Büyük Fizikçiler

Loan James tarafından yazılmış, “Büyük Fizikçiler” isimli kitabı bugün bitirdim. Sıcağı sıcağına bazı notlar aktarmak istiyorum. Daha evvel aynı yazarın “Büyük Matematikçiler” isimli kitabını okumuş ve sanırım onunla ilgili de yine Milliyet Blog da bir yazı yazmıştım. Her iki kitap da harika, hararetle öneriyorum.

Kitapta beni çarpan şeylerden birincisi hemen hemen 17. Yüzyılın yarılarına kadar Hristiyan din adamlarının bilim adamlarına ne kadar eziyet ettikleri ve bilimin ilerlemesine ne kadar köstek olduklarını görmek oldu. Kopernik, Galileo, Kepler az çekmemişler. Bu Hristiyan batı dünyasında böyle olduğu gibi Osmanlı döneminde de maalesef buna benzer uygulamalar var, örneğin depremin sebebi olarak görülerek yıktırılan rasathane, Hezarfen Çelebiye yapılanlar, matbaanın gelmesine engel olunması vb olaylar gösterilebilir. Anlaşılan Hristiyan adamlarından olsun Müslüman din adamlarından olsun epeycesinin bilimle sorunu olmuş.

Ancak 17. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren batıda ilimde ve ilim adamlarında adeta bir patlama yaşanıyor. Galileo ve Kepler’den sonra sadece en bilinenleri saysak bile Newton, Franklin, Coulomb, Laplace, Fourier, Ampere, Ohm, Faraday, Maxwell, Röntgen, Planc, Curie, Einstein, Born, Bohr, Schröndinger, Bose, Fermi, Heisenberg, Openheimer ve daha onlarcası, adeta yerden fışkırır gibi fizikçi fışkırıyor; matematikçiler, kimyacılar da cabası.

Enteresan noktalardan birisi batıda özellikle 18. Yüzyıl başından itibaren bilim adamlarına toplumun hemen her kademesinden, devletten, hükümetten, belediyelerden, aristokratlardan, üniversitelerden gelen müthiş destek ve teşvik; para yardımları, yarışmalar, ödüller, verilen ünvanlar, bilim adamlarına tahsis edilen labaratuvarlar, malikaneler ve bu gibi nice imkanlar. Maalesef bilim adamlarına batıda gösterilen bu teveccühün yüzde birini Türk ve Müslüman dünyasında göremiyoruz.

Büyük matematikçilerde olduğu gibi büyük fizikçilerin de hepsi üstün zekalı. Çoğunun müziğe aşırı bir ilgisi var, bazıları çok iyi derecede piyano veya keman çalıyor, çoğunun sporla yakın ilgisi veya başka bir hobisi var. Bazıları hayatlarının belli evrelerinde sinir krizi geçiriyorlar, bazılarının kendilerinin veya yakınlarının ruhsal veya sinirsel problemleri olabiliyor. Otizmin daha hafif bir türü olan Asperger sendromuna sahip kişiler fiziğe daha yatkın oluyorlarmış. Newton, Cavendish, Einstein ve Dirac’ın bu sendroma sahip oldukları düşünülüyormuş.

Özel hayatlarına gelince, hepsi birbirinden ilginç diyebilirim. Hepsinden birer örnek vermek için burada yer müsait değil. Einstein’ın ilk karısı kendinden beş yaş büyük, ikinci karısı da üç yaş. İlk çocuklarını doğar doğmaz evlatlık veriyorlar ve bir daha izine rastlanmıyor. Daha sonra oğullarından biri şizofrenik paranoya teşhisi ile akıl hastahanesine yatırılıyor; o andan itibaren Einstein oğluyla ilişkisini kesiyor bir daha hiç ilgilenmiyor. Ehrenfest, giderek artan depresyon nöbetleri sonucunda 53 yaşındayken intihar ediyor, intihardan önce 14 yaşındaki zihinsel özürlü oğlunu önce kör edip sonra öldürüyor. Boltzman da intihar ederek ölüyor.

İşlerinde dindar olanlar var, mesela Kepler dindar biri. Henry ve Faraday çok dindarlar. Einstein’a sorulduğunda, “insanla ilgilenen bir tanrı olduğuna inanmıyorum ama kainatı yaratan bir tanrı olabileceğini düşünüyorum” diyor. Nath Bose, 1913 de zengin bir fizikçinin 11 yaşındaki kızı (yanlış okumadınız on bir yaşındaki) Ushabala Ghosh’la evleniyor. Daha sonra bulunan “bozon” tabiri bu fizikçinin isminden türetiliyor. Kuantum fiziğinin büyük ismi Heisenberg, büyük bir bilim adamı olmakla beraber, “ikinci dünya savaşından Nazi Almanya’sı galip çıksaydı ne güzel olurdu” diyebiliyor.

İsterseniz daha fazla uzatmayım, siz en iyisi bu kitabı okuyun, kitap İş Bankası yayınlarından. Sürç-ü lisan ettiysek af ola. Kalın sağlıcakla.