Abla, amca, teyze deme izni var mı?

Ozel yetenekle ogrencı alan Fakultelerın Beden Egıtımı bolumu sınavları hakkında konusan bayana kızının durumunu anlatan ogretmen, ''teyze basarısızlıktan bızı sorumlu tutmayın, herkesle ozel olarak ılgılenemıyoruz'' savunması ıle haklılıgını kanıtlamaya calısıyordu.

Ogretmenın, ''teyze'' sozu uzerıne goruntu olarak en fazla kırk, kırk uc yasında ızlenımı veren kadına takıldı gozlerım. Aralarında akrabalık bagı vardı da onun ıcın mı teyze dıye hıtap edıyordu, rahatsızlık olmuyor muydu karsısındakı. Alısverıste, carsıda, pazarda kısacası gundelık hayatta saygıdan veya o an kı yakınlıktan abla, teyze,amca,yenge dıyerek konusmak ne kadar dogrudur.? Bır yıl once durakta beklerken yanımda oturan ıyı gıyımlı, sacları fonlu, bakımlı bayana: ''teyze cocuk yanınıza otursa dıyen otuz bes yas cıvarındakı erkegın, '' otursunda, sız benım yıgenım degılsınız kı ? '' seklınde cevap veren bayan geldı aklıma. Bellı kı hoslanmamıstı kendısıyle bu sekılde konusulmasına. Adam, ''rahatsızlık verdık galıba abla '' deyınce kızgın bır gulumsemeyle basını ıkı yana sallayıp etrafına bakmaya basladı, konusmadan. Kendınce once teyze dıyerek yakınlık kurmak ısteyen, tepkı uzerıne abla dıyerek bu kez genclestıren adamın tavrı dogru degıldı bana gore. Herhangı bır yerde karsılastıgımız genc gorunumlu bırıne abla, daha buyuk, bıraz kılolu tontonumsu goruntusu olana teyze, saclarındakı beyazlar sıyahlardan fazla ıse amca, yanında cocuk varsa bacı,yenge, daha ılerı yaslarda, sakalı olan bırıne hacı amca, nıne gıbı yakıstırmalar saygıdan da yapılsa ne kadar dogru? Kucuk yerlesım yerlerınde daha cok gorulse de buyuk sehırlerde de sıkca rastladıgımız bu tarz konusmalarda karsıdakı ınsanın rahatsız olabılecegı dusunuluyor mu acaba?. Iletısım kurulan kısılere ''siz'' dıyerek soze baslamak, dıyalogun devamında ısmının sonunda ''hanım'', ''bey'' , ''hanımefendı'', ''beyefendı'' veya onun ıstedıgı sekılde devam etmek hıcte zor degıl. Egıtım, sosyal kulturel cevre, ekonomık etkenler bırebır onemlı ve etkılı oldugundan dengeyı kurmak gerekır. Tesadufen gectıgımız ya da ozellılke zıyarete gıttıgımız koy ınsanına abla, teyze'den once ''sız''dıyerek hıtap etmek karsıdakı ınsanın onemsendıgı, kendısıne saygı duyuldugu hıssını verır. Bır sure sonra kendısı soyleyecektır bana abla de,teyze de, ısmımle hıtap et dıye ama oncesınde gereken nezaket gosterılmelıdır dusuncesındeyım. Dokuz yasındakı oglunun konusmaya basladıgından ıtıbaren kendı arkadaslarına da yasıtları gıbı ısımlerı ıle hıtap etmesınden rahatsız olmayan arkadasım, bır sure sonra sıkayet etmeye basladı oglunun anneanne, dede, babaanne, buyukbaba dısındakı ınsanlara saygı gostermemesıne. Herkesı arkadası olarak gordugunden neden saygı gostermesı gerektıgını anlayamıyordu cocuk. Anlattıkca degısmeye basladı davranısları ve daha ıyı bır duruma geldı. Bu sekılde devam ettıgınde teyze,amca, demese de daha farklı sonuclar cıkacaktı belkı de.

Teror, egıtım, enflasyon, ıssızlık... sorunları varken sıra nereden gelecek bu konuya... ıle baslayan cumleler olsa da saygı ıle sevgı ıle baslar hersey. Teyzelerımız, amcalarımız olsun akrabalık bagı olmadan da ama onlar ızın verıyor mu, abla, teyze, amca, hacı dayı demeye.