Kırşehir tarihine bir bakış

     Ankara Vilayetinde Kırşehir Sancağının merkezi bulunan Kırşehir, Ankara’nın cenubi şarkında ve şehri mezkurden 135 kilometre mesafede, Kayseri’nin şimali garbında keza 135 Kil. ve Nevşehir’den ayn-ı teveccüh ile 90 Kil. mesafede kain kasabadır.

     Kırşehrinin tarz-ı inşa ve manzarası oldukça garibdir. Şehrin şarkında bulunan tepelerden nazar edildiğinde ucu bucağı bulunmaz gayet büyük bir bahçelik şeklinde görünür. Kerpiçden yapılma ve alelekser bir kattan ibaret evleri gayet geniş bahçeler arasında bulunduğundan, uzaktan adeta bağ ve bahçelerin muhafazası için yapılmış bekçi kulübelerine benzerler. Bu suretle uzanan şehrin genişliği uzunluğuna 14 Kilom. ve enine 5 kilometredir.

     Kırşehrinin tarihdeki mevkiine dair vazıh surette malumat yoktur. Eski harabelerinde bazen monastır ve ekklisiya enkazlarına tesadüf olunur ve eski rum ismi "Anastasipolis" diye yad edilir ise de henüz bu nokta dahi muhtac-ı tedkikdir.Tarih-i Osmani’de Kırşehrinin ismi, 851 sene-i hicriyesinde Sultan Mehmed-i Evvel Çelebi ile Karamanoğlu arasında burada akd olunan bir muahede münasebeti ile zikr olunarak , ol vakit dahi kasabanın mamur şehirlerden olduğu görünüyor. Filvaki Kızılırmağın mebzulen irva (sulama - f.d.) etdiği etraf arazisinin münbitliği ile bir şehrin abadan mamuriyetini temin eden kısfe-i mezaya-i tabiyeye haizdir. Şehrin ortasından dahi kış ve yaz akan ve ırmak tabir olunan şu kızıl ırmağa dökülür.

     Kırşehir takriben 500 dükkan ile 2300 haneyi muhtevidir.Bunlardan yalınız 30 hane rum, 3 yüzü mütecavüz Ermeni ve mütebakisi İslamdır. Kasabanın ticaret-i mahsulatı arziye, yün, deri, tiftik ve saireden ibaret olup, alelekser Ankara, Kayseri, Yozgat ve Nevşehir gibi etraf şehirler vasıtası ile caridir. Tiftik, halı ve saccade üzerine oldukça mühüm mamulatı dahiliyesi olup, bilhassa Kırşehrinin seccadeleri her yerde mazharı rağbettir.

     İslamların 3 büyük cami ve müteaddid mescidleri, bir rüşdiye bir yeni yapılmış İdadi ve on kadar mahalle sübyan mektepleri, ermenilerin bir ekklisiya ile bir erkek ve birde kız mektepleri vardır.

     Rum koinotisi (cemaati - f.d.) daha son senelerinde teessüs etmiş olup, sureti teşkiline dair şurada bazı malumat veriyoruz. Bundan 50 sene mukaddem berayı ticaret Kırşehrinde yerleşmiş bazı İncesulu rumlar bir koinotis tesis etmek maksadı hayrmersadı ile meyanelerinde bir şirket teşkil ve ticareti tesis edilecek koinotisin menafi ve terakkisine mahsus olmak üzere iki bin lira sermaye ile bir manifatura mağazası küşadına teşebbüs ve bilvasıta Hükümet-i Osmaniyeye müracat ile mezkur koinotisin remen tanılmasını (tanınmasını - f.d.) istida ederler. Nazaretten hükümet-i mahalliyeye vaki olan emr üzerine vaktin mutasarrıfı Salahettin Bey, Ahi Evran-ı Veli şeyhlerini nezdine celb ile rum koinotisi teşekkülünü kabul edib etmediklerini sual ve mumaileyhumun hüsnü rıza ve muvafakatlari üzerine keyfiyeti hükümete arz ile koinotisin sakin olacağı mehalin Kale denilen tepe meydanlığında şimdiki mekteb-i İdadinin yerine yapılması taht-ı karara alınır. Koinotisin ihtiyacı için yapılacak ekklisiyanın fermanı dahi istihsal olunarak Rusya Sefiri İgnatiyef vasitası ile bir takım eşya-ı ruhaniye celb ve İncesulu P.Ioannis İereas Heirotonis olunur. Bu iş için İstanbul’da gayret eden 4 zevat istihsal eyledikleri ferman, eşya-ı ruhaniye ve Iereas refakatlarında Ankara tarıkı ile gelmekteler iken P.Ioannis vatanı İncesuya yakın geldiğini his ile Kırşehirde kalmak istemeyerek doğru İncesuya gider ve refakatında bulunan zatlar ise muvaffak olunamayacağı fikri ile eşya-ı ruhaniyeyi memleketleri Arabison’a (Gülşehir) göndermişler ve orada satılarak bedeli Arabison su yoluna sarf edilip, ol vakit mesele böylece yüzüstü kalmış idi.

     1888 senesinde şu satırları yazan Kırşehir'e geldiğimde 3 sene evvel yeniden tesis etmiş bir koinotis buldum ise de idaresi olmadığından terakki-i asarı gösteremiyordu. Merhum Kaysareias (Kayserili) Ioannis koinotisin yaşayıp terakki edebilmesi Pa. Anastasios namındaki iereasın idaresini kendi cebinden vermeyi deruhte ederek manevi sürüsüne karşı büyük bir şefakat ve fedakarlık göstermiş ise de, 3 sene sonra Pa. Anastasios Efendi dahi durmak istemedi.Acizlerinin muvasileti ile işe bir daha germi (kermi) verilerek cemiyetin ihyasına çalışılmış ve bir heyet teşkil olunarak mukannen suretde devam ve şehirden gelip geçen hayırhahan zevatın dahi ianatı ile idare olunabilmiş ve 30 sene evvel alınan arsa, mahalle teşkil edilerek şimdiki hal ufak bir mektep ve muvakkat surette keresteden ve kara duvardan bir ekklisiya yapılarak Pa.Parthenios namındaki iereasımız tarafından koinotisimizin ihtiyacat-ı diniye ve ilmiyesi idare olunmaktadır.

Kırşehir, 17 Vriou 1913

THEOLOGOS I. ŞÜKÜROĞLU

    Fehmi DİNÇER

      Ankara  2005

Fotoğraflar:www.kırsehir.gov.tr