Peki, "Adisyon"un Türkçesi nedir?

Şimdi bazıları diyecekler ki, “Adisyon’un Türkçesi ne’olaki , “adisyon” adisyondur… Türkçe’ye girmiştir. Kullanılmaktadır. İyi, kötü anlaşılmaktadır… Öyleyse artık bu sözcükle uğraşmaktan vazgeçilmelidir…"

 

Vallahi de tallahi de “Adisyon” sözcüğü benim içime sinmiyor… Zor bela kullanıyorum. Kullanmak istemiyorum. Kullananları da kınıyorum..

 

El insaf hoca, diyecekler bazıları. El Aman! Bize bir çare, hem beğenmezsin hem Türkçesini söylemezsin. Bu sözcüğü de Fransızca diye yaftalarsın.

 

Aslında Fransızlar da, İngilizler de bu anlamda aynı sözcüğü kullanıyorlar. Adisyon= Addition … Nedeni Fransızlarla İngilizler tarihte birbirleriyle köprüden geçerken çok tokuştuklarından ; tıpkı bizim Arapça ile alış- verişimiz gibi, onlar da birbirinden çok sözcük almışlardır. Tarihin eski dönemlerinde, İngilizler Fransızlardan daha çok almış; şimdi ise Fransızlar İngilizce’den belki bizimkinden fazla etkileniyorlar. Fransızca’ya da oluk oluk İngilizce sözcükler, terimler giriyor. 

 

Tarihte öyle bir devir olmuştur ki, İngilizler kendi dillerini beğenmediklerinden dolayı Saray’larında bile  Fransızca konuşmaya başlamışlardır. (Tıpkı bizim Osmanlıca heveslilerinin yaptığı gibi..) . Tarihi biraz karıştıranlar bana hak vereceklerdir. Yani Fransızca da Türkçe gibi çok muhataralı günler geçirmiştir.

 

Ama İngilizce artık çok geniş mezhepli bir dil olmuş, dünyanın hangi dili kendi diline bir misafir sözcük göndermişse, “onu aldım, kabul ettim,” yapmıştır. 

 

Gelelim Türkçe’ye. Türkçe ne Fransızca’ya, ne İngilizce’ye benzemediği için bu dillerden gelen sözcükler Türkçe içinde bir güzel sırıtır durur… Hep, “ben yabancıyım,” der oturur… Hadi diyelim bir süre oturur, ondan sonra yerine güzel bir sözcük bulunca da çeker giderler.

Tıpkı:

 

“Uçak” bulununca “tayyare” nin çekip gitmesi gibi;

Bilgisayar” bulununca “kompütur”un çekip gitmesi gibi….

 

Yerine güzel, yerinde bir sözcük türetilirse, bu yabancı sözcükler bir balon gibi sönüp gidiyorlar…

 

Bugün kaç kişi “Tayyare” der? Kaç kişi “Kompütur”u kullanıyor. Unutuldu. Ama eski pilotlara soracak olursanız, onlar “eski “tayyareler” başkaydı!” diye konuşurlar. Dillerinden bir türlü “Tayyare”yi  atamamışlardır. Şimdi acaba sorsanız, sokaktaki kaç kişi tayyareyi bilir; anlamını açıklayabilir?

 

Gelelim şu “Adisyon” sorununa? Ne yapacağız bu sözcüğü?

 

İngilizce’den “Addition” sözcüğünün çevirisine bakarsanız karşılığında : ek, ilave, katkı, katılma, toplama, eklenti, katma,  artış, zam… sözcüklerini bulursunuz..

 

Bu anlamda “Addition” başkadır, “Adisyon” başkadır. Sözcükler bir dilden başka bir dile aktarılırken anlam kayması yaparlar. Anlamlarını bazen biraz; bazen de çokça değiştirirler.

 

Adisyon, aslında  Fransızca asıllı olan ve “hesap” anlamına gelen bir sözcüktür. Bir anlamı da “Hesap Pusulası” veya “Hesap fisi”dir. 

 

Adisyon:  Sözlüklerde “Ödenecek ücretin dökümünü ve tutarını gösteren kâğıt, hesap pusulası,”  diye gösterilir. Bazı sözlükler , “adisyon”u  “fatura”  diye karşılarlar ki, pek de doğru değildir..

 

Peki, adisyonun karşılığı , Türkçe’de “Hesap Pusulası”dır desek, bu sizi tatmin eder mi? Hiç de sanmam… 

 

Çünkü , “Hesap Pusulası” , “Adisyon”un tam karşılığı olamaz; belki kötü bir çevirisi sayılabilr. Çünkü “Hesap Pusulası”  içindeki ne “Hesap” Türkçe’dir, ne de “Pusula” … Öyleyse iki yabancı sözcükten bir Türkçe sözcük ortaya çıkabilir mi? Olmaz… Hem de  “Hesap pusulası” , “Adisyon”u tam da karşılamaz.

 

İkinci olarak; Türkçe’de sözcük türetmede ki kurallardan biri de , “Bir sözcüğü yine bir tek sözcükle karşılama” kuralıdır. Yani “adisyon” sözcüğünü, “Hesap Pusulası” olarak karşılayamazsınız. Bir sözcüğe karşılık, iki sözcük önermiş olursunuz. Doğru değildir.

 

Şimdi herkesi hafakanlar basmaya başladı galiba.

 

“Hoca dilinin altında bir önerin varsa, söyle de, sen de kurtul; biz de kurtulalım… Yoksa bize fazla işkence etme,” diyecek olanlar çoktur.

 

Hadi, öyleyse söyleyelim:

 

Biliyorsunuz, Türkçe’de kökler asıldır. O tarihi köklerden bir sürü sözcük türetmek mümkündür ve yapılmıştır.

 

“Adisyon” sözcüğüne esas olacak, kök sözcük bence “Ödemek”tir. Kökü : “Öde”

 

Öde sözcüğünden şimdiye kadar neler yapılmış:

 

“Ödence” :  Tazminat, karşılığı olarak

 

“Ödenti” : Aidat , karşılığı olarak,

 

“Ödenek”: tahsisat; fon…

 

Başka da –ek kalmadı gibi… Vardır da ben hatırlamıyorum. Ama…

 

“Adisyon”  karşılığı olarak , “Ödeyiş” sözcüğünü önersem ne dersiniz?

 

“Çay içen arkadaş ödeyişini vermeden gitti.” 

 

Garsonlar yiyip, içen herkese birer ödeyiş yazmaya mecburdurlar.

 

Türkçe’ye bir iyilik yapalım istedik. Bizden hediye olsun. Beğenirseniz kullanırsınız. Beğenmezseniz de vatan, millet sağolsun; bu sözcüğün de karşılığını bulacak olanlar çoktur.

 

Eğer bir de tutarsa… Nasreddin Hoca’nın göle maya çalması gibi… Biz de büyük hizmet etmiş oluruz. Ne demişler: “Bize bir kelime öğretenin…” 

 

Kimileri de diyebilirler ki; “bre sen kimsin sözcük uydurmak kim?” 

 

Onlar da sağolsun. Peki, bu ülkede “dolmuş”u kim uydurdu; “yoldüzer”i kim uydurdu… Kahraman halkımız değil mi? Ee… biz de o halkın naciz bir parçası değil miyiz? 

 

Öyleyse “Adisyon = Ödeyiş” tir, desem çok mu..?

 

İşte, “Leyleğin ömrü, lak lakla geçer..” demişler;  bizimki de o misal…