Ay'a Gidiyoruz

Aya Gidiyoruz

Ay'a Yolculuk, uzayın gizemine ilgi duyan insanın, bu sonsuzluğa yönelişinin coşkusunu anlatan ilk roman özelliğini taşımaktadır. Edebiyatta bilimkurgu türünün öncüsü Jules Verne'in (1828-1905) en ünlü eserleri arasında yer alıyor.

1865 yılında kaleme alınan romanda, Amerikan İç Savaşı sonrasında emekli askerlerin toplandığı "Silah Kulübü" üyelerinin, yeniden gündeme gelme ve silah çalışmalarını canlı tutma çabaları sonucu ortaya atılan, yaşama geçirilmesi güç, "düş" denilebilecek "Ay'a mermi gönderme" projesi ile başlayan olaylar anlatılıyor.

Çocukluk yıllarımızda, adından çok söz edilen öğretmenlerimizin önerdiği, bizlerin de çocuklarımıza, öğrencilerimize önerdiğimiz bu roman, çocukların düşlerini besler, zenginleştirir; görüş ufuklarını genişletir. İnsanoğlunun Ay'ın yüzeyine ayak basmasından 104 yıl önce yazılan bu roman, edebiyatta bilimkurgu türünün önde geleni. Okurları, yazarın kurguladığı dünyaya götürür.

Jules Verne’in kurguladığı Ay’a yolcuk, insanlığın yüzyıllardır düşlerinden biri olan uzay yolculukları, geçen yüzyılın ikinci yarısında gerçeğe dönüştü.

Uzay yolculukları ,önce uydu yarışı olarak başladı. SSCB, 4 Ekim 1957'de "Sputnik 1" uydusunu uzaya fırlatarak bu alanda bir ilki gerçekleştirdi. ABD, yaklaşık 4 ay sonra, 31 Ocak 1958'de, "Explorer 1" uydusunu Dünya yörüngesine yollayarak karşılık verdi.

Uzaya çıkan ilk kozmonot Yuri Gagarin

Uydulardan sonra sıra yörüngede insanlı uzay yolculuğu yapmaya geldi. Bunun için her iki ülke de tek kişilik uzay kapsülleri geliştirmeye başladı. SSCB, Vostok Programı kapsamında geliştirdiği roket ve kapsülle rakibi ABD’yi bir kez daha geride bıraktı. Sovyet kozmonot Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961'de "Vostok 1" uzay mekiğiyle Dünya yörüngesini turlayarak uzaya çıkan ilk insan olarak tarihe geçti.Bu sebeple 12 Nisan, "İnsanlı Uzay Yolculuğu Uluslararası Günü" olarak kutlanıyor.

SSCB 1963yılına kadar Vostok kapsülleriyle uzaya 5 kozmonot daha gönderdi. Bunlar arasında "Vostok 6" mekiğiyle 16 Haziran 1963'te yörüngede yolculuk yapan kozmonot Valentina Tereşkova, uzaya çıkan ilk kadın oldu.

Sovyet kozmonot Aleksey  Leonov, 8 Mart 1965'te "Voskhod 2" kapsülüyle yapılan yolculuk sırasında uzay boşluğundaki ilk yürüyüşü gerçekleştirdi.

Ay’a giden ilk insanlar, ABD’li astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin

Ay’a gidiş düşünü, Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, Apollo 11’le, Ay yüzeyine yapılan insanlı ilk uzay uçuşunu gerçekleştirdiler. Amerika Birleşik Devletleri'nin bu uzay uçuşunda astronotlar Neil Armstrong ve Buzz Aldrin 20 Temmuz 1969 günü saat 20:18'de Ay yüzeyine iniş yapan ilk insanlar oldu. İnişten altı saat sonra 21 Temmuz günü 01:56'da Armstrong ay yüzeyine adım atarak bu konuda Ay'a ayak basan ilk insan olarak tarihe geçmişti. Ay'a ayak basarken Armstrong “bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım” ifadesini kullandı.

Armstrong ve onun ardından Ay yüzey ’ine adım atan Aldrin 'den sonra ABD 1972'ye kadar Ay yüzeyine 10 astronot daha çıkardı.

SSCB'nin dağılmasının ardından Rusya Federasyonu ile ABD arasındaki uzay çalışmaları alanındaki iş birliği arttı. İki ülke, Uluslararası Uzay İstasyonunu (UUİ), Avrupa Birliği, Japonya ve Kanada ile işletirken, Amerikalı astronotlar Soyuz mekikleriyle (UUİ)'ye taşınıyor.

İnsanlı uzay uçuşlarında üçüncü güç: Çin

Çin, bugün ABD ve Rusya’dan sonra insanlı uzay yolculuğu yapabilme kapasitesine ve deneyimi olan üçüncü ülke konumunda bulunuyor. Çin ilk kez 1967 yılında, uzay yolculuğu yapma kararı aldı. ABD'nin Gemini mekiğinden kopya edilerek 1970'lerde yapılan Shuguang uzay aracı başarısız oldu. Ülke ardından Rusya'nın Soyuz mekiğini örnek alan Shenzhou mekiğini geliştirerek yıllar sonra hedefine ulaşabildi.

Özel sektör katkısı

ABD Havacılık ve Uzay Ajansı NASA, Apollo programının sırasıyla Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis ve Endeavour uzay mekiği programlarını sürdürdükten sonra 2011 yılında, kamu kaynaklarıyla yürütülen tüm insanlı uçuş programlarına son vererek bu alanda özel sektör girişimlerini teşvik etmeye başladı.

NASA,Yunan Ay tanrıçası "Artemis"in adı verilen yeni keşif görevi kapsamında 2024 yılına kadar Ay'a insanlı seferler düzenlemeyi amaçlıyor. 2028 yılına kadar sürmesi planlanan seferlerin ardından Ay yörüngesinde bir uzay istasyonu kurulması ve burayı basamak olarak kullanarak Mars'a insanlı seferler düzenlenmesi hedefleniyor.

Günümüze geldiğimizde ise uzay yarışına katılan ülke sayısı bir hayli arttı. Japonya, İran ve Malezya da insanlı uzay programları başlattıklarını duyurur.

Hatta bazı ülkeler uzaya astronot göndermiş olmalarından ötürü bizleri şaşırttı. Tarihte Suriye, Küba, Afganistan Brezilya, Bulgaristan, Kanada, Küba, Çekoslavakya, Macaristan, Hindistan, İsrail, Kazakistan, Meksika, Moğolistan, Suudi Arabistan, Slovakya, Güney Afrika, Güney Kore, Suriye, Ukrayna, Vietnam gibi ülkelerden astronotlar uzaya gitmeyi başardı. Belki bu başarılar ülkelere ait değildi ;ancak bugün uzay tarihine baktığımızda birçok gelişmemiş ülkenin adını uzaya giden bu astronotlar sayesinde görmek olanaklı. Türkiye, bu ülkeler arasında yer almıyor.

Bu devletler arasında Türkiye yok. Henüz uzaya kimseyi gönderemedik. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin uzay politikaları alanındaki 10 yıllık vizyon, strateji, hedef ve projelerini içeren Milli Uzay Programı'nı 10.02.2021’de Salı günü kamuoyuna açıkladı. Erdoğan'ın konuşmasıyla tanıtılan programı hazırlayan kurum ise Türkiye Uzay Ajansı.

Milli Uzay Programı'nın tanıtılmasıyla, Türkiye Uzay Ajansı'nın hedefleri de kamuoyuna duyuruldu. Ajansın logosu da tanıtıldı.2018 yılında oluşturulan bu kurumun görevini ve hedefleri:

Türkiye Uzay Ajansı, uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerinin gelişimini ve yaygınlaştırılmasını  destekleyici nitelikte finans, hukuk, yönetim, işletme, pazarlama ve benzeri konularda çalışmalar yapan, Türkiye'nin uzaya yönelik hak ve çıkarlarının korunması ve güvence altına alınması için ulusal ve uluslararası kuruluşlarla eşgüdümü yürüten devlet kuruluşu olarak tanımlanıyor.

Tüm dünyanın uzunca bir süre bu görev için bağımlı olduğu Rusya, Soyuz roketleriyle bir astronotu UUİ 'e göndermek için 80 milyon doların üzerinde ücret talep ediyor. ABD merkezli SpaceX şirketi ise geçen yıl kullanılmaya başlanan roketleriyle aynı görev için 50 milyon dolar istiyor.

Muhtemelen uzaya gidecek ilk Türk, bir holding sahibi olacak. O da uzay turizmi adı altında binlerce doları yabancı şirketlere vererek başaracak.

Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ)Dünya yörüngesine yerleştirilmiş bir uzay üssü, başka bir tabirle üzerinde yaşanabilen yapay bir uydudur. Bir araya getirilen modüllerin birleştirilmesiyle inşa edilmiş olan istasyonun ilk kısmı 1998 yılında fırlatılmıştır.

Uluslararası Uzay İstasyonu programı, beş katılımcı uzay kuruluşu tarafından oluşturulmuş ortak bir projedir, bu kuruluşlar ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi, Rusya Federal Uzay Ajansı, Japonya Uzay Araştırma Ajansı, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı'dır. İstasyonun mülkiyet ve kullanım hakları ülkeler arası antlaşmalar ve sözleşmelerle belirlenmiştir.

İstasyon, Rus Yörünge Bölümü ve Amerika Birleşik Devletleri Yörünge Bölümü olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Bu iki ülke uzay çalışmalarında birbirleriyle yarışmıştır

Uzay yarışının başarısı, gerçekleştirilen "ilk" lerle ölçülür. Yarışın ilk döneminde Sovyetler "ilk uzay aracı", "uzayda ilk canlı", "uzayda ilk insan" ve "uzayda ilk kadın" gibi unutulmaz ilklere imza attı. Amerika Birleşik Devletleri sadece Ay'a ilk ayak basan ülke olmakla kalmayıp, bunu 9 yıl gibi görece kısa bir proje sonucunda başarmıştır (Encyclopedia Astronautica14 Haziran 2009 tarihinde Web Cite sitesinde arşivlendi. İngilizce Vikipedi)

12 Nisan 1961’de uzaya çıkan ilk kozmonot Rus Yuri Gagarin, ABD’li Neil Armstrong ve Buzz Aldrin20 Temmuz 1969 günü saat 20:18'de Ay yüzeyine iniş yapan ilk insanlar oldular.

Uluslararası Uzay İstasyonu(UUİ)’da, bu iki ülke etkin .Uzay çalışmalarına en çok kaynak ayıran da bu iki ülke. Diğer 10 ülke de şöyle sıralanıyor. Türkiye, bu sıralamada yer almıyor.

Ülkeler, uzay çalışmalarına ne kadar kaynak ayırıyor?

1. ABD (18 milyar dolar) Amerika her zamanki gibi sürpriz olmayan bir şekilde listenin ilk sırasında. Her ne kadar NASA’nın bütçesi 2009 yılından bu yana azalsa da, NASA hala 18 milyar dolarlık harcamasıyla ilk sırada yer alıyor.

2. Rusya (7.7milyar doların üstünde) Rusya’nın uzay programı son 5 yılda yaklaşık yüzde 30 büyüdü. Geçen yıl Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya Federal Uzay Ajansı için 50 milyar doların üzerinde büyük harcama yapıyor olacağını bildirdi.

3. Avrupa (5.5milyar dolar) Avrupa Uzay Ajansı (ESA), uzayı keşfetme görevi için 20 üye ülke ile birlikte çalışan bir birlik.

4. Fransa (2,5milyar dolar), 1961 yılında Paris’te Fransa’nın CNES’ini kurduğundan beri, ajans uzaya çok sayıda roket ve uydu fırlattı. Aynı zamanda Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bazı büyük etkinliklerle önemli roller oynuyor.

5. Japonya (2,4 milyar dolar) Üç ayrı uzay ajansı birleşimi ile 2003 yılında kurulan Japonya’nın JAXA ’sı sadece saygın bir uzay programı değil, aynı zamanda yörüngeye uydular fırlatma ve asteroit keşfi yapma eylemlerinde bulunmuştu

6. Almanya(2milyar dolar) 10 tane aktif ve 16 tane başka henüz tamamlanmamış uzay görevi var. Birçok Avrupalı rakipleri gibi, Almanya’nın da 2 milyar dolar uzay programı bütçesinin büyük bir bölümü Avrupa Uzay Ajansı’na gidiyor.

7. İtalya (1.8milyar dolar) İtalya, uzay ile ilgili birçok konuda NASA ile işbirliği içerisinde hareket ederek bazı görevler üstlendi. Ülkenin uzay ajansı ASI, Avrupa Uzay Araştırmaları Örgütü’ne önemli bir katkıda bulunuyor.

8. Çin (1.3milyar dolar). 2011 yılından bu yana, CNSA(Çin Ulusal Uzay İdaresi), aya insansız araç seferlerini düzenleyip, Çin’in ilk uzay istasyonu olan Tiangong’un yörünge çalışmalarına başladı.

9. Hindistan (1.1milyar dolar)Uzay araştırmalarında büyük oyuncularla rekabet edemeyecek olsa da Hindistan uzay teknolojisinde bir numara olmak istiyor.

10. Kanada(488 milyon dolar) Bu bütçe genel olarak 2016 itibariyle uzaya gönderilecek 3 uydu için harcanacak.(Z Raporuwww.zraporu.com)

BBC’ye konuşan Serdar Yıldırım; uzay aracı üretimi, yerli motorun adaptasyonu ve fırlatma için yapılacak uluslararası işbirliği gibi konular henüz çalışma aşamasında olsa da, bir hedef koymak ve bu hedef doğrultusunda çalışmaları sürdürmek gerektiği görüşünde. Alanın uzmanları, çeşitli nedenlerle gecikmeler yaşanabileceğini söylüyorlar.

Diğer yandan, Uluslararası Uzay İstasyonu programı, beş katılımcı uzay kuruluşu tarafından oluşturulmuş ortak bir projedir, bu kuruluşlar ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi, Rusya Federal Uzay Ajansı, Japonya Uzay Araştırma Ajansı, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı'dır. İstasyonun mülkiyet ve kullanım hakları ülkeler arası antlaşmalar ve sözleşmelerle belirlenmiştir.

Konulan hedefi "agresif" olarak tanımlıyor ancak 2023'te Ay'a çıkma hedefinin ertelenmesi ihtimalini yüzde 50'nin altında görüyor:

"2023, bir Ay misyonu için çok agresif bir tarihtir. Ama misyon iyi incelenirse yapacağımız sadece Ay'a erişmektir. Türkiye'de imal edeceğimiz bir uzay aracı, Türkiye'de üretilmiş bir hibrid motor ile Ay'a ulaşmak... Sıfırdan başlıyor olsaydık yine 2023'e yetişemezdi.

"Her şey yolunda giderse bu 2023 sonuna yetişecektir. Ama biliyorsunuz bu işlerde her zaman her şeyin yolunda gitmeme ihtimali de vardır.

"Bir hedef koymak zorundayız. Planlama gerçeğe çok yakın ama elbette riskler barındırıyor. İlk defa yapılacak bir iş. Teknik olarak beklemediğimiz problemlerle karşılaşabiliriz, tedarik zincirinde aksamalar olabilir. Bunlar hep oyunun kuralı içindedir. Böyle bir durumda elbette ki gecikmeler olabilir." (Serdar Yıldırım)

Son söz 

Türkiye, diğer bazı ülkeler gibi uzaya ve Ay’a astronot gönderebilir. Bu, uzay çağının da gereğidir. Geç kalınmıştır. Yalnızca bir kez astronot göndermek yeterli midir? Kuşkusuz yeterli değildir. Ne var ki uzmanların açıklamalarına, görüşlerine göre bir kez bile Ay’a gitmede sorunlarla karşılaşılacağı, projenin hedefine ulaşması zor görünüyor. Önemli olan Uluslararası Uzay İstasyonuprogramında yer almak. Bilim, sanayi ve teknoloji birikimimiz, ekonomik kaynaklarımız; bu programa katılmamız için yeterli olacak mı? Diğer yandan bu programın yürütücü ülkeler ;’ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi, Rusya Federal Uzay Ajansı, Japonya Uzay Araştırma Ajansı, Avrupa Uzay Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı' Türkiye’yi içlerine alırlar mı? Bu soruların yanıtının gerçekleşmesi zor gözüküyor.