Karşılıksız Sevmem

Sevginin Karşılığı: * Karşılık beklemeden sevmek olabilir mi? Karşılık beklemeden sevmek olasıdır. Ancak, karşılıksız sevmiş olmak bence olası değildir. Her sevmenin karşılığı en azından insanın kendi içinde duyumsadığı güzellikle kendiliğinden ortaya çıkar. Yani, sevilenden sevgiye ilişkin doğrudan bir karşılık gelmese bile seven her zaman sevmiş olmanın gönül nimetinden nasiplenir. Bu yüzden beklentisiz seven asla pişman olmaz. Ancak, maddi manevi bir beklentiyle sevilirse insanın ruhu umulan karşılık gelmedikçe huzursuz olacaktır.

 

Bana göre, “karşılıksız sevmek” deyişiyle sevgiyi yüceltme niyeti hatalı bir kavram algılamasına yol açıyor. Sanki sevince karşılık alınması ayıpmış gibi. Oysa sevgi çoğu kez biz istemesek bile karşılığını verir; yani sevgiyi alan genelde doğal bir davranış olarak ona karşılık verir. Bu karşılığa rağbet de sevenin alçakgönüllü yüceliğindendir. Sevgimizin umursanmadığını, hatta sevilmekten rahatsız olunduğunu gösteren bir karşılık da alınabilir tabi. Bu karşılığa da nezaketle saygı göstermek sevenin haddini bilme erdemliğindendir. O zaman da sevmeyle anca duyumsanan insanlıktır sevgiden kotarılan karşılık.

 

Bence, sözün aslı, “koşulsuz” sevmek biçiminde güncellenmelidir. Kalbin dürüstlük namusu koşulsuz sevmektir… Koşulsuz sevgi, sevmeye karşılık koşan niyet ve umuttan arınmış sevmelerdir. Sevmek, doğası gereği hepten de umarsız kalamıyor tabi. En azından seven de sevilmeyi umuyordur. Arızalı olan şey, sevilmeyi koşul yaparak bir başka kalbe sevgi raptiyelemektir. Esas olan karşılıksız değil, karşıyı koşulsuz sevmektir…

 

 “Karşılıksız sevgi” bana biraz da kibirli bir söylem gibi geliyor. Hani, “ben öyle bir severim ki adamı, karşılığı bulunmaz bu sevginin” demek gibi. Tabi ki itirazım sadece insanlar arası sevgi için geçerlidir. Çünkü başka sevgi türleri de vardır; vatan sevgisi, kitap sevgisi, Atatürk sevgisi, takım sevgisi, deniz sevgisine benzer sevgilerde sevilen nesne tarafından sevene zaten doğrudan herhangi bir karşılık gelemez. Gene de böyle sevmeler bile karşılıksız değildir; çünkü insan o nesneyi sevmekle mutlu olmaktadır ki bundan güzel karşılık mı olur?

 

Karşılıksız sevmek masum bir yalandır. İnsan, sevgisine karşılık sevilme niyetini belli ettiği kadar ruhunu onurlandırır. İnsan, sevdiğini belli eden birini genelde sevgisel karşılıkla onurlandırmak ister? Anlayacağınız karşılıksız sevmiyoruz; ola ki karşılığında sevilmesek bile en azından kendimizi mutlandırmak için seviyoruz.

 

Sevilen insan ya hoşnutluk ya da isteksizlik göstererek sevene mutlaka bir karşılık verecektir. Bunun olmayışı sevilen insanın sevenin varlığından habersiz oluşuna bağlıdır ki, bu durumda iki uçlu bir sevgi ilişkisinden söz edemeyeceğimize göre burada sevgiye karşılık beklemek de anlamsızlaşır. Gene de insan kendini mutlu hissediyorsa içten içe tek başına sevmeye devam edebilir. Böyle tek taraflı bile olsa sevmek gene de karşılıksız olmaz; karşılık, sevmekle mutlanan gönül duyumuyla alınmıştır bile.

 

Sevgisine karşılık görmeyeceği açık ifadeyle belirmiş olduğunda, insanın intikam veya gurur nedeniyle sevme askıntısı olması zaten sevmekten sayılmaz. Ancak rahatsız etmeden, sevdiğine hiç duyurmadan içten içe herkes dilediğini sevebilir; böyle gizliden sevenin gönlünde sevginin karşılığı da kendine özel kişisel doyumla belirir…

 

Hayvan sevgisi de karşılıksız değildir. Bir kediye, köpeğe, eşeğe duyulan sevgi karşılıksız kalamayacağı için “karşılıksız sevgi” olarak nitelenemez. Hiçbir hayvan kendine gösterilen sevgiyi algıladıktan sonra onu karşılıksız bırakmaz. Ve hayvanlar da insanları karşılıksız sevmezler. Belirli bir hayvana sunulan sevgi de bu yüzden karşılıksız değil, ancak koşulsuz olabilir. Eğer köpeğinizi bir beklentiyle koşullamadan seviyorsanız, köpeğiniz de koşulsuz sevginize bir biçimde aynı koşulsuzlukla karşılık verecektir… Ancak, sevmeye eğitilmiş bir hayvanın sevgi gösterisini ben ne koşulsuz ne karşılıksız sayarım. Çünkü hayvanın davranışı öğretili koşula göre oluşur.

 

Karşılıksız sevgiye iltifat bence bir tür bencilliktir. Hatta az önce değindiğim gibi, kibirli bir bencilliktir. “Benim sevgim o kadar yücedir ki karşılığı sunulamaz” dercesine… İnsan ilişkilerindeki karşılıksız sevgiler sanki yalnız kalplerin bir avuntusu olsun diye yüceltilmiş görünür bana. Karşılıksız sevdiğini söylemek ya manayı özünden kavramayan bilinçten ya da bir tür kibirli bencilliktendir; belki de ikisi birdendir, kim bilir?

 

Tüm bu irdelemelerimden sonra sevginin daha içten özümlenmesi arzumla, “karşılıksız sevgi” yerine çıkarsızlığı ve özveriyi daha sağlam vurgulayan “koşulsuz sevgi” demeyi uygun buluyorum. Sevginin en hası, hoşnutlukla karşılanmaktan mutlu olacağını hiçbir koşula bağlamadan sevilene sezdirenindir…

 

Anneler her koşulda çocuklarını hem koşulsuz hem beklentisiz ve her şey pahasına severler… O kadar ki sevgilerinin hoşnutlukla karşılanmasını bile beklemeden severler… Çocuğun nankörlüğü bile anneyi onu sevmekten caydıramaz. Gene de annenin çocuğunu sevmekle mutlu olması sevginin kendiliğinden karşılığı sayılır.

 

İş aşka gelince biraz değişiyor. Aşk da karşılığını bir biçimde veriyor tabi. Ancak her zaman mutlu bir karşılığı olmayabiliyor. İnsan bir başına sever de sevdiği için mutlu da olur. Ancak, aşk iki kişilik özel sevişmedir; birinin rızası yoksa diğerinin mutlu olması olası değildir. Yani, sevgi tek kişide mutlu karşılık sunarken aşk anca iki kişinin paylaşım onayıyla mutlu karşılık sunabiliyor.

 

Tüm terk edilen âşıklar hüzünlüdür… Bazı çaresiz yalnızlıkta tutulu kalan aşklar trajik ölümlere bile neden olabilmektedir. İnsan kendi yalnızlığında bir başına sevmekten mutlu olabilir; ayrıca, insan yeteri kadar unutulduğunda sevdiğinden vazgeçebilir de. Ne var ki, aşkından vazgeçmek çok insan için ölmekle eşdeğer acıların nedeni olabiliyor. Aşk da sevmenin en üst düzey bir türevidir amma karşılıksız kalabilir. Gene de aşk içinde koşulsuz sevmede kalmışsak, aşkımız karşılık bulmasa bile acımtırak bir çaresizlik kahrıyla yıkılmayız…

*

“Sevgi, paylaşımlı çoğalıma; bencillikse yalnızlığa götürür.” Schiller

 

Koşulsuz sevmek en merhametli gönül paylaşımıdır; çünkü birlikte var olmanın özgürlük coşkusunu çoğaltır... Muharrem Soyek

***