Obama Prag’da "nükleer silahsız dünya" çağrısı yaptı

Obama Ankara'dan önce Prag'da çoşkulu bir kalabalığa hitap etti. Meydandaki müthiş kalabalığa yaptığı konuşması sık sık alkışlarla kesilen Obama, dünyadaki nükleer maddelerin ve nükleer silahların dünyada gelecek dört yıl içinde güvenlik altına alınması çabası içinde olacağını kaydetti.

Obama, Medvedev ile G20 zirvesi sırasında nükleer silahların kontrol altına alınması yönünde görüşmeler için anlaştıklarını hatırlattı ve somut adımlar atacağını, nükleer silahsız bir dünya için bir plan ortaya koyacağını söyledi.

İran’ın nükleer programı konusuna da değinen Obama, ‘’Biz diyaloğa inanıyoruz’’ dedi. İran’a diyalog için açık bir seçenek sunacaklarını kaydeden Obama, bu seçeneklerden birinin ekonomik ve siyasi olarak İran’ın nükleer enerji ihtiyacının kuvvetli uluslararası denetim altında desteklenmesi olduğunu, diğerinin ise İran’ın kendini uluslararası toplumdan izole etmesi olduğunu söyledi.

Obama, “İran’ın nükleer bir ülke olma arayışı sadece bize değil, bütün dünyaya tehdittir. Eğer İran’ın nükleer tehdidi ortadan kalkarsa, güvenlik bakımından önemli bir temel oluşturulmuş olacak ve Avrupa’da füze savunma sistemine ihtiyaç kalmayacak’’ dedi.

ABD’nin de kendi ulusal güvenlik stratejisinde nükleer silahları azaltacağını ve dünyadaki diğer ülkeleri de bu yönde cesaretlendireceğini vurgulayan Obama, konuşmasında iklim değişikliği meselesine de değinirken, ABD’nin bu konuda liderlik rolü üstlenmeye hazır olduğunu bildirdi.

Polonyalı liderlerle de görüşen Obama, bu ülkeye kurulacak füze kalkanı projesi için araştırmalarının ve çalışmalarının devam edeceğini de belirtti. ABD’nin bu ülkeye kurmayı planladığı füze kalkanı balistik füzeleri havada vurabilecek.

Görüşmeler sonrası gazetecilere konuşan Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso, zirvede liderlerin ikili ilişkilerin yanı sıra nükleer silahların yayılması gibi ortak tehditlere karşı küresel çapta neler yapılabileceğine ilişkin konuları ele aldıklarını kaydetti.

Öte yandan İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, ‘her ülkenin nükleer enerji elde etme hakkı olduğunu’ söyledi.

Hamaney, Tahran’da önceki akşam Venezüela Devlet Başkanı Hugo Chavez’i kabulde yaptığı konuşmada, bütün ülkeleri nükleer enerji elde etme konusunda teşvik etti.

Petrol rezervlerinin sonunda biteceğine işaret eden Hamaney, ‘enerji kaynakları arasında nükleer enerjinin en güvenli alternatif olduğunu’ kaydetti. “Nükleer enerji her ülkenin hakkıdır’’ diyen Hamaney, nükleer teknoloji imkânı olan ülkelerin bu alanda ilerlemesi gerektiğini belirtti.

Nükleer denemelerin yasaklanmasına ilişkin uluslararası antlaşma (CTBT), taraf olan ve nükleer tesislere sahip olan ülkelerde her türlü nükleer patlamayı yasaklıyor.

Antlaşmanın uygulanmasının sorumluluğu ise merkezi Viyana’da bulunan BM komisyonu (CTBTO) tarafından üstleniliyor.

Antlaşmadan bazı maddeler şöyle sıralanıyor:

1) İlkeler:

Antlaşmaya taraf olan her bir devlet nükleer denemelerde bulunmamayı ya da benzeri nükleer patlamalardan kaçınmayı ve kendi yargı alanı dahilinde bu tür patlamaları yasaklamayı taahhüt eder.

Antlaşmaya taraf olan her bir devlet, bundan böyle bu türden deneme ya da patlamaları kışkırtmayacağını, teşvik etmeyeceğini ya da katılmayacağını taahhüt eder.

2) Denetim önlemleri:

Antlaşma, nükleer deneme yapılmadığını doğrulamak amacıyla uluslararası bir kontrol sistemi (IMS) ile uluslararası bir veri merkezini tesis eder.

IMS dünya genelinde 321 kontrol merkezi ve 16 laboratuvardan oluşur ve dünyada herhangi bir yerdeki nükleer patlamaları algılama kapasitesine sahip bir ağ oluşturur.

Şebekelerden toplanan bilgiler, antlaşmaya imza koyan bütün üyelerin emrindedir. Antlaşmaya imza koyan her bir ülke ayrıca şüpheli bir durum söz konusu olduğunda bir teftiş isteme hakkına sahiptir.

3) Onay:

Toplam 180 ülke CTBT’yi imzaladı ve antlaşmayı BM’nin eylül 1996’daki Genel Kurulunda onayladı. Ancak antlaşma nükleer tesise sahip 44 ülkenin tamamı tarafından onaylanmadığından yürürlüğe giremiyor.

Antlaşmanın 1996’da imzalanmasından beri CTBT hâlâ dokuz kilit ülkenin onaylamasını bekliyor. Bu ülkeler, Çin, Kuzey Kore, Mısır, Hindistan, Endonezya, İran, İsrail, Pakistan ve ABD. Hindistan, Pakistan ve Kuzey Kore ise antlaşmayı onaylamak bir tarafa, imzalamış bile değil.

ABD ise 1996 sonunda, Bill Clinton döneminde antlaşmayı ilk imzalayan ülkelerden biri olmuştu. Ama Senato 2000’de antlaşmayı onaylamayı kabul etmedi. Yeni Başkan Barack Obama, kısa bir süre önce Senatodan antlaşmayı onaylamasını istedi.

İran'ın nükleer enerji konusundaki yaklaşımı ilginç, Türkiye'ninde kamuoyundaki tepkilere rağmen garip bir ısrarla ilerleyen nükleer santral ihalesi sürecinde mevzuat hızla oluşturulmakta.

21 Mart 2009 Resmî Gazetede, bir sahada nükleer güç santrali kurulabilmesi için nükleer güvenliğe ilişki olarak uyulması gereken esaslara ilişkin yayınlanan yönetmeliğin yanısıra; kayıt altındaki yüksek aktiviteli kapalı radyoaktif kaynaklardan dolayı meydana gelebilecek iyonlaştırıcı radyasyonun zararlı etkilerine karşı çalışanların ve halkın korunması ve sahipsiz kaynakların kontrol altına alınması için idari ve teknik düzenlemelerin yapılmasına ilişkin yönetmelikler yayınlandı.