Okullarda denetim

Eskiden “Teftiş” derlerdi . Yabancılar da “Inspection” diyorlar. 

 

Denetim, tanım olarak, okulda işlerin iyi gidip gitmediğini kontrol etmek için yapılan bütün gözlemler ve sonuçlarını raporlama ve sonucunda bazı değişim kararlarına varmadır. 

 

Bana göre Denetim eğitim alanında , bütün girdilerle çıktıların karşılaştırılarak , bazı ölçmeler ve değerlendirmeler sonucunda çıktıların ne derece kazanım ifade ettiğini anlama çabasıdır.

 

Denetim alanının en önemli öğesi öğrencidir. Sisteme saf öğrenciyi alırsın; ona bütün yıllar boyunca envai türlü bilgiler, beceriler öğretmeye çalışırsın ve sonuçta öğrenci bir diploma alır. Öğrenci o diplomayı bazı öğrenmeleri, kazanımları sonucu almıştır. Ama aslında Denetim deyince okul sisteminde “Öğretmenlerin Değerlendirilmesi ve Denetimi” anlaşılır.

 

Öğrenciye  becerileri kazandıran öğretmenlerin davranışları önemlidir. Bu davranışlar aynı olmayabilir. Her öğretmenin çabası aynı mıdır? Bütün öğretmenler üstün yeterlikler göstermiş midir?

 

Ya yöneticiler, onların öğrenci başarısına katkısı ne kadar olmuştur?

 

Diğer yandan diğer girdiler… Eğitim Programı ; Eğitim Teknolojisi öğeleri; kitaplar; diğer malzemeler ; Değerlendirme usulleri ve sonuçları  ne kadar iyi çalışmıştır.

 

Bütün bunlar Dış Değerlendirme Öğeleri (Denetmenler-Müfettişler) tarafından aynı zamanda İç Denetim Öğeleri   (Başöğretmenler; yöneticiler) tarafından değerlendirilerek , bazı sonuç kararlara varılır.

 

Sonunda programlar , kişiler  ve gereçler incelenerek ya yeterli bulunur , onlarla sistemin devam etmesi uygun görülür. Çoğu kez de bazı önemli eksiklikler ortaya çıktığında , bunların değiştirilmesi, yenilenmesi veya geliştirilmesi yoluna başvurulur.

 

Denetim bazı İç Denetim yada Dış Denetim öğeleri tarafından yapılır. 

 

İç denetim olarak , Öğrencinin denetlenmesi, değerlendirilmesi olayı genellikle  öğretmenler , (başöğretmenler) , yöneticiler tarafından yapılır. Öğrenci başarılı mıdır, değil midir? Bazı karşılaştırmalar bu konuda bize bazı fikirler verebilir. Karşılaştırmalar , öğrencinin-öğrenciyle karşılaştırılması şeklinde olabileceği gibi  (Bir öğrenci diğer öğrencilerden neden daha başarısızdır; neden daha üst kesimde yer almaktadır?) 

 

Diğer yandan bir sınıf başka sınıflarla karşılaştırmak mümkündür (Okul içinde veya okul dışında..)  Aynı zamanda bir sistem içinde çeşitli boyutlarda karşılaştırmalar yapılabilir.

 

Ancak bilimsel karşılaştırmalar sonucu, bir insan, bir sınıf, bir okul veya bir kurum hakkında karar verilebilir.

 

Denetim/Teftiş bizim Milli eğitim sistemimizde esas olarak müfettişler tarafından yapılır. İki türlü müfettiş vardır: 1. İl Müfettişleri ; 2. Merkez Müfettişleri.

 

İl Müfettişleri : Periyodik olarak okullara gelirler. Müdür’den izin alarak , sınıfları ziyaret ederler. Her ziyaretten sonra , ziyaret edilen öğretmenle bir danışma görüşmesi yapılır. Bunlar genellikle işe yeni başlamış, stajyer öğretmenlerdir.. Müfettiş gördüğü eksiklikler hakkında görüşlerini söyler. Bazen de tebrik eder öğretmeni. Okulun kayıt defterleri, belgeleri incelendikten sonra Müdür’le bir genel görüşme yapılır ve bir rapor tutulur.

 

Ben de Malatya’da orta öğretimde çalışırken; ilk yılımda sınıfıma bir müfettiş girmişti. En arka sıraya oturdu. Ben ders yaparken bazı notlar aldı. Ve dersten sonra bazı eksikliklerimi söyledi. En büyük eksiğim, “sıraların duvarlara yapışık olmasıymış… Bu yüzden duvarlar çiziliyormuş…” Oysa benden önce aynı sınıfa, bir sürü öğretmen giriyordu… Ve hiç birimiz bu önemli eksikliği göremiyorduk..!

 

Neyse, hoş beşten sonra çaylar içildi. Ben ona aslen hangi dersin öğretmeni olduğunu sordum. Çünkü o sıralar üniversitelerde “Denetim”le ilgili bölümler yoktu ve genellikle müfettişler, çeşitli derslerin başarılı, tecrübeli öğretmenleriydiler; onlardan bir bölümü istek üzerine Müfettiş oluyorlardı.

 

Sayın müfettişim aslen Coğrafya öğretmeniymiş, (ben İngilizce dersine giriyordum.) Ne alaka ! Diyeceksiniz… M.Eğitimde uzun yıllar işler böyle yürüdü gitti…

 

Merkez (Bakanlık) müfettişleri ise okullara ender olarak gelirler; daha çok okulda büyük bir olay olduğu zaman, okullarda biterlerdi… Ben hiç Bakanlık Müfettişi görmedim.

 

Aslında, okulda Müdür’ün ve yardımcılarının teftiş hakkı vardır. Yardımcılar bu haklarını hiç kullanmazlar. Müdür ise genellikle stajyer öğretmenlerin stajiyerliğinin bitmesine yakın sınıflarına girerler. On dakika otururlar  ve teşekkür ederek ayrılırlardı. Benim dersime de Rahmetli Müdürüm Mustafa Kaya Yiğit girmişti. Dersten sonra Stajiyerliğimin başarıyla kaldırıldığı müjdelenmiş ve ben de nihayet “Asil öğretmen” olmuştum.

 

Ama o kadar da kolay değildi. Oranın adetinden olmak üzere. Stajiyerliği kaldırılan öğretmen uygun bulunan bir gün veya gecede arkadaşlarına güzel bir ziyafet vermek durumundaydı. Biz de o zamanlar Malatya’nın en lüks lokantası olan Merkez Lokantası’nda dört dörtlük bir ziyafet çekmiştik. Ama ne yemekleri vardı…!  Helalı hoş olsun. Çok eğlendik..

 

Bunların dışında bizim eğitim sistemimizde öğretmen rahattır. Ne karışanı vardır. Ne görüşeni. Bu böyle hakkında bir şikayet oluncaya kadar sürer gider…

 

Bazen, iki üç yıllık öğretmen olmuş ama hala bir teftiş görmemiş öğretmenler vardı. 

 

Okullarda bir doğrudan bir de  dolaylı denetim vardır. … Bir öğretmen , öğrencisinin hem çalışmasını değerlendirir ve denetler ; bir de “hal ve gidişini”.. Eskiden okullarda ve karnelerde bir de “Hal ve Gidiş” notu bulunurdu. Bu not öğrencinin terbiyesini, okula uyumunu falan gösterirdi. Genellikle bütün öğrencilerin Hal ve Gidiş notu her zaman (Pek iyi) idi… Eskiden , Osmanlı zamanında “Ala” veya “Aluyul Ala” derlermiş… Bilmem o günler geri gelecek mi?

 

Tabii öğretmenler de bütün veliler ve toplum olarak yakından denetlenirler.

 

Çocuk okuldan gelince önce annenin, babanın ilk sorusu : “Bugün  okulda ne yaptınız; ne ders gördünüz? Öğretmeniniz ne yaptı? Ne dersler, ödevler verdi…?” Ondan sonra öğrenciden hikayeyi dinle.

 

Bizde Denetim/Teftiş aşağı yukarı böyle.. Şimdi de pek değiştiğini sanmıyorum. 

 

Peki, öteki ülkelerde acaba eğitim sistemi nasıl denetleniyor? Sözgelimi ABD. leri… 

Orada her eyaletin eğitim sistemi diğerinden bağımsız olduğu için; her eyalet kendi içindeki sistemden sorumludur. Yoksa Merkez’den denetim diye bir şey yoktur.

 

Okulun kendi programını oluşturması ve kendi kendini denetlemesi esastır. 

 

Esas denetimi , her grup ders öğretmeninin Başkanı yapar. Yani bir çeşit , “Başöğretmen” gibi… İngilizce derslerinden sorumlu bir Denetmen vardır. Bu kişi sürekli derslere girer ve özellikle Stajiyer öğretmenlere yardımcı olmaya çalışır. Oldukça sık derslere girer; arka sıralarda oturur. Dersten sonra öğretmenle oturup konuşurlar. Denetmen çok tecrübeli bir insan olduğu için , denetlenen öğretmene çok yandımcı olabilir.  Ama bu tarz denetimler oldukça sıkıcıdır. 

 

Diğer yandan , Genellikle sınıfların üzerinde küçük pencereler vardır. Zaman zaman burada bir baş görürsünüz ; dersiniz, bir yönetici tarafından gözleniyor olabilir. Sınıf içi kameralar ve düofonlar her zaman açıktır; dersiniz her zaman sorumlu yönetici tarafından dinlenebilir ve dersten sonra bir görüşme daveti alabilirsiniz.

 

Okullarda Okul-Aile Birlikleri de son derece sorumlu ve denetleyicidirler. Bazı okullarda öğrenci velilerinin derse girmeye ve not almaya hakları vardır. Bunlar dönem dönem Okul-Aile Birliği toplantılarında gözlemlerini ve eleştirilirini dile getirirler.

 

ABD Okullarındaki öğretmenlerin, bizim ki gibi  garantileri de yoktur. Öğretmenler belli bir süreyle anlaşmalı olarak çalışırlar ve anlaşma süreci gelince öğretmenler çok titrerler; anlaşmamız yenilenecek mi , yenilenmiyecek mi , diye… Korkarlar. Çünkü sistem insafsızdır. Yetersiz bulduğu öğretmeni hemen devre dışı bırakabilir.

 

Bu sistemin iç denetimidir. Bir de Dış Denetim vardır. 

 

Dış denetim : Eyaletin bağlı olduğu Anlaşmalı Hakem Kurumları tarafından denetlenen okullar Akredite edilirler. (Veya edilmezler.) Okulların istenilen şartlara uyması istenebilir. Akredite olamayan kurumlar , Devlet yardımı alabilmek için istenilen eksiklikleri yerine getirmek zorundadırlar. Okullar bu yüzden sürekli “Niteliği” göz önünde bulundurmak, dikkat etmek zorunda kalırlar.

 

Görüyorsunuz, ABD’de sistem ve öğretmenler çok yakından, çok sık denetlenirler ve hesap verirler… Biz de ise bu işler oldukça gevşektir. 

 

Acaba hangisi iyi? Ne dersiniz???