Ilısu Barajının istenmeme nedenleri

Doğa Derneği, Ilısu Barajı ve Hidroelektrik Santralı (Ilısu Projesi) için hazırlanmış olan Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’nun (ÇEDR) değerlendirmesini hazırlamıştır. Doğa Derneği'nin hazırladığı değerlendirme raporu şunları belirtmektedir:

1. Ilısu Projesi, kritik doğal yaşam ortamlarını geri dönüşü olmayacak biçimde değiştirip bozacağından dolayı büyük çevresel etkiye sebep olacaktır.

2. Projenin sebep olacağı etkiler ÇED raporunda açıkça belirtilmemiştir. Bu nedenle, projenin etkilerinin azaltılması için alınması gereken önlemler Dünya Bankası’nın OP 4.01, Çevresel Değerlendirme ve OP 4.04, Doğal Habitatlar uygulama politikları ile uyumlu değildir.

Fırat Nehri boyunca uzanan nehir ve vadi ekosisteminin yok olmasından sonra Dicle Nehri Vadisi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki son nehir ve vadi ekosistemidir. Nehir vadisine bağımlı nadir, hassas, göçmen ve tehlike altındaki kuş türleri, alanın eşsiz ve benzersiz olduğunu göstermektedir (Kılıç ve Eken 2004; Welch 2004). Kılıç ve Eken (2004), Dicle Nehri boyunca dört Önemli Kuş Alanı’nı (ÖKA – kuşların korunması için uluslararası öneme sahip alanlar) tanımlamıştır. ÖKA’lara ek olarak Welch (2004) Dicle Nehri boyunca tek bir bütünsel ekosistemi oluşturan, kuş ve diğer biyolojik çeşitlilik için seçkin bir öneme sahip beş Öncelikli Alan (ÖA) belirlemiştir.

Proje alanının doğal ve kritik doğal yaşam ortamlarını kapsamasına rağmen, Ilısu Mühendislik Grubu’nun (IMG), Dünya Bankası’nın Uygulama Politikası’ndan olan Doğal Yaşam Ortamları (OP 4.04) ile birlikte bazı diğer uygulama politikalarını dikkate almasının gerekmediği, ÇEDR’de açıkça belirtilmiştir (s. 1–11, ÇEDR).

Ayrıca, ÇEDR, Dünya Bankası’nın Çevresel Değerlendirme hakkındaki Uygulama Politikası OP 4.01’de tanımlanan ihtiyaçların bir kısmını karşılamamaktadır. Bu ihtiyaçları sağlamayan ana konular şunlardır:

1. Ana Bilgiler bölümündeki önemli boşluklar nedeniyle, projenin etkisini değerlendirmede yetersiz kalınmış veya etki olduğundan az değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, projenin içerisinde önerilen olumsuz etkileri azaltma tedbirleri, projenin sebep olacağı biyolojik çeşitliliğin kaybını telafi edemeyecek bir durumdadır.
2. ÇEDR, projenin diğer alternatiflerini yeterli bir seviyede önermemektedir.
3. ÇEP’te belirtilen (i) sorumlu ilgi sahiplerinin taahhütleri ve kapasiteleri; ve (ii) fiili kurumsal düzenlemeler (ÇEP’in uygulanması için belirtilmiş olan farklı kurumların koordinasyon, görev ve sorumlulukları ile finansal sorumlulukları) hakkındaki konular yetersizdir. Bu nedenle ÇEP, OP 4.01 Uygulama Politikası’nın ihtiyaçlarına cevap verememektedir.
4. ÇED sürecinin başında ve süreç boyunca halkın görüşünün alınması ve halkın katılımı için yapılması gereken faaliyetler, OP 4.01’de talep edildiği derecede kapsamlı yapılmamıştır.

OP 4.04’ün EK A’sında açıkça belirtildiği üzere, sualtında bırakma (örn. rezervuar gibi) kritik veya diğer doğal habitatların bütüncüllüğünün şiddetli bir şekilde azalmasına veya ortadan kaldırılmasına neden olan sebeplerden biri olarak görülmektedir. Önerilen proje, 170 km. uzunluğundaki nehir boyunca uzanan doğal nehir kıyısı ekosistemi ve bu ekosisteme birleşik diğer yaşam ortamlarının kalıcı kaybına neden olacaktır. Doğal yaşam ortamlarının son derece büyük kaybı sonucunda nadir, hassas, göçmen ve tehlike altındaki türlerin ekolojik bakımdan geçerli popülasyonları, projenin tamamen revizyonu doğrultusunda yerinde (in-situ) koruma yapılması seçeneği tartışılmazsa, projenin etki alanı içerisinde yaşamlarına devam edemeyeceklerdir.

Proje tarafından tehdit edilen nadir, hassas, göçmen ve tehlike altındaki canlı türleri şunlardır:

Tavşancıl (<ı>Hieraaetus fasciatus)
Gökkuzgun (<ı>Coracias garrulus)
Kızıl akbaba (<ı>Gyps fulvus)
Küçük ebabil (<ı>Apus affinis)
Küçük akbaba (<ı>Neophron percnopterus)
Çizgili sırtlan (<ı>Hyaena hyaena)
Küçük kerkenez (<ı>Falco naumanni)
Alaca yalıçapkını (<ı>Ceryle rudis)
Bataklık kırlangıcı (<ı>Glareola pratincola)
Fırat kaplumbağası (<ı>Rafetus euphraticus)
Büyük kızkuşu (<ı>Vanellus indicus)
Yarasa türleri
Balık türleri

Bu türlerin çekirdek popülasyonları projeden önemli ölçüde olumsuz etkilenecektir. Bu türlerin bazıları yuvalama alanlarının sualtında kalması veya inşaat sonrasında su rejimindeki değişimler nedeniyle büyük olasılıkla kalıcı bir şekilde yok olacaktır. Bu türler arasında, büyük kızkuşu (Vanellus indicus) ve alaca yalıçapkını (Ceryle rudis) öncelikli etkilenecek türlerdir. Sırasıyla, bu iki türün tüm Avrupa popülasyonunun yüzde 100’ü ve yüzde 20’si Ilısu Projesi’nden olumsuz etkilenecektir.

Türkçe Raporun Tam Metni:
http://www.dogadernegi.org/pdf/DD_IlisuCEDRaporu_Degerlendirme.pdf

Kaynak: http://www.dogadernegi.org