Padişahların katlettiği 45 Sadrazam (Başbakan)

Cumhuriyetimiz 90 yılı devirdi, dalya demeye doğru gidiyor. Bu süre içinde yalnızca bir başbakan, Adnan Menderes ve onun iki bakanı idam edildi. İdam haklı mıydı, haksız mıydı, onu burada konu etmeyeceğim. Belki o başka bir yazı konusu olur ancak aklımda bazı şeyler var. Burada insanların yaklaşımlarını ve tarihi konu edeceğim.

93 yıllık Cumhuriyet döneminde bir Başbakan ve iki bakanı idam edildi. Keşke o da olmasaydı. Fakat bugün padişahlık özlemi çekenlerin eleştirmekten yere göğe koymadıkları bu olay, acaba Osmanlı döneminde kaç kez olmuştur? Düşünün ki bir Cumhurbaşkanı 6 Başbakanını asıyor (IV. Murat yapmış). Bunun aynısı kısa sürede bir daha tekrarlanıyor (Avcı Mehmet de yapmış). Böyle bir ülkede başbakan olmak ister miydiniz?

Bazı kaynaklar Osmanlı döneminde 44 kez olduğunu söylüyor. Ben 45 diyorum.

Önce bir karşılaştırma yapalım. 1299’dan 1922 yılına kadar, Osmanlı İmparatorluğu dönemi 623 yıl sürmüştür. Ancak ilk boğdurulan Vezir-azam İstanbul’un fethini yöneten Çandarlı Halil Paşa, Fatih’in başbakanı, Türkmen olan son paşa (sonrakiler devşirme), Fatih Sultan Mehmet’e yan baktı diye 10 Temmuz 1453’te İstanbul’un fethinin hemen sonrasında boğduruldu. Başlangıçtan o yıla kadar olan süreyi çıkarırsak 469 yıl kalır. Vezir-i Azam Benderli Ali Paşa, Padişah fermanıyla idam edilen son Başbakan sayılır. Tarih 30 Nisan 1821. Sondan da gitti mi 101 yıl? Demek padişahlar 368 yıla 44 idam sığdırmışlar. Bu da yaklaşık 8-8,5 yılda bir, bir başbakan idamı demektir. Henüz bakanları ve entrikaları saymadım. Örneğin 7 Mayıs 1884’de Taif’te zindanda boğdurulan Mithat Paşa bu hesap içinde yok. Araştırılacak olursa daha çok kişi bulunacağına eminim. Yine ünlü Piri Reis bu vezirlerin arasında yok. Çünkü o baş vezir değil, yalnızca donanma komutanı idi. Padişahın emri dışında, çıkan isyanlarda yeniçerilerin öldürdüğü sayısı oldukça kabarık olan baş vezirler de bu sayıya dahil değildir. Genç Osman olayı sırasındaki baş vezir Dilaver Paşa, daha sonra iktidara gelen Ohrili Hüseyin Paşa,  Davut Paşa, Avcı Mehmet zamanında Hazerpare Ahmet Paşa (yeniçeriler parçalamışlar) ve  Siyavuş Paşa, III. Ahmet zamanında kaptanıderya Kaymak Mustafa Paşa ve Kethüda Mehmet Paşa’yı kısaca analım. Bir de öldürülmeden tekme tokat dövülerek makamından uzaklaştırılanlar var. Bunlar dayak yemiş ama kelleyi kurtarmışlar.

Bir yazı durumu şöyle anlatıyor:

“Kendisi boğduruluncaya kadar veziriazamların da otoritesi mutlaktır. Osmanlı için idam, umur-u adiyeden (sıradan bir iş) gündelik bir olaydır. Ne suçlunun mahkemeden geçmesine gerek var ne de borulu trampetalı korkutucu infaz törenlerine. Osmanlı düzeninde devlete en yararlı olan da idam edilebilir, en yararsız olan da. Padişahın iradesi mutlaktır ve bu irade önünde kaliteliyle kalitesiz eşittir. Bazen bir aşçı, bir cellat, bir uşak, bir arabacı da atanabilir veziriazamlığa. Padişahın çevresindeki bu kullar da kendi bölgelerinde küçük birer padişahtırlar. İstediklerini asarlar, istediklerini keserler.”

Kaynak: http://liberteryen.org/2013/01/idam-edilen-44-veziriazamin-drami/

İdamlar nasıl olursa olsun, hiçbir zaman iyi değildir ama Osmanlı dönemindeki idamlar çoğu kez işkence ile birlikte geliyordu. Ya da bu işten zevk alacak şekilde, ruh hastalığı belirtileri göstererek, idam olacak kişi türlü yollarla ezilerek yapılıyordu. Bugünkü padişahlık meraklıları da istiyorlar ki yeni padişahın astığı astık, kestiği kestik olsun, o zamanlardaki gibi idamlar yapılabilsin ve kimse hesap soramasın. Dikkat edilirse bugün en çok yüceltilen padişahlar en çok kıyım yapanlardır. Herhalde kendilerine göre geçerli sebepleri vardı. Belki de zaman onu gerektiriyordu. Ama günümüzde hepsi geçerliğini yitirmiştir. Artık geriye dönüş mümkün değildir.

Belki de haklıydılar. Çünkü güç onlardaydı. Bilindiği gibi güçlü olan aynı zamanda haklıdır da.

Bugün ise benzeri şeyler oluyor. Birileri padişahlığa soyunuyor. Başbakanlar azlediliyemiyor ama, kboğdurulamıyor, kafaları kesilemiyor, kurşunlanamıyorlar. Çünkü yargılamadan infaz etmek adalet sayılmaz. Artık devletin bu gibi işler için kurumları var. Buna demokrasi diyoruz. Gerçi çok iyi çalışmıyor ama olsun, hiç olmamasından iyidir.

Parantez içindeki tarihler paşaların boğdurulma tarihini gösterir.

1- Çandarlı 2. Halil Paşa (10 Temmuz 1453)

Emri veren II. Mehmet / Fatih Sultan Mehmet. Boğdurulmadan önce işkence edilmiş ve gözlerine kızgın demir sürülmüştür (Buna kısaca mil çekmek diyorlar).

2- Rum Mehmet Paşa (1470)

Emri veren II. Mehmet / Fatih Sultan Mehmet. Zalim paraya düşkün bir kişi idi.

3- Mahmut Paşa (1474)

Emri veren II. Mehmet / Fatih Sultan Mehmet. İstanbul’da bugünkü Mahmut Paşa’nın ismi ondan gelir.

4- Gedik Ahmet Paşa (18 Aralık 1482)

Emri veren II. Bayezit. Boğdurulmadan önce yemeğe davet edildi, ona siyah bir kaftan hediye edildi. Yemek bittikten sonra boğduruldu.

5- Koca Mustafa Paşa (1512)

Emri veren I. Selim / Yavuz Sultan Selim. İstanbul’da bugünkü Koca Mustafa Paşa’nın ismi ondan gelir. Şehzadeler işine adı karıştı.

6- Dukakinoğlu Ahmet Paşa (Mart 1515)

Emri veren I. Selim / Yavuz Sultan Selim. Emri vermekten başka Selim, paşayı bıçaklamış, sonra yanındaki cellatlara başını kestirmiştir.

7- Yunus Paşa (Eylül 1517)

Emri veren I. Selim / Yavuz Sultan Selim. Padişah’la at üstünde sohbet ederek giderlerken Çerkez Hayır Bey’in Mısır valiliğine getirilmesini eleştirdiği için hemen orada başı kesilerek öldürüldü. Selim kesik başı, kokana kadar yanında gezdirdi.

8- Pargalı İbrahim Paşa (1536)

Emri veren I. Süleyman / Kanuni Sultan Süleyman. Padişahın çocukluk arkadaşı idi.

9- Kara Ahmet Paşa  (28 Eylül 1555)

Emri veren I. Süleyman / Kanuni Sultan Süleyman. Onunla birlikte Kanuni’nin kızıyla evli olan Damat Rüstem Paşa da boğduruldu. Kanuni’den sonra 40 yıl Başbakan katli olmadı.

10- Ferhat Paşa (1595)

Emri veren III. Mehmet. Fitne ve yalan üzerine idam edildiği söylenir. III. Mehmet, kundaktaki dahil 19 erkek kardeşini, karısını ve bir oğlunu boğduran padişahtır.

11- Hadım Hasan Paşa (Mayıs 1598)

Emri veren III. Mehmet.

12-  Yemişçi Hasan Paşa (Eylül 1603)

Emri veren III. Mehmet. Rüşvetçi ve çok adam öldüren bir kişilik olduğu söyleniyor. Köşkünün bahçesinde boğduruldu.

13- Derviş Paşa (Aralık 1606)

Emri veren I. Ahmet. Para hırsı olan bir Paşa. Eski bostancıbaşı, yani cellat idi. Yükselip paşa oldu. Lala Mehmet Paşanın mallarına el koyunca boğduruldu.

14- Nasuh Paşa (Ekim 1614)

Emri veren I. Ahmet. Padişahın bir emrine karşı çıktı ve boğduruldu.

15- Mere Hüseyin Paşa (1624)

Emri veren IV. Murat. 7 yaşında tahta çıkıp 28 yaşında ölen padişahın boğdurttuğu 6 baş vezirin birincisidir. Genç Osman olayına karıştığı için idam edildi.

16- Kemankeş Kara Ali Paşa (Nisan 1624)

Emri veren IV. Murat.On iki yaşındaki padişah tarafından saraya davet edilerek boğduruldu.

17- Hadım Mehmet Paşa / Gürcü Mehmet Paşa (1626)

Emri veren IV. Murat. Sipahilerin isteği üzerine boğduruldu. Doksan yaşında idi.

18- Boşnak Hüsrev Paşa (Mart 1632)

Emri veren IV. Murat. Gaddar, gereksiz yere öldürmekten zevk alan bir baş vezir olduğu söylenir.

19- Topal Recep Paşa (1632)

Emri veren IV. Murat. Baş vezir olmadan önce bostancıbaşı, yani cellat idi. Hafız Ahmet Paşayı on yedi yerinden bıçaklayarak öldürmüştür. 3 ay vezirlikten sonra boğduruldu.

20- Tabanıyassı Mehmet Paşa (1639)

Emri veren IV. Murat. Azledildikten 3 yıl sonra Yedikule zindanlarında boğduruldu.

21- Kemankeş Kara Mustafa Paşa (1644)

Emri veren Deli İbrahim. Okuma yazma bilmeyen baş vezir, iki kez istifa etmiş, istifası kabul edilmemiş ve boğdurulmuştur.

22- Hersekli / Nevesinli Salih Paşa (Eylül 1647)

Emri veren Deli İbrahim. İstanbul’a araba girmesi yasağını uygulamadığı için, gittiği bir üfürükçünün evinde kuyu ipiyle boğdurdu. Deli İbrahim gezerken önüne araba çıkmış.

23- Sofu Mehmet Paşa (1649)

Emri veren Avcı Mehmet. Padişah 8 yaşındayken boğduruldu.

24- Torhoncu Ahmet Paşa (1653)

Emri veren Avcı Mehmet. İlk kez gelir gideri hesaplayıp bütçe yapmak istediği için boğduruldu.

25- İbşir Paşa (1654)

Emri veren Avcı Mehmet. Baş vezir olmak istemeyen paşa, o sırada Kaptan-ı Derya olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın kışkırtmasıyla, iki ay vezirlikten sonra boğduruldu.

26- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (Aralık 1683)

Emri veren Avcı Mehmet. II. Viyana kuşatmasının bozgunla sonuçlanması üzerine boğduruldu. Boğdurulduğuna kanıt olması için başının saçlı derisi yüzülerek, bozulmasın diye bal dolu bir kavanoz içinde Padişaha götürüldü.

27- Kara İbrahim Paşa (1687)

Emri veren Avcı Mehmet. Merzifonlu’nun yerine baş vezir olan Paşa 1685’te azledildi, Rodos’ta sürgündeyken boğduruldu.

28- Sarı Süleyman Paşa (Ekim 1687)

Emri veren Avcı Mehmet. Avusturya ordularına yenilip cepheden kaçınca boğduruldu.

29- Nişancı İsmail Paşa (1690)

Emri veren II. Süleyman. 61 gün baş vezirlikten sonra azledildi. Bir süre hapiste kaldı, Rodos’a sürüldü, orada boğduruldu. Kellesi kanıt olarak İstanbul’a getirildi.

30- Arabacı Ali Paşa (Mayıs 1693)

Emri veren II. Ahmet. Rakiplerine ayak oyunları yapayım derken fark edildi. Rodos’a sürülüp boğduruldu.

31- Dimetoka’lı Sürmeli Ali Paşa (1695)

Emri veren II. Mustafa. Rüşvet alıp çıkar sağladığı ve yeniçeriyi kışkırttığı iddiası ile görevden alındı. Edirne’de boğduruldu. Entrikalara kurban gittiği sanılıyor.

32- Daltaban Mustafa Paşa (1703)

Emri veren II. Mustafa. Taşralı, kaba, haşin ve sert mizaçlıydı. İstanbullularla anlaşamadı. Entrikalar sonucu azledildi ve boğduruldu.

33- Çorlulu Damat Ali Paşa (Aralık 1711)

Emri veren III. Ahmet. Kapıcıbaşılıktan gelme yani cellat idi. Entrikalarla gözden düştü. Sürgüne gönderdiği birinin fetvası ile Midilli’de kafası kesildi, kafası İstanbul’a getirildi.

34- Gürcü Yusuf Paşa (Aralık 1712)

Emri veren III. Ahmet. Yanlış Rusya siyaseti ve entrikalar sonucu sürgüne gönderildiği Rodos’da başı kesildi. Kesik başı Edirne’ye gönderildi.

35- Deli Kel Hoca İbrahim Paşa (Nisan 1713)

Emri veren III. Ahmet. Maceralı bir yaşam süren paşa, 21 gün süren baş vezirlikten sonra kendisinin de oynadığı entrikalar sonucu boğduruldu.

36- Silahtar Süleyman Paşa (Ekim 1715)

Emri veren III. Ahmet. Sürüldüğü Rodos’ta bilinmeyen bir sebeple idam edildi. Entrikalar olduğu sanılıyor. Kesik başı İstanbul’a gönderildi.

37- Nevşehirli Damat İbrahim Paşa (1730)

Emri veren III. Ahmet. Padişahın damadı olmasına rağmen yeniçeri isyanından kurtulmak için iki paşa ile birlikte idam edildi, duvardan aşağı atıldı. Cesetleri Sultanahmet’te yeniçeriler tarafından parçalandı.

38- Kaba kulak İbrahim Paşa (1742)

Emri veren I. Mahmut. Azlinden on bir yıl sonra boğdurtulur, başı kesilir ve padişah I. Mahmut’a gösterilmek için İstanbul’a götürülür.

39- Silahtar Bıyıklı Ali Paşa. (Ekim 1755)

Emri veren III. Osman. Yalan söylemek ve rüşvet almaktan. Saraydaki orta kapının sahanlığına hapsedilmiş ve hemen boğdurulmuş. Padişah iki saat sonra yanlış yaptığını anlayıp pişman olmuş ama geçmişler olsun.

40- Bahri Mustafa Paşa (1763)

Emri veren III. Mustafa. Aşırı vergi toplamaktan, para yemekten. Midilli’de boğdurulup başı kesilip İstanbul’a gönderilmiş.

41- Yağlıkçızade Emin Mehmet Paşa (1769)

Emri veren III. Mustafa. Askerlikle ilişkisi olmayan bir Vezir-i Azam. Edirne’de boğdurularak idam edildi.

42- Ispartalı Halil Hamit Paşa (Mart 1785)

Emri veren I. Abdülhamit. Padişahı devireceği iddiası ile Bozcaada’da boğdurulup başı kesilip İstanbul’a gönderildi.

43- Rusçuklu Şerif Hasan Paşa (Şubat 1791)

Emri veren III. Selim. Rusya ile yapılan savaştaki bozgun onun üzerine kaldı. Kandırma yoluna gidilerek karargâhtan çıkarıldı. Uyurken kurşunla vurularak öldürüldü.Başı kesilip İstanbul’a gönderildi. Boğdurulmak yerine kurşunla öldürülmesi padişahın gücünün zayıfladığına işarettir.

44- Benderli Ali Paşa (1821)

Emri veren II. Mahmut. 9 günlük Vezir-i Azam iken Yunan casusluğu ile suçlandı ve bir ay sonra idam edildi.

45- Mithat Paşa (Mayıs 1884)

Emri veren II. Abdülhamit. Meşrutiyet Vezir-i Azamı Mithat paşa meclisin feshinden ve maceralı bir dönemden sonra padişah Abdülaziz’in öldürülmesi ile suçlandı. İdama mahkum edildi. Taif’e sürüldü. Orada boğdurularak öldürüldü.