Oyunculuk Bölümüne girecek Adayın bilmesi gerekenler

Güzel Sanatlar Fakültesi’nin Sahne Sanatları’nda, Konservatuvarın Tiyatro bölümlerinde sınavlarına girecek olan adayların dikkat etmesi gereken temel kurallar vardır. Hemen hemen bütün okullardaki sınav sistemi üç aşağı beş yukarı aynıdır. Genel olarak dikkat edilmesi gereken temel şey, adayın kendisine olan özgüveni ve sağlıklı bir eğitim sürecidir.

Ağustos ayının gelmesiyle birlikte mail kutumu dolduran adayların soruları, geçen yıl yazdığım soruda çoğu kez cevap bulmuş olmasına rağmen açıp okuma zahmetine girişilmemiş. Elimden geldiğince dilim döndüğünce sorulan soruları bu başlık altında toplayarak yanıtlamaya çalışalım.

Süreç nasıl işliyor?

Öncelikle bu bölümde sınava girecek adayların yapması gerekenleri özetlemeye çalışalım. Öncelikle adayın ÖSS sınavına girmesi gerekmektedir. ÖSS’den alınan puan türlerinden biri sınava gireceği okulun web sitesinde yer alan puan türünün üstünde olması veya eşit olması gerekmektedir. Aday, sınav tarihleri çakışmadığı, koşulları uyduğu sürece istediği kadar okul deneyebilir. Aday, ÖSS’den aldığı puandan sonra sınava gireceği okulun web sitesine girerek kayıt tarihlerine ve katılma koşullarına dikkat etmesi gerekir. Kayıt tarihi için bizzat veya posta yoluyla okulun web sitesinde yazıldığı üzere belirtilen tarihte kaydını tamamlamak zorundadır. Açıklanan koşullarda istenen zorunlu bir parça varsa sitede duyurulur ve adayın o parçayı hazırlaması gerekir. Ek olarak önerilen yazar listesi varsa o yazarların oyunları incelenerek tiratlar çıkarılması gerekir. Harç parası ödedikten sonra kaydını yapıp numara alan aday, sınav tarihini bekler. Sınav tarihi, başvuru yoğunluğuna göre okulun web sitesine veya okulun bahçesine asılır. Okula göre değişen bu durumdan mağdur olmamak için takip mekanizmanızın kolaylığı açısından kayıt olurken gerekli açıklamaları ilgili kişilerden öğrenebilirsiniz. Adı okunan aday sınavın yapıldığı salona girer ve jüri karşısına geçer. Kısa bir tanıtım sonrası aday istediği parçayı oynar ve jüri adaya teşekkür edip salondan ayrılmasını ister. Aday sınav sonrası sonuçlarını beklemeye koyulur. Açıklanan sonuçlarda başarılı olan adaylar ikinci aşamaya veya mülakata alınır. Burada da başarılı olan adaylara iki liste asılır. ÖSS’de alınan puanları da ekleyerek birincisi “Asil Liste” adı altında kayıt yaptırmaya hak kazanan adaylardır. İkinci liste ise “Yedek Listedir” Asil listede yer alıp belirlenen tarihlerde kayıt yaptırmayan adayların yerine sırayla birinciden başlayarak yedek listeden aday alınır. Bu nedenle asil listede yer almayanların asil listeyi dikkatle takip etmesi önerilir.

Torpil var mı?

Bazı internet sitelerinde okuduğum ve adayların sıklıkla bu konuda tarafıma yönelttiği “torpil” konusuna değinmeye çalışalım. Öncelikle paranoya haline gelmiş bu tür suçlamalardan olabildiğince adayın kaçınması gerekir. Torpilin her türlüsü suçtur ve kesinlikle bunu yapanların cezalandırılması kaçınılmaz bir gerçektir. Yalnız bir suçu ispat etmediğiniz sürece söylenecek her türlü karşı söz provakatif bir eyleme dönüşecektir.

Bir aday kendisinin çok yetenekli olduğunu düşünebilir. Özgüveninin tam olması doğru bir eylemdir. Yalnız çok iyi oynadığını düşündüğü halde sınavı kazanamamasının ardından özeleştiri yaparak sorunu çözmek için bir an önce hazırlanmaya başlaması ve gelecek yıl için çalışmaya başlamalıdır. Özel yetenekle alınan bölümlerde adayların ölçülebilirliği jüri dışında kimse tarafından söz konusu olmadığı için; “Hakkımı yediler/ torpil yaptılar/ kazananlar çok önceden belliydi.” Gibi söylemler adaya hiç bir şey kazandırmaz.

Bu anlayış ÖSS puanıyla kazandığınız bir bölüme kabul edilmemekle eş değer değildir. Elde belgeler olduğundan ÖSS’ye dava açıp sınav kâğıdınızı isteyebilir ve doğruya çok çabuk bir şekilde ulaşabilirsiniz. Sınava girecek adayların seçtiği okulun jürisine güvenmemesi zaten o okulda sınava girmemesini gerektirir.

Sonuç olarak sınava girecek adayların torpil söylemini bir kenara atarak sadece çalışmaya konsantre olması kaçınılmazdır. Kafasında torpil olan bir adayın sınavda çok da başarılı olacağını düşünmüyorum. Böyle düşünen aday zaten baştan kaybetmiş olacaktır.

Eğitim şart mı?

Sınavı kazanamayıp bir şekilde kendi tiyatrosunu kuran veya özel bir tiyatroda çalışanların sıklıkla dile getirdiği; “Konservatuvar eğitimi şart mı?” Gibi söylemlere adayların tamah etmemelerini salık veririm. Genelde bu tür söylemlerde bulunanlara baktığımız zaman yine bu eğitimi alamayan kişilerden oluştuğunu görürüz. Bir şekilde kazanamamış ve kazanamadığı için sorgulamaya başlamıştır. Kazanamayan adayların bu sorgulamalardan vazgeçmelerini ve hemen gelecek yıl için çalışmalarını öneririm. Ben adayların hayal kırıklığına uğramalarını istemem. Çünkü sınava girip kazanamayanların öncelikle kendilerinde hatayı aramaları gerekirken hemen karşı saldırıya geçmeleri çok arabesk bir yaklaşım bana göre.

Bazen de tezlerini güçlendirmek için yılların deneyimli üstatlarını bu konuda örnek gösterirler. İsmi zikredilen üstatları bu konuda örnek göstermek için gösteren kişilerin birçok projede seyirci tarafından kendilerini kanıtlamaları gerekmektedir. Bu örneklere sığınmak çok acı ve talihsiz bir yaklaşım.

Diğer taraftan Marksist düşünce yapısıyla iktidar hegemonyasına boyun eğmek istemeyen idealist kişiler de bu alanı seçmemiş olabilir. Onlar bu okulu okumadan da tiyatro dünyasında yer alabileceğini düşünebilir. Çokta iyi işler çıkarmış olabilirler. Elbette bu düşünceye de saygı duymak zorundayız.

Sınava girmek isteyen bir aday zaten bu işin okulunu okumak ister. Eğer bu işin okulunu okumak istiyorsa sınava girecek adayların öncelikle bu düşünceleri kafasından atmaları ve çalışmasına konsantre olmaları başarılı olmalarında atılacak ilk somut adımdır. Sınavı kazanamayacağını düşünen bir aday, kendisi başta olmak üzere kimseyi de kazanacağına inandıramaz.

Hangi kursa gitmeliyiz?

Hangi kursa gitmeliyim sorusu çokça sorulan soruların başında geliyor. Tanınmış, popüler tiyatro grupları genelde pahalı olmaları nedeniyle birçok aday tarafından tercih edilemiyor. Bu durumda yapılması gereken şey, kendi başınıza çalışmaktır. Diğer taraftan ücretsiz tiyatro kursu veren kurumlara gidilecekse bile eğitmenleri ve aldıkları eğitimleri iyice araştırılmalıdır. Kendini bir şekilde eğitmiş çok tanınmayan, sadece sosyal sorumluluk projelerinde yer almış, hobi amaçlı bu işi yapan genç tiyatro gruplarını ücretsiz veya ücreti çok düşük diye seçerek yanlış bir seçim yapmak adayın bir yılına mal olabilir.

Tirat seçerken nelere dikkat etmeliyiz?

“Torpil”, “Eğitim” ve “Kurs” konusunda birçok polemiğe neden olacak açıklamadan sonra gelelim en çok sorulan tirat konusuna. Öncelikle sadece tirat ezberleyerek sınava girmek isteyen adayların kolaya kaçmamaları gerekir. Sınava girecek adayın kendisi gibi yüzlerce adayla yarışacağını unutmamalıdır. Çok bilindik tiratlardan kaçınmalı olabildiğince bu konuda araştırmacı olmalıdır. Sipariş üzerine tirat olmayacağı gibi kendi başına çalışmakta çok tehlikelidir.

Mitos Boyut Yayınevi’nden çıkan 100 Monolog serisi bu konuda adaylara çok büyük kolaylık sağlamaktadır. İnternetten bulunan tiratlardan ziyade daha önce okuyup çok beğendiği karakterlerin tiratları veya kısa konuşmalarından bir kolaj yapması da söz konusu olabilir. Bir aday kendi başına çalışıyorsa seçeceği tiradın ruhuna, mizacına, karakterine ve bedenine hitap etmesi gerekir. Kurs eğitimi alan adaylar ise genelde eğitmenleri tarafından yönlendirilir.

Sınava girecek aday tirat seçiminde klasik mi olsun yoksa çağdaş mı olsun diye düşünmemelidir. Klasikte olsa çağdaşta olsa önemli olan ona katacağınız yorum gücüdür. Uzun bir oyunla seyirci karşısına çıkarak oyunun geneline yaydığınız performans sayesinde seyirciyi hakkınızda fikir sahibi yapabilirsiniz. Ama 3-5 dakika sürecek olan bir tiratla jüriyi etkilemek şüphesiz daha zordur. İzleyen kişilerin seyirciden ziyade bu işe yıllarını vermiş profesörlerden oluştuğu aday tarafından asla unutulmamalı ve asla ama asla jüriyi hafife almamalıdır.

Genelde okullar bir komedi ve bir dram ister. Ama siz yine de heybenizde fazladan tirat bulundurun. Dram için seçilen parçada duygu tonlamalarının ön plana çıkarılması, komedi için seçilen parçada beden dilinin ön plana çıkarılması önemlidir.

Örneğin, Elektra’yı oynarken elinizde tuttuğunuz kavanoz sizin kardeşinizdir. Ve kardeşinizin cesedi yerine sadece külleri gelmiştir. Bir kardeşin kardeşine duyduğu sevgiyi, ölümünden duyduğu acı ve çaresizliği, öldürenlere duyduğu öfke ve kızgınlığı doğru tonlamaz, sadece bizdeki gibi kendini sağdan sola, yukarıdan aşağıya atıp ağıt yakar, gereksiz yere acındırmaya, fazla hareket katmaya kalkarsanız işin büyüsünü bozarsınız.

Komedi içinde bir örnek verecek olursak Berberi ele alalım. Berber kuyuya doğru haykırmadan önce birkaç kelime karakterine dair birkaç ipucu veriyor tirat. Hareketli olsun diye kendinizi yerden yere atmak yerine Berber’in o trajikomik halini yansıtmaya çalışmalısınız. Ses tonunuz ve vücut hareketlerinizi doğru tonlayarak aşırıya kaçmadan rolün gerektirdiği ölçüyle jüriyi kusacağınıza inandırmalısınız.

Her iki parçada da ifadeleriniz keskinliği söz konusu olmalıdır. İçselleştirmek zorundasınız. Tiradı çalışmaya başladıktan sonra seçtiğiniz karaktere bürünmelisiniz. Silik, net olmayan geçişler ve düz okumalar size bu bölümü kazandırmaz.

Seçtiğiniz parça ne olursa olsun o parçanın yer aldığı kitabı okumak zorundasınız. Bu kesinlikle şart! Amatör yazarların oyunlarından tirat seçmeyin! Kendiniz tirat yazmaya kalkışmayın! Oyunu okumadan tiradı anlamakta çok zorlanırsınız. Ayrıca yazarını tanımak, mümkünse diğer eserlerini okumak, hayatı hakkında bilgi sahibi olmak, yazıldığı dönemi ve neden yazdığı gibi bilgilere ulaşmak oynayacağınız tirat ile ilgili size ipuçları verir. Daha kolay hazmetmenizi sağlar.

Dans, Kulak, Şarkı, Şiir, Öykü, Doğaçlama…

Oyunculuk sınavına girecek adaylar için şüphesiz oyunculuğunuz ön plandadır. Yanı sıra dans, kulak, şarkı, şiir, öykü ve doğaçlama gibi yan evreleri olacaktır. Tiradı iyi oynamanıza karşın yan evreler yüzünden okulu kazanamayabilirsiniz. Bu nedenle tiradın yanı sıra yukarıda saydığım yan evrelere de ağırlık vermek zorundasınız. Elbette bunlar bir bütün olarak oyuncunun malzemeleridir. Hiçbirini diğerinden ayırmamalı ve asla hafife almamalısınız.

Dans

Dans konusunda eğitmenin vereceği hareketlerin yapılması istenir adaydan. Önemli olan buradaki estetiğiniz ve esnekliğinizdir. Eğitmenle beraber yapacağınız hareketlerde uyum ön plandadır.

Kulak

Kulak kısmıyla ilgili çeşitli iddialar yer alsa da genel olarak yapılan eylem, eğitmen tarafından bir masaya vurularak bir takım sesler çıkartılır ve aynı şeyin aday tarafından da yapılması istenir.

Şarkı

Şarkı konusunda daha önce hazırladığınız bir parçanın sizden okunması istenir. Piyanoyla size eşlik edecek olan eğitmenle uyum içerisinde olmanız gerekir. Ses tonunuza, ses renginize ve özgün yorumunuza bakılacaktır bu bölümde. Sesiniz güzel olmasa bile doğru tonlanmış bir şarkı aday için yeterli olmalıdır.

Şiir

Şiir konusunda genellikle popüler şairler seçiliyor. Nazım Hikmet, Atilla İlhan, Can Yücel, Cemal Safi, Cemal Süreyya vb. Seçilen popüler şiirler kimi zaman avantaj kimi zamanda dezavantaj sağlayabilir adaya. Sınav için seçtiğiniz şiirde şairden çok içerik önemlidir. Popüler şair seçilebilirsiniz yalnız şiiri nasıl tonladığınız çok önemlidir. Şair gibi hissederek seslendirmelisiniz. Sanki siz yazmışsınız da o yazdığınız şiiri yaşıyormuş gibi duygu geçişlerini keskin bir dille ifade edebilmelisiniz.

Öykü

Bütün okullar için geçerli olmasa da bazı okulların öykü istediğini biliyoruz. Adayın hazırlayacağı öykü kısa ve içeriğinin ironik olmasını öneririm. Benim tavsiyem klasik, herkes tarafından artık ezbere bilinen o yılan ve dostluk hikâyeleri gibi sosyal mesaj içerikli öykülerden uzak durulması. Sizden bu öyküleri birkaç şiveyle okumanızı isteyebilirler. Veya bir gazete parçası verip farklı şekillerde okumanızı da isteyebilirler. Önerim, her şeye hazırlıklı olmak için öykü istedikleri zaman put gibi sahnede kalmamak için hazırda bir öykü bulundurmanız.

Doğaçlama

Yine öykü gibi bazı okulların istediği doğaçlama, sanıyorum işin en zor kısımlarından biri. Burada asıl önemli olan şey eğitmenler tarafından adayların ne kadar yaratıcı olacağını saptamak. Örneğin size şunu yaptırabilirler. Annenizin cenazesine yetişememiş ve mezarına doğru gidiyorsunuz, repliksiz bunu bize oyna diyebilirler. Veya yıllar sonra annenizi pazarda gördünüz ve o anda birbirinizle göz göze geldiniz bunu oyna diyebilirler. Bunlar daha önceki yıllarda bazı okullar tarafından verilmiş doğaçlamalardır. Doğaçlamalarda olabildiğince özgün, yaratıcı ve sert olun. Klasikten uzak durun. Annenizi görünce, Türk filmlerindeki gibi ağır çekim ağlayarak koşmaya çalışmayın mesela.

Diğer taraftan bazı okullar (web sitesinde de açıkladığı üzere) birkaç aşamadan oluşmaktadır. 5 aşamalı okular için her bölümde ayrı bir tirat oynanması istenmekte ve bazı okulların belirlediği zorunlu parçalar sınava girecek adaylar tarafından dikkatle takip edilmelidir.

Adaylara küçük öneriler.

Yukarıda, adayın gireceği sınavda nelerle karşılaşacağı konusunda kısa bilgiler vermeye çalıştık. Bu bölümde de sınava girecek adayların kaçınması gereken şeyler hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Bu küçük öneriler eminim işinize çok yarayacaktır.

• Sınava girecek adayların birden fazla okul denemesi kesinlikle daha sağlıklı olacaktır.
• Sınav günü adayın çok yemekten kaçınması sahnede rahat hareket etmesine olanak sağlayacaktır.
• Özellikle sınav günü kola ve sigara içmekten uzak durunuz. Hem ses tonunuzu etkiler hem de rahat hareket etmenizi engeller.
• Sınav günü olabildiğince sade olun.
• Erkeklerin çok uzun saç ve sakalının olması jest ve mimiklerini kapatacağından kısaltmaları önerilir.
• Kadınların kesinlikle fazla makyajdan kaçınmaları gerekir. Oynayacağı tirada göre hafif bir makyaj yeterli olacaktır.
• Sınava girecek adayların sahnede kullanmak için büyük materyal getirmemesi gerekir. Bu hem zaman kaybına hem de jürinin rahatsız olmasına neden olabilir.
• Oynayacağınız karakterin demecine uygun kıyafet ve çok küçük materyaller getirilebilir.
• Sınav günü tiradınıza çalışmayın.
• Sıranızı beklerken olabildiğince arkadaşlarla konuşup rahatlamaya çalışın.
• Jüri karşısında sakin, rahat ve cesur olun.

Son Söz.

Özetle yukarıda, bir oyuncu adayının kendi başına çalışıyorsa sınava girerken nasıl hazırlanması gerektiğini ve nelerle karşılaşabileceğini özetlemeye çalıştım. Yukarıda sıraladığımız yöntemler klasik yöntemlerdir. Kursa giden bir adayın yaratıcı ve olabildiğince özgün olması eğitmenleri tarafından sağlanacaktır. Oyunculuğun temelinde pratik yattığı için yazılmış bu makalenin yapılacak en küçük pratikten bile önemsiz olduğunu düşünüyoruz.

Ayrıca aşağıda tiyatro bölümlerinin yer aldığı okullar ve web sitelerinin yanı sıra adaylara yardımcı olacağını düşündüğümüz yardımcı kitaplar yer almaktadır. Sınava gireceklerin kendisine uygun okulu seçmesi ve aşağıdaki kitapları edinmesi adaylar için hazırlanmış bir kolaylıktır.

Sınava girecek adaylara şimdiden başarılar diliyorum.

Tiyatro Bölümü Olan Okullar

İstanbul Üniversitesi: www.istanbul.edu.tr

İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi: www.deu.edu.tr

Mimar Sinan Üniversitesi: http://www.msu.edu.tr/

Kocaeli Üniversitesi: www.kocaeli.edu.tr

Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi: www.humanity.ankara.edu.tr

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi: www.comu.edu.tr

Hacettepe Üniversitesi: www.hacettepe.edu.tr

Erzurum Atatürk Üniversitesi: www.atauni.edu.tr

Süleyman Demirel Üniversitesi: www.sdu.edu.tr

Anadolu Üniversitesi: www.kns.anadolu.edu.tr/

Konya Selçuk Üniversitesi: www.selcuk.edu.tr

Çukurova Üniversitesi: www.cu.edu.tr

Uludağ Üniversitesi: www.uludag.edu.tr

Tiyatro Bölümü Olan Vakıf Üniversiteleri

Haliç Üniversitesi: www.halic.edu.tr

Bilkent Üniversitesi: www.bilkent.edu.tr

Kadir Has Üniversitesi: www.khas.edu.tr

Beykent Üniversitesi: www.beykent.edu.tr

Yeditepe Üniversitesi: www.yeditepe.edu.tr

Maltepe Üniversitesi: www.maltepe.edu.tr

Yüzüncü Yıl Üniversitesi: www.yyu.edu.tr


Yardımcı Kitaplar:

Alıştırmalı Diksiyon Sanatı – Nüzhet Şenbay

Diksiyon Alıştırmaları – Murat Atak

Konservatuvar Sınavlarına Hazırlık – Cezmi Koca

Tiyatro Eğitimi – Yılmaz Arıkan

Yeni Başlayanlar İçin Oyunculuk Çalışması - Özdemir Nutku

Mimik-Rol alıştırmaları ve Temel Tiyatro Bilgisi - Haldun Marlalı

Konuşma Eğitimi - Suat Taşer

Oyunculuk Üzerine Aykırı Düşünceler - Diderot

Bir Aktör Hazırlanıyor - Stanislavski

Oyunculuk El Kitabı - Berlin Devlet Oyunculuk Okulu Öğretim Görevlileri

Sahnede Yaratıcılık (Playback Tiyatrosu) - Deniz Altınay

Aktörlük Sanatı - Stella Adler

Rol Yapmayın Lütfen (Tiyatro ve Sinema Oyunculuğuna Hazırlık) - Eric Morris – Joan Hotchkıs

Fütursuz Oyunculuk (Oyunculukta İşçilik Süreci) - Eric Morris

Ya Vezirsin Ya Rezil (Türkçeyi Doğru Etkili ve Güzel Konuşma Kit-hapı) - Dilek Öztekin