Gurbette geçen 32 yıllık zaman dilimi

15 kasim 1979, gurbete çıkışımın ilk günü. Uçak Yeşilköyden havalandı. Camdan sol tarafıma bakıyorum. Yenikapı açıklarında denizden koyu simsiyah bir duman yükseliyor. Independenta gemi kazası o gunden kalan aklımdan silinmeyen manzara. 

Saat 2.5 civarı Londara Heatrow hava alanındayiz. Gece olmuş gibi kasvetli, yağmurlu, insanın ruhunu karartan karanlık bir hava. Acaip bir heyecan var, Londranın meşhur kara taksilerinden birine bindik. Hayriye Elife hamile. Yolda birkaç kere mecburiyetten durduk. Eve gelene kadar 45 km lik yol bir türlü bitmek bilmedi. Nihayet evdeyiz. Ev dışarıdan daha kasvetli, küçücük camlar ve camların konumu yerden 1.6 m yüksekte, oturdugunuz yerden yolu görmek imkansız. Muhakkak ayağa kalkmalısınız dışarıyı görmek için. Aynı hapisane gibi. Camdan baksanız ne goreceksiniz, sıvasız, tuğladan yapılmış evler. Bizler Istanbulda alışmışız geniş camlı evlere oturduğumuz yerden yola bakmaya, geleni gideni seyretmeye. Komidinin üzerinde 15 inch siyah beyaz televizyon ikide bir dalgalanıyor, ikide bir kalkıyorsun bir tokat atıyorsun düzeliyor, sonra gene dalgalaniyor. Dalgalanmasa ne olacak ne dedigini anlamiyoruz ki, ingilizce. Tek yapacagimiz kisa dalgadan Turkiyenin sesini dinlemek. O da o zamanlarin demir perde gerisi ulkesi bulgaristanin musade ettigi kadar. Ikide bir Turkiyenin frekansina girip karistiriyoir. Hisirtidan baska bir sey duymuyorsun. 

Turkler Konfeksiyon iscisi Kibrisli Turklerin bazilari Turk lokantasii acmislar, nasrettin hoca, lezzet , grazy horse ve bir kac tane daha. Cuma aksamlari sinema var Turkce filim oynuyor. Turklerin buyuk cogunlugu sinemada . Gece 11:30 sinema dagiliyor sinemadan cikanlar lokantaya gidiyorlar . Tek eglence bu. Hafta arasi saat 5:30 her yer kapaniyor. Benzinciler bile ki burasi Londra. Saat 8 de off licence denen yerler aciliyor sigara ve icki satisi yapiyorlar sadece iki saat gece 10 olunca oralar da kapaniyor. Gece veya gunduz sokaklar bos , tek tuk insan goruyorsunuz. Bunlari neden mi yaziiyorum kimbilir belki o gunun sartlarinda cennet gibi vatani birakip nasil bir yere geldigimizi bu gunun genclerine anlatmak veya o gunlerden bu gunlere nasil geldik 32 sene oncesi ile bugunun mukayesesini yapmak icin. 

Simdi bazilari madem o kadar zordu sen de donseydin neden kaldin diyorlar bunu hissediyorum. Ben de ayni seyleri dusunurdum yani o sekilde dusunenlere hak vermemek de mumkun degil. Benim Ingiltereye gelmem maddi durumla ilgili degildi. Sene 1979 Anarsi had sayfada her aksam haberlerde hava raporu verir gibi terorden olen insanlarin, genclerin raporu veriliyor . Oyle 3 – 5 kisi degil oyle bir olmus ki 30 kisiden fazla insan oluyor her gun. Kendi acimdan terore bulasmis degilim ama o zamanlar kendimi Ulkuculere yakin hissetmisim Teyzemin oglu Hasan Vatan muhendislikte okuyor ve vatan muhendislik ulkuculerin elinde . arada Edirnekapi ogrenci yurduna gidiyor seminerlere katiliyoruz. 

Bir de beyazitta Kulluk denen bir yer var Ulkuculerin mekani oralarda takiliyoruz. Askerden once Gungorende kavelerden cikmiyorduk is donusu muhakkak kaveye gider arkadaslarla 51, pisti, 66 oynardik. Yani bayagi bir kahve cevremiz vardi. Askerden donuste artik kayveye gitmez olmustum zira artik gelecek icin yatirim zamani idi. Ben askerde iken Gungorende sag goruslu kimse kalmamis Butun Kahvehaneler sol goruslu kisilerce kurtarilmis bolge olmus ve benim bundan haberim de yok. Bir gun Askerden arkadasim geldi ve ben onu kahveye goturdum, oturmus cay iciyor sohbet ediyorduk. Birden kahvehane basildi . Bir gun once gece Ulku ocaklari gaziosmanpasa baskani oldurulmus cenazesi Gungoren mezarligina getiriilmis ve cenaze defnedildikten sonar Ulkucu gencler sol goruslulerin elinde olan butun kahveleri basiyorlar onune cikani dovuyorlar. 

Bizim kahveyi basan ulkuculer beni Edirnekapi yurdundan taniyorlar Tuttular beni ve arkadasimi ayirdilar geri kalan kahvede her kim varsa hepsini dovduler. Bu bana kalirsa cok buyuk bir gerizekalilik ornegi idi. Ne olurdu oradakilerle birlikte bana da iki tane sallasan ayirmasan. Degil mi? Iste o gunden sonra Gungorende dev solun oldurulecekler listesinde birinci siraya yukseldik. Kendi basima olsam mesele degil evlenmisim esim var. Iki defa gece yarisi onlarca kisi tarafindan yolum kesildi birisinde sinema dagildi ikincisinde ise tesadufen polis arabasi gecti ve kurtuldum. Artik yanimda falcata tasiyorum ve her sabah evden cikarken esimle, anne ve babamla hellallesiyorum cunku aksam eve gelisimin garantisi yok. Bu arada CHP iktidari var ve Turkiyede hic bir temel gida ve ihtiyac maddesi yok. Hepsi karaborsada. Allahtan maddi acidan bir sikinti yok karaborsadan temin ediyorum. Bazen karaborsadan bulmak bile imkansiz oluyor. 

Bu gun hala daha evimde 4 tane aygaz tupu var o gunlerde karaborsadan yedek alinmis tupler. Komsumuz Gulizar hanim sabah namazi asagida yoldan bagiriyor hey Ingiltereli gelin kalk mahalleli sana yagi kuyruguna gidiyoruz bu gun gelecekmis sen de gel diye. Velhasil bizim hanim bu sartlara daha fazla dayanamadi , Dukkani kapattim daha yeni dosenmis 4 aylik evin kapisina kilidi vurduk gurbete ciktik. Daha once de dedim ya Ingiltere yasayis bicimi acisindan bana o kadar tersti ki geceleri sinirimden agliyordum. Allahtan diger Turkler gibi is derdim yoktu Calisacagim ve kalacagim yer hazirdi . Insanoglu neye alismamis ki aylar gecti mayista Elif kizim dogdu. Sene 1980 o zamanlar Ingiltere uzerinde gunes batmayan imparatorluk her taraf hastahane saglik hizmetleri mukemmmel. Dogum yapan anneler 7 gun hastahanede tutuluyor bir ingiliz dunyaya getirdi diye ( o zamanlar ingilterede dogan her cocuk ingiliz vatandasi sayiliyordu annesi ve babasi hangi milletten olursa olsun. 1983 senesine kadar ) takdirle karsilaniyordu. 

Hemsireler doktorlarr annenin etrafinda pervane oluyorlardi. Hastahaneden cikarken hemsireler kapiya kadar bebegi kucaklarinda tasiyor anneye kapida teslim ediyorlardi. Anne adayinin hastahaneye yatmasi da cikmasi da seramoniye tabi oluyordu. Bu gun ise ekonomisi cokmus ingilterede saglik hizmetleri de coktu ve dogumu yapan anne ayni gun hastahaneden sanki kovuluyor. Bu arada Ingilterede oturma ve calisma musadem Elifiin dogumundan hemen sonra geldi. Ne de olsa Ingiliz vatandasi babasi olmustum. Ilk isim pasaportuumun geldigi gun ucak bileti alip Turkiyeye gelmek oldu. Gurbette o gunlerde THY ve diger milli hava yollarinin isci bileti uygulamasi vardi. Normal bilet 600 sterlin civarinda idi Isci pasaportu tasiyan bizler bunun yarisini oderdik ve 30 kilo hakkimiz olur biletimiz ise ucagi kacirsak bile yanmazdi. Ozel hava yollari yok ve Istanbula THY ve British airways birer ucak kaldirirdi. 

THY bileti ile British airways e binebilir ayni sekilde BA ucaginin bileti ile THY de ucabilirdik. Bu gun ise sadece THY bes ucak kaldiriyor 3 tane BA ve bir suru ozel hava yolu. Isci bileti kalmadi. Biletler ucuzladi , sadece istanbula degil onlarca ucak Turkiyenin baska sehirlerine ucar oldu. Oyle olmasina ragmen eger biletinizi 6 ay once almazsaniz benim bu sene yaptigim gibi acikta kalir Turkiyeye araba ile gelmek zorunda kalirsiniz. Araba ile gelmek dedim de Yugoslavya savasi oncesi biletler pahali benziin ucuz diye gurbetcilerin cogu Turkiyeye araba ile giderlerdi. Biz de onlardan biri idik . savas oncesi 4 defa Turkiyeye araba ile gelmistim. Bu sene de tekrar araba ile gelince 1984 ile 2011 arasinda avrupa yollarini kiyaslama imkani buldum . 27 sene avrupa yollarinda neleri degistirmisti. Zira yollar ulke ekonomisinin aynasidir. Bun kiyaslamayi da sizlerle paylasmak istedim. Savas oncesi en son 1984 senesi araba ile gelmistim. Bizler Almanya, Fransa veya belcikada calisan olmadigimiz icin ingiltereden once avrupaya gemi ile gecmemiz gerekiyordu. 

Bu gun oldugu gibi Mans deniziniin altindan trenle gecilen tunel de yoktu. Gemi yolculugu Dover den Belcikanin Ostende limanina 4.5 saat suruyordu. Londradan Turkiyeye yola cikanlar genelde gece 1 gemisine bilet alirlar 4.5 saat gemide kamarada uyurduk. Sabah dinc bir sekilde belcikadan yola cikar belki de ilk istirahat yerimiz 3 saat sonra almanyada koln olurdu. Belcikanun otobanlari avrupanin en guzel otobanlari idi . Basindan sonuna 280 km isiklandirilmis dort gidis dort gelis isil isil otobanlari vardi. Hiz siniri falan yoktu dumduz yol bas basabildigin kadar 200 km -240 km. Eger yavas gidiyorsan aynadan arkaya baktiginda taaa uzaklarda gordugun araba bir bakmisin arkanda sana yol ver diye selektor yapiyor. Bu detaylara niye mi iniyorum avrupanin cokmekte olan ekonomisinin bu gunku durumunu daha iyi gozler onune sermek icin. Bu gun o isil isil Belcika yollari kararmis, caddedeki lamba direkleri yerinde durmasina ragmen sadece kavsaklarda olan direkler aydinlatilmis ulkenin icinde bulundugu durumu gozler onune seriyor.Gene de Diger avrupa ulkelerinin icinde yollari en iyi durumda olan ulke belcika diyebilirim. Almanyada otobanlarin en guzel tarafi bol bol dinlenebileceginiz park yerleri olmasi ve otobanlarin park yerlerinin ucretsiz olmasi idi. Tuvaletlerinin ve dinlenme yerlerinin temiz olmasi ise ayri bir guzellikti. Bu gun 27 sene sonra gene park yerleri bol, temiz ve guzel. 

Yalniz tek farki benzincilerdeki tuvaletlerin ucretli olmasi. 27 sene once bu gunku avrupa birligi yok, var da sinirlar yerli yerinde duruyor ve gumruklerden control edilerek geciyorsunuz. Her ulkenin kendine gore para birimi var ve Almanyada mark kullaniliyor. Ayrica Turk vatandaslari her ulke icin ayri vize almak zorunda. Yani Belcika icin Ayri, Almanya icin Ayri, Fransa icin ayri. Bu gun bir shengen vizesi Ingiltere haric butun avrupa birligine yetiyor ayrica her ulke icin ayri para birimine ihtiyaciniz yok euro hepsinde gecerli para. Bu sene Sigorta sirketim sirbistan icin green kart vermedigi icin Avrupa birligi ulkelerini kullanmak zorunda kaldim ve 11 sene once kullandigim yolu isvicre , Italya , Yunanistan yolunu tercih ettim. Hazir bu yolu secmisken bir gun Romayi gezmek icin ayirdim. 

Ayni 11 sene once oldugu gibi hic bir gumruk kapisina , polis e rastlamadan Ipsalaya kadar geldik. Isvicre Kriz falan gormemis gibiydi . Yine cok guzel , Allahin Dunya uzerindeki yalanci cenneti gibiydi. Her zaman soylerim bu ulkede yasayanlari hep kiskanmisimdir . Muharremin kulaklari cinlasin. Ama italya, ve Yunanistan icin ayni sekilde dusunemem. Italya bir derece de Yunanistan bitmis. Sadece guzel olani Igomonista limanina indikten sonra arkadaki dagi 11 sene once done done cikmis done done inmistik bu sene gittigimde o zamanlar insaat halinde olan otoban bitmis Yunanistani gecmek 4.5 saate inmis. Bu yolu tercih edenler icin eger vakitleri varsa 2 saat igomonistada dinlenip 3 km uzaktaki denize girmelerini tavsiye ederim. Eger yanlarinda euro tasimiyorlarsa Yunanistanda doviz bozdurmak bir olum bankaya girmek bile 15 dakika kontrolden sonra, cikmak da 15 dakika kontrol gerektiriyor. Para bozdurmak ta 15 dakika 45 dakikaniz bankada geciyor. Italya ise cok daha vahim. 

Doviz burolari yuzde 20 komisyon ile calisiyorlar ve benden tavsiye doviz burolarina hic ugramamalari. Bankamatikleri kullanmak ise buyuk risk tasiyor. En iyisi Italyaya gideceksen yeterli euro bu memlekete gelmeden once elinde olsun. Mc Donald ve bu tur lokantalar avrupanin diger ulkelerine gore italyada daha pahali. Ucuz olan tek sey dondurma kocaman belkide yarim kilo dondurmayi bir kasede 1 euroya veriyorlar. Yunanistanda kahvalti kulturu gelismemis hani sabah gemiden inip te Igomonistada kahvalti yaparim hayali kuranlar sadece tosta talim edeceklerini bilsinler. Yarim saat kahvalti yapabilecegim lokanta aramama ragmen sonucta kasarli tosta razi olmak zorunda kaldim. Ipsalaya Yunanistandan girmek ayri bir zevk. Bir kopru bir basinda yunan askeri diger basinda Turk askeri tam ortada yunan ve Turk bayraklari altta meric nehri. 

Yunan tarafindan bakinca Turk oldugunla ayri bir gurur duyuyorsun . Askerinin durusu bayraginin dalgalanisi bile sana ayri bir haz veriyor. Bunu Turkiyeye nereden gireresen gir eger kara yolu ile giriyorsan muhakkak yasar Turk bayragi ve askerini uzaktan gorunce tuylerin diken diken olur. Bu sene Yunan askeri bile gecerken Turk vatandaslarina selam verdiler. Bizim askerlerimizin vataniniza hos geldiniz demesi ise sizin icin ayri bir duygulanmaniza aglamaniza vesile oluyor. Turkiyede green kart almak mesele degil 63 euro veriyorsunuz 2 aylik zorunlu sigortanizi yapiyorlar. Bu arada Sirbistan icin de green kart veriildigini ogrenince donusumu Sirbistan uzerinden yapmaya karar verdim. Onun icin de ayrica 63 euro verip 15 gunluk butun avrupayi kapsiyan green kart aliyorsunuz. Gerekli olan sadece vatandaslik numaraniz bir de girerken yaptirdiginiz 2 aylik sigorta policeniz. Donusumu 27 sene onceki gibi sirbistan uzerinden yaptim . 27 senenin en buyuk degisikligi isgte bu yol uzerinde olmus. Icinden hic durmadan korkarak gectigimiz Bulgaristan Avrupa birligine girmis gecen Turklere tepeden bakar olmuslar. Degismeyen ise o zaman da ac idiler, bu gun de aclar. 100 km bile olmiyan otobanlari icin 10 euro vignette denen otoban parasi aliyorlar. 

Resmi vignette ofislerini kapatmislar karaborsadan 7 gunluk vignette sattiriyorlar. Sen istedigin kadar ben bir gunde gececegim de gunluk vignette satan resmi ofisler hic bir zaman acik degil. 27 sene once bulgaristanin bir basinda bir de sonunda benzinci vardi. Bu gun bu sayi cogalmis 10 civarinda benzinci gordum. 27 sene once butun bulgaristani gecerdiniz ya iki ya 3 ikinci dunya savasindan kalma kamyon gorurdunuz bu gun cok olmasa da ozel otolar goruyorsunuz. Avrupada otobani en az olan ulke Bulgaristan ve yollari cok tehlikeli. Ozel itina istiyor 27 sene once otoban nerede ise gene orada kalmislar. Eski yugoslavya boluk porcuk olmus 850 km lik yugoslavya 456 km lik Sirbistan olmus . Sinirlarindaki gumruk memurlari Tukce biliyorlar ve Turk dusmanligi had safhada. Bayram donusu oldugu icin buyuk bir Turk donusu var Bulgaristan ile yugoslavya arasindaki boslukta binlerce araba var ve 14 kapinin sadece 2 tanesini acmislar, Sizin orada bunalmaniz ve sinir kupu olmaniz icin her seyi yapiyorlar. Geri zekali salaklarin ticari zekalari olsa gelen Turkleri torenle karsilamalari lazim. Zira onlarin ulkesinde para birakacak baska bir milletin insani yok. Orada sinir kupu olan Turk siniri gecince o sinirle Sirbistanda sadece hacetini gidermek (afedersiniz bu sozu kulklandigim icin ama ulkenin icine sicmak) icin duruyor. Bir bardak cay bile icmeden ayriliyor. Halbuki 27 sene oncesine gore benzinlikleri yenilenmis modern dinlenme yerleri yapmislar. 

Ucretsiz ter temiz tuvaletleri var. 27 sene once tahtadan kulubeler kulubenin ortasinda 2 metrelik cukur cukurun ustunde ayak basacak iki tahta vardi tuvaletlerde. Ayrica sinek ordusu ile bogusmak zorundaydiniz. Park yerleri rezaletti ve benzin istasyonlarinda size dolandirmak icin her turlu oyun oynanir eger sizden onceki benzin alanin parasini sildirmediyseniz onun ustune sizin benzininizi de yazar oyle alirlardi. Simdi o istasyonlardan modern istasyonlara gecmisler ama gumrukteki salak gumruk muhafizlari yuzunden sinek avliyorlar. Gumrukte guzelce karsilansa insanlar sinirlenmeden gecseler belki de ilk benzincide duracak bir cay icecek bir seyler yiyecek velkasil doviz birakacaklar. Otobanlarin uzerinde mc donalds bile var ama Turkler oyle bir sinirlenmisler ki bir dakika bile durmak istemiyorlar. Zaten artik eskisi gibi 850 km de degil . 456 km ve en fazla 3 saat sonra avrupa birligi topragindasiniz. Giriste oldugu gibi cikista da problem yaratiyorlar ama sonucta Croatia sonra gene yugoslavyadan ayrilip bagimsiz olan slovenia topraklarina giriyorsunuz. 27 sene once Alp daglarina tirmanmamak icin Maribor sinir kapisi secilir graz tuneli ile alp daglarina tirmanmadan almanyaya gidilirdi, Simdi ise Villach uzerinden de alp daglarina tirmanmadan gitmek mumkun olmus yeni tuneller acilmis ve otobandan cikmadan almanyaya giriyorsunuz. Bu gezide bir baska seyin de farkina vardim . Insanligin rahatligi icin Otobanlar yapiliyor da ozellikle Yunanistanda igomonista ile Ipsala arasinda yapilan otoban 11 sene once sehirlerin , koylerin icinden gecerek gormus oldugumuz butun guzellikleri yok etmis. 180 km hizla giderken zaten onunuzdeki yoldan baska birsey gormuyorsunuz. 

Otobandaki dinlenme yerleriinden baska bir yerde durma sansiniz da olmuyor o parklar ise icinde bir agac bile olmiyan gunesin altinda duranlara iskence olan yerler. Halbu ki 11 sene oonce Yunanistandan gecerken ege denizi kiyisinda zeytin agaclari altinda duracagimi, kavalada bir koyun icinden gecerken her elektrik direginin ustunde yuva yapan leylekleri gorecegimi ummustum. Butun bu guzellikleri goremeden sadece 4.5 saatte Yunanistani bitirmekle avunduk o kadar. 27 sene once elimizde yol haritasi , yollarin ustunde yeterli olmiyan trafik ve yol isaretleri ile bogusuyorduk bu gun ise Tom Tom umuz var ( navigation system ) yola cikmadan once gideceginiz yeri yaziyorsunuz o size istediginiz yere goturuyor, Gotururken ayni zamanda nerede benzinci nerede lokanta, nerede banka ve nerede kamera var size soyluyor. Dondugumde seni opecegim tomtom demistim eve geldim ve dedigimi yaptim. Bilim adamlari Insanoglu icin daha ne yapabilir diye dusunuyorum bazen , Teknoloji aklin sinirlarini zorlar duruma geldi. Hayatimizda oyle seyler degisti ki donup baktigimizda inanamiyoruz. Tam 32 sene gecmis Ingiltereye geleli iki sene bile kalamam dedigim ulkede 32 senem gecmis. Zamanla o kasvetli , karanlik, Londraya alismisiz , veya tam tersine Londra bize alismis. O cok az sayidaki Turk azinlik Milyonu bulmus Ayni Turkiyedeki gibi her kosede bir Turk bakkali acilmis , herbirimiz burada ev sahibi olmusuz o kasvetli Ingiliz evlerinin camlarini buyutmus oturdugumuz yerden yollari gorur hale getirmisiz. Gittigimiz yerleri senlendirmis tek tuk insan gezen yollari yasadigimiz yerlerde Turkiyenin sokaklari gibi canlandirmisiz. 

Dukkanlar artik saat 5:30 da kapanmiyor 24 saat acik . Benzinciler acik, Turkiyede bakkalda Turk mali ne buluyorsam burada kosedeki bakkalda aynisi var. Okullarda sinifin yarisi Turk. Avrupa ise bu 32 sene zarfinda her gun daha kotuye gider olmus , ozellikle Ingilterede ekonomi cokmus ( aglayani yok ) saglik hizmetleri ise hak getire , emergency ( acil ) bekleme en az 6 saat olmus, mahalle doktorlari ise sadece agri kesici ve antibiyotik yazar olmuslar. Hastahaneler oyle bir duruma gelmis ki 8 – 10 kisilik odalarda hastalar pis yataklarda ecellerini bekler duruma gelmisler kalp, beyin, prostat ameliyati bekleyenler hastahanelerde olmadiklari icin kendilerini sansli saymaya baslamislar. Hastahane odalarina kokudan girilmez olmus. Tecrubeli ve yetenekli doktorlar gitmis yerlerine geri kalmis ulkelerden gelmis genc doctor ve hemsireler dolmus dogru durust ingilizce bile bilmeyen doktorlar hastahanelerde hasta tedavisi yapmaktalar. Devlet dairelerinde hukumet yuzde 65 isci cikariyor, eger bir isin duserse en az 3 saat bekliyorsun ki birileri seni gorsun. Eskiden Devlet vatandasina guveniyor soylediklerini dogru Kabul ediyordu bu gun guvenmiyor ve soyledigi her seye yalan gozu ile bakiyor. Bizler , evet bizler ise her gecen gun Turkiyeye donecegimiz gunun hayali ile yasiyoruz. Tam donecegiz diyoruz , karar veriyoruz bir sey cikiyor erteliyoruz. Eminim ki butun gurbet insanlari ayni seyi yasiyorlardir. Turkiye , Turkiye bir yildiz gibi parliyor, Her sene geldigimizde daha farkli daha guzel goruyoruz. Boyle giderse bir zamanlar Turkiyede tatile geldiginde yolunacak kaz gibi gorulen Gurbetciler ( almanci) Turkiyede yasayanlarin sadakalarini verecekleri duruma dusecekler gibi gorunuyor.