Milet’te felsefeyi ve bilimi aramak ve Thales

Yerli turist veya yabancı turistler Ege bölgesinde iken Efes tartışmasız en öncelikli ziyaret yerlerinden biridir. Bu da anlaşılır, Efes’te antik dönemi bize çok güzel şekilde anlatan kalıntılarla karşılaşırız. Zaman kısıtlılığı nedeniyle, Milet atlanır çoğunlukla. Belki bölgede fazladan bir günümüz varsa PMD ( Prien, Milet, Didim) adı verilen turlara katılım olur. Katılımcıların sayısı da Efes turlarına katılımın kat kat aşağısındadır. Milet, tiyatro, Faustina Hamamı dışında pek dişe dokunur bir kalıntı sunmaz bizlere. Ancak, özellikle felsefe tarihine ilk giriş yapabilmemiz için Milet ziyareti bir gerekliliktir.

Aristo’ya göre felsefe, Ege’deki yunan kolonisi Milet’te doğmuştu. Belli bir süre yalın bir yunan kolonisi olan Milet, M.Ö. 6. yüzyılda parlak dönemin zirvesine ulaşmıştı. Filozoflar da gerçeklik ve ”şey”ler üzerine fikirlerini ortaya koydular. İyonya diye tabir edilen federasyonun bir parçası olan Milet, bazı diğer İyonya şehirleri gibi doğu ve batıda koloniler kurmuşlar, sadece mal ticareti ile değil, fikirlerin alınması ve aktarılması işlevini de yerine getirmişlerdir. Bu Milet gibi bir şehrin geniş kapsamlı bir fikirler dünyasına sahip olmasını beraberinde getirmiştir. Yunan mitoloji dünyasının temsil ettiği, tanrılar temelli dinsel düşünce sistemine rakip olarak bilimsel temelli düşünce sisteminin temelini attı böylece Milet filozofları. Bunun da öncülüğünü Thales yaptı.

İlk filozof olarak tarif edilen Thales, gerçekliğin temelini neyin oluşturduğu sorusuna cevap aramakla meşguldü. Her şeyin ilk prensibi ve en içteki özü ona göre su idi. ’Su’yu öz kabül eden tartışmaya Anaximander ve Anaximenes gibi diğer Miletli filozoflar hava, toprak ve ateşi ön plana çıkararak katkıda bulundular.

Thales, aslında dinin dogmatizmi yerine bilimi ön plana çıkarmak istemişti. Thales, çevresindeki insanlarca faydasız şeylerle uğraşan bir ahmak olarak görülmekteydi. Yıldızların yerleşimi üzerine bilgilerine dayanarak, başka hiç kimsenin tahmin etmediği şekilde zeytin üretiminin bol olacağı bir yılı tahmin etmiş ve gerekli sayıda zeytinyağı presleme makinalarına düşük fiyatla önceden yatırım yapmış ve bunları yüksek fiyatla kiraya vermişti. Mısır’da piramidin yüksekliğini nasıl ölçtüğü de anlatılır: Kendi boyunun gölgesine eşit olduğu güneş konumunda, piramidin gölgesinin uzunluğu da piramidin yüksekliğine eşit olacaktı!

Söke ve Didim yakınlarından girişi olan yola girin ve Milet’i ziyaret etmeyi unutmayın, felsefe ve bilime öncülük etmiş Thales’in ayak izlerini bulmaya çalışın. Felsefe ve bilimi ihmal ettiğimiz günümüzde, bu iki şeyi hatırlatacaktır bize Milet.