında Francis Galton[2] tarafından “Family Likeness in Stature” adlı çalışmasında kullanılmıştır. Galton bu çalışmasında uzun boylu ana-babaların çocuklarının uzun boylu, kısa boylu ana-babaların çocuklarının kısa boylu olur hipotezinin geçerli olup olmadığını test etmek istemişti. Ancak bu araştırmanın sonunda tersi bir durum ortaya çıkmıştı. Zannedildiğinin tersine çok uzun boylu yada kısa boylu ana-babaların çocuklarının boyunun genel nüfus ortalama boyuna doğru yaklaşma yani “regress” eğiliminde olduğunu tesbit etti. Galton bu eğilimi “olağana doğru çekilme” olarak ifade etmişti. Galton’un bu çalışmasındaki tesbitine “evrensel regresyon yasası” denmektedir.[3]

“Reversion”a karşı “Regresyon”

Galton, Mendel’in yaptığı gibi deneylerini fasülyeler üzerinde yapıyordu. Bu deneyleri üzerinde istatistiksel yaklaşımlar uygularken başlangıçta “regresyon” kelimesi yerine “reversion” kelimesini kullanmıştı. Ancak yukarıda belirttiğim gibi fasülye deneylerinde “soydan soya aktarımda” dağılımın ortalamaya çekilerek bir normal dağılım oluşturması Galton’un fikrinde değişikliğe neden oldu. Bu yüzdende “olağana doğru çekilme” ye “reversion” adını vermekten vazgeçti. Bu kelime yerine 1886’da “regresyon” kelimesini kullanmaya başladı.

Günümüzde her meslek grubunun istatistik bilimi ve bu bilimin kullandığı yöntemlerden birisi olan “regresyon analizi” nedeniyle aşina olduğu “regresyon” kelimesi yukarıda anlattığımız gibi tarihsel evriminin başlangıcındaki anlamından oldukça uzak bir anlama doğru evrimleşmiştir. Bilindiği gibi Regresyon Analizi bir bağımlı değişkenin başka açıklayıcı değişkenlerle olan ilşkisini belirli parametreler aracılığıyla tahmin eden yada öngören bir çözümlemedir.

Fehmi Dinçer

Ankara 2008

Kaynaklar:

Damodar N. Gujarati: Temel Ekonometri, Literatür Yayınları, 2001. (Çev:Ümit Şenesen ve Gülay Günlük Şenesen)

Kelimelerin Tarihi:

"Risk" kelimesinin etimolojisi:

http://blog.milliyet.com.tr/Kelimelerin_Tarihi___Risk__Kelimesinin_Etimolojisi/Blog/?BlogNo=225803

"Rönesans" kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=108612

"Uygarlık" kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=104424

"Kapitalizm" kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=103577

"Piyasa" kelimesinin tarihi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=107425

Asaletin etimolojisi:

http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=99813

[1] Pangenesis Teorisine göre canlıların vücudun bütün organlarından gelen parçacıklar (gemmules) üreme organlarına geçer. Bu nedenle dış çevreden etkilenen organlar, bu değişiklikleri “gemmules” aracılığı ile üreme organına aktarırlar. Kalıtıma ilişkin Pangenesis Teorisinden hareketle yaşam boyu elde edilen özelliklerin bir sonraki nesle aktarıldığını belirten görüşte denir.

[2] Francis Galton kalıtıma istatistik yaklaşımları ilk uygulayan kişi olarak Biometrik Yaklaşımın kurucusudur.

[3] Bu araştırmanın tesbitleri 1903’te “On the Laws of İnheritance” adlı çalışmasıyla Karl Pearson tarafından da doğrulanmıştır.