Kızıltepe Esenli Köyünde bayram gelenekleri

GİRİŞ :

 

Hep söyleriz eski bayramlar, eski bayramlar diye. Geleneğimizde ve dini inançlarımızda bayramların ayrı bir yeri vardır. Sosyal ve toplumsal yaşantımızda bayramların ayrı bir   yeri    vardır.  Barışın, sevginin, milletçe kaynaşmanın birer sembolüdür bayramlar. Bayramlar geldiğinde her nedense e ski bayramları anlatıyor ve özlediğimizi söylüyoruz. Aşağıdaki yazıyı  bir nostalji bağlamında yazıyorum.

 

ANAHTAR KELİMELER:   Mardin, Kızıltepe, Esenli köyü ve eski bayramlar  

 

Bu yazımda bundan yaklaşık yarım asır önce yaşadığım köyde geçen eski bayramlardan biraz söz etmek istiyorum. Efendim önce köyümün yeri hakkında bilgi vermek istiyorum. Köyümüzün eski adı GİRMELHEP, yeni adı   ESENLİ’dir. Mardin ili, Kızıltepe ilçesine bağlıdır. Kızıltepe’ye 7,8 km kadardır.  Ben  bu köyde yaşadım, çocukluğum  hep Esenli’ de geçti. Esenli’ den Kızıltepe’ye her gün yaya olarak kar, kış demeden bu köyden Kızıltepe’deki Merkez İlkokulu’na dört arkadaşımla birlikte geliyorduk. Bu okul meselesinin ayrı bir öyküsü vardır. Bunu bir başka yazımda anlatacağım.

 

Köyümüzün güneyi ovalık kuzey tarafı yavaş yavaş dağlık bir tarafa düşer.  Kuzeyinde Beşdeğirmen, Hacıhasan ve biraz daha ilerde Haferi köyleri görülür. Kara iklimine sahiptir, Yazları sıcak ve kurak  kışları bol yağmurlu  geçer. Esenli’de pek kar yağmaz. Ancak kuzeyinde bulunan aslan dağlarına kar düşer. Geçim kaynağı çiftçilik ve hayvancılıktır. Köyümüzün en eski ve deneyimli muhtarı Abdurrahman TARI idi.  Onun sayesinde  okudum,  sırası gelmişken  saygıyla ve rahmetle anmak istiyorum. Mekânı cennet olsun.

 

ESENLİ’DE BAYRAM

 

Bu konuyu detaylı olarak 1998 yılında Ankara’da MAREV Vakfı yayınları arasında çıkan “ Mardin Folkloru, Gelenekler, Görenekler  “ adını taşıyan kitabımda anlatmışım. (Ankara 1998). Aynı bölümden özet olarak sunuyorum:

 

İster Ramazan bayramı olsun ister Kurban bayramı olsun. Esenli köyünde kendine özgü bazı  gelenekleri vardır. Bayramdan önce evler baştan başa badana edielir. Genel bir temizlik yapılır. Bayramla ilgili bazı masraflar yapılır.  Çocuklara  çeşitli giysiler alınır. Mali durumu iyi olanlar kurban alıp keserler.  Konuk komşulara   dağıtırlar.  Bayramdan önce çamaşırlar yıkanır,  banyo v.s. yapılır, ikinci gün Küliçe (  Çörek ekmek ) yapılır. Bu çörekler konuk komşulara dağıtılır. Bayram sabahı köyün camisine gidilir, bayram namazından sonra topluca bir bayramlaşma merasimi başlar. Küçükler büyüklerin, ellerinden, büyükler de küçüklerin gözlerinden öperler. Dargınlar varsa köy imamı,  köyün Muhtarı, köyün öğretmeni  ve köyün ileri gelenleriyle birlikte, 

 

köyde varsa küskünler, dargınlar  barıştırılır. köy mezarlığına gidilir. Herkes kendi yakınlarını ziyaret eder.  Ölmüşlerin ruhlarına,  Yasin ve Kur’ an ayetlerinden çeşitli süreler okunur ve ölmüşlerin ruhlarına Fatihalar hediye edilir. Çocuklara şeker ve ufak para verilir, onların sevindirilmesine vesile olur. Böylece köyde   bayramlaşma başlar, köyde  evler tek tek ziyaret edilir, bayramları kutlanır, köyde şehit aileleri, hastalar, yaşlılar  ve  yeni vefat edenler varsa  ilk önce bunarın  evleri  tercih edilir. Acıları paylaşılır, hastalara acil şifalar dileğinde bulunulur.  Bu şekilde köyde bayramlaşma yapılır. Köyün muhtarı veya köy ağalarından biri tarafından öğle yemeği verilir. Çorba, etli pilav, güveç, çeşitli  tatlılar ( Sütlaç, Zerde, baklava, kadayıf v.s.)  gibi  tatlılar  ikram edilir. Bu yemekte köyün tüm halkı davet edilir. Ertesi gün komşu ve yakın köylere gidilir, ziyaretler yapılır. Çaylar, kahveler içilir. Bazı köy evlerinde acı  kahve  yani MIRRA  ikram edilir.  

 

Köyde veya komşu köyden gelenler arasında  atlı ciritler oyunu yapılır, güreş yapılır, davul  zurna çalınır veya kemençe  işliğinde  gençler  arasında    şarkılı,  türkülü  halaylar  çekilir. Köyde üç gün içinde birlik ve berarberlik içinde kardeşçe bir   bayram havası yaşatmaya çalışılır. Aynı  yakın günlerde bayramdan önce   ölenler varsa, şehitlerin veya   yeni askere gidenlerin evleri mutlaka  ziyaret edilir, acıları   ve sevinçleri  birlikte  paylaşılır…

 

Ben böyle bir köyde yaşadım. Esenli köyü şu günlerde Kızıltepe’nin bir mahallesi durumuna gelmiştir. Eski muhtarlardan İzzettin İNCESU tarafından  bu köye bir cami  ve bir de minare yapılmıştır. İzzettin İNRCESU ‘da şimdi yok aramızda onu da rahmetle anıyorum.  Esenli’den ayrılayı aşağı, yukarı  yarım asır oldu.  Kimler geldi, kimler geçti  bilemiyorum. Köyümü ve insanlarını  buram buram özlüyorum. Okul arkadaşlarımdan  İsmet DEMİRAT,  CahitTARI,  Seyfettin TARI  üçü de     amca çocukları idiler.  Ancak soyadları değişikti…   Seyfettin’i   genç yaşta kaybettik.  Allah rahmet eylesin… Son  olarak Esenli  köy  halkına      Söke’den kucak kucak  selam ve   sevgiler, saygılar  gönderiyor  ve cümlesine sağlık dolu . bereket  dolu  bayramlar diliyorum. 

 

 

TÜM SAYGIDEĞER  OKUYUCULARIMA  

 

SAĞLIK VE  MUTLULUK   DOLU

 

İYİ  BAYRAMLAR  DİLİYORUM.... 

 

 

Kaynak:

 

Mardin Folkloru ( Gelenekler - Görenekler ) Abdülkadir Güler

 

Marev Vakfı Yayınları,   Ankara 1998