Menemen olayı 1

Giriş

Menemen olayı denilen kalkışma, 23 Aralık 1930 tarihinde sabah saat 06.20 de şehrin, Gazez Camii ile Belediye Binası arasındaki meydanda başlamıştır. Olay, sadece 2 saat 40 dakika sürmüş, aynı gün saat 09.00 da sona ermiştir.

Rejimi köklerinden ayıracağına inandırıldığımız bu eylem sonucu, 35 sanığa idam, 41 maznuna da muhtelif hapis cezaları verilmiştir. İdam mahkumlarından 29 unun kararı infaz edilmiş, kalan 6 kişinin cezaları ise yaşları dolayısı ile ağır hapse tahvil edilmiştir. 29 idama, asilerden Giritli, Şamdan ve Sütçü Mehmet'leri, kazaya kurban giden Bekçi Hasan ile Mustafa'yı, olayın en masum kişisi Kubilay'ı da eklersek bu isyanın, toplam 35 kişinin canına mal olduğu ortaya çıkar.

Divan-ı Harp Karanamesinde; sanıkların savunmalarında, iddianame ve tutanaklarda, herkesin tatmin olabileceği ve arzusuna uygun değerlendirmeler yapapabileceği esneklik mevcuttur. Yani Menemen olayına, birilerinin sürekli körüklediği gibi bir şeriat kalkışması değil, birkaç esrarkeşin yönlendirilmesiyle gerçekleştirilmiş bir oyundur." demek te mümkündür.

Mezkur kararnamede, Menemen olayına bağlanan irticai örgütlenmenin, eylem tarihinden altı yıl önce, yani 13 Aralık 1925 tarih ve 677 sayılı (Türbe Ve Zaviyelerin Kapatılmasıyla İlgili) Kanun'un yürürlüğe girmesiyle başladığı anlatılmaktadır. İçlerinde Nakşi şeyhi Erbilli Şeyh Esad ile aynı gruptan İbrahim Hoca'nın da bulunduğu iddia edilen örgütün bu olayı, S.C. Fırkasının İzmir mitinginden güç alarak gerçekleştirdiği ifade edilmektidir.

Kararnamede ifade edilenler, bir taşla iki kuş vurmaya uygun söylemlerdir. Çünkü 677 sayılı kanunla tekkeler, zaviyeler kapatılmış, dervişlik, şeyhlik, dedelik, babalık sona erdirilmiştir. Burada örgütlenmeye yönelik suçlama iki temele dayandırılmıştır. Birincisi, bu grup tekrar teşkilatlanarak, 677 sayılı kanuna karşı suç işlemeye devam etmektedir. İkincisi, az bir müsamaha bile irticayı hızla azdırmaktadır. Böylece Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın, yörede gördüğü ilgi, bölgedeki yaygınaşmış irticai faaliyetlerle ilişkilendirilmiştir.

Erbilli Esad Hoca'nın Manisa kolu İbrahim Hoca, Menemen'in Horozköyü'nde, "rakı içen ve şapka giyen kafirdir" diye va'z vermiş, Esad Hoca'nın evinde, "tekrar fes giyileceği, halifenin döneceği" söylenmiş ve devrim kanunları çiğnenmiştir. Giritli elebaşı Derviş Mehmed'in esrarlı zikir toplantılarında hükümetin, "müslümanları gavur yapacağı" söylenmiştir.

Divan-ı Harbi Örfi Savcı yardımcısı A. Fuat Bey, esas hakkındaki mütalaasında, Menemen Olayı’nın birçok sanığının Horozköy'den çıktığını, halkının %80'inin Nakşibendi Tarikatı mensubu İbrahim Hoca’nın müridi olduğunu, buna rağmen çoğunun, 30’lu yaşlarına geldikleri halde hala, abdest almayı ve namaz kılmayı bilmediklerini, hatta bazılarının Allah’ı, İstanbul’da zannettiklerini kaydeder. İşte altı yılını dolduran bir örgütlenmenin sonucu! İbrahim Hoca müritlerine, altı yılda abdest almayı bile öğretememiş. Duruma, haklı olarak savcı yardımcısı bile şaşırmış gözüküyor.

Menemen olayını rapor eden 1. Kolordu Komutan Vekili Mustafa Paşa, "Ben bu havalide için için işleyen bir yaranın mevcudiyetini sureti katiyyede hissetmekteydim. Bu yarayı işleyenlerin behemehal meydana çıkarılarak selameti memleket namına kamilen vücutlarının kaldırılması elzemdir, kanaatinde bulunduğumu arzederim." demiştir. Tehlikeyi sezdiğini rapor eden kolordu komutanının önleyici hiç bir tedbir almamış olması düşündürcüdür. Önlem bir yana anlaşılıyor ki, konuyla ilgilenmesi gereken makamları (valilik, emniyet vs.) da bilgilendirmemiştir. Garip değil mi?.

Olayda ihmalleri görülen Manisa Belediye Başkanı ve Menemen Jandarma Komutanı, sorgularından sonra serbest bırakılmışlardır. Büyük Erkan-ı Harbiye Riyaseti'nin 26/12/1930 tarih ve 6747 No'lu tezkeresinin 6. maddesinde, "Menemen olayına öncülük eden şerirlerin Manisa'da iken bir esrarkeş kahvesini tekke haline getirdikleri ve hepsinin sakal bırakmak suretiyle bütün dikkatleri üzerlerine çektikleri, Manisa zabıtasınca da malum olduğu halde, tedbir alınmadığı" ifade edilmiştir.

Burada, ister Sıvas olayını hatırlayınız, isterseniz, "acaba Menemen bir tertip miydi" diye düşününüz.
Devamı var...

Resim: www.anadolu.be/kubilay/kubilay.html