Şair Mehmet Emin Yurdakul' u anıyoruz

Türk edebiyatı coğrafyasında belki ilk sade ve arı bir Türkçe ile şiirler yazan milli şairlerimizden Mehmet Emin Yurdakul'dur. 1869’da İstanbul’da doğmuş ve yine 14 Ocak 1944 yılında İstanbul’da vefat etmiştir... Orta öğrenimini İstanbul‘da bitirdikten sonra Rüsumat Evrak ( Gümrük ) Müdürlüğü’nde görev almış, Hicaz, Sivas, Erzurum Valiliklerinde bulunmuştur. Birinci Dünya Savaşı başlarında, Osmanlı Meclisi Mebusan’ında Musul, Cumhuriyetin ilk yıllarında da Şarki Karahisar, Urfa ve İstanbul Milletvekili olarak mecliste yer almıştır.Mehmet Emin Yurdakul denilince onun şu ünlü dizeleri aklımıza geliyor.Bası ları sözarasında yanlış söylensede ben yine doğrusunu buraya almayı yararlı görüyorum: 

" Unutmaki şairleri haykırmayan bir millet 

Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir."  

Servetifünun döneminde şiir yazmaya başlayan Mehmet Emin Yurdakul, İlk şiiri “Cenge Giderken “i yazdı. Tarih 1879. ( 1). Bu şiirin bir bölümünde şöyle diyordu: 

Ben bir Türk'üm; dinim, cinsim uludur;
Sinem, özüm ateş ile doludur.
İnsan olan vatanının kuludur.
Türk evladı evde durmaz giderim.
Muhammed'in kitabını kaldırtmam;
Osmancık'ın bayrağını aldırtmam;
Düşmanımı vatanıma saldırtmam.
Tanrı evi viran olmaz, giderim. 

Şiirlerinde fazla bir derinlik bulunmamasına rağmen sade dili, şiirlerinin konuları, onun Türk milli şairi diye anılmasını sağlamıştır. Şiirlerinde önemli bir sanat endişesi yoktur. Genel olarak şiirlerinde halkçı, toplumcu, milliyetçi konuları ve toplumun sorunlanlarını dile getirir. Bütün şiirlerinde hece vezni ve kafiye örgüsü olmasına yine bazı şiirleri içinden geldiği gibi serbest tarzda yazılmıştır. ( 1 ) 

Örnek olarak onun şu “ANADOLU GENÇLİĞE “ arman ettiği şiiri bence en iyi bir örnektir. Şiirin kimi yerinde düzenli bir ölçü ve kimi yerinde sağlıklı bir diyalog içinde ortaya koymaktadır. Şair Mehmet Emin Yurdakul sanki Anadolu’yu gezmiş, Orta Anadolu’dan Torosları aşarak güneydoğu illerimizi görür gibi oluyorum. Kırsal kesimde bulunan Anadolu'nun insanlarıyla konuşur gibi şiirlerini yazıyor. Bir yerde onların acılarını, dertleni ve özlemlerini dile getiriyor. İşte aşağıdaki dizeler bize bunları nedenli ortaya koymuyor mu? 

Yürüyordum: Ağlıyordu ırmaklar;
Yürüyordum: Düşüyordu yapraklar;
Yürüyordum: Sararmıştı yaylalar;
Yürüyordum: Ekilmişti tarlalar. 

Bir ses duydum, dönüp baktım, bir kadın:
Gözler dönük, kaşlar çatık, yüz dargın;
Derileri çatlak, bağrı kapkara,
Sağ elinin nasırında bir yara 

Başında bir eski püskü peştemal
Koltuğunda bir yamalı boş çuval...
........................
-Ne o bacı?
- Ot yiyoruz, n'olacak! ..
-Tarlan yok mu?
- Ne öküz var, ne toprak...
Bugüne dek ırgat gibi didindim;
Çifte gittim, ekin biçtim, geçindim,
Bundan sonra...
- Kocan nerde?
- Ben dulum;
Kocam şehit, bir ninem var, bir oğlum.
- Soyun, sopun?
- Onlar dahi hep yoksul!
Ah Efendi, bize karşı İstanbul
Neden böyle bir sert, yalçın taş gibi... ( 2 ) 

Mehmet Emin Yurdakul çağdaşı olan şair ve yazarların da takdirlerini kanamıştır. Örneğin Recaizade Ekrem, Şemseddin Sami, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Halit Ziya Uşaklıgil, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Dr. Adnan Adıvar, Halide Edip Adıvar, Nihat Sami Banarlı, Vasfi Mahir Kocatürk, Yusuf Akçura ve Ziya Gökalp’ında takdirlerini kazanmış, onlardan samimi övgüler kazanmıştır. Hata Milli Edebiyat öncülerinden biri sayılan Mehmet Emin Yurdakul, Ahmet Hikmet ( Müftüoğlu ), Ahmet Ağaoğlu ve Dr.Akil Muhtar, Hüseyin zade Ali, Yusuf Akçura ile birlikte kurdukları ( 18 Ağustos 1911 ) Türk Yurdu Dergilerinde yazdı. Milli Mücadelede kahramanlık şiirleriyle tanındı, Milli Türk Fırkasını kurdu. 

Şair yabancı yazarlardan bile övgüler aldı. Örneğin Otoman Poems adlı kitabının yazarı E.J, . W. Gibb, görüşlerini “ Türk şiirini doğru mazmunu ile doğru ifadesi ile siz buldunuz “diyerek Mehmet Emin Yurdakul'u övgülerle takdirlerini ortaya koymuştur. ( 3 ). 

Rıza Tevfik: Siz umum Türklerin gönlünde yerinizi buldunuz. Bu daha şereflidir. Bahtiyar olunuz. Çünkü Türkler sizin dilinizden muhabbetle ilgili güzel şiirler dinlemişlerdir. 

Ziya Gökalp: Emin Bey, Türklük için ilk defa çarpan bir şairdir. Bugünkü gençliğin gönlünde cereyan eden hisler bu büyük kalbin nağmeleridir. 

Nihat Sami Banarlı: XIX .asrın son yıllarında Türkçülük idealini ilkdefa birsanat konusu haline getiren şair, Mehmet Emin Yurdakul'dur. Yeni Türk şiirinde sade ve tabii bir halk dili kullanmayı ülkü edinen şairdir.Türk halkınhın Anadolu veRumeli köylüsünün hayat veıstırabını da Türk şiirlerinde dile getirmiştir.Mehmet Emin Yurdakul'un Türk edebiyatında önemli ve ayrı bir yeri vardır. 

Vasfi Mahir Kocatürk: Onun açtığı çığır karşısında kendi tarzlarının öleceğini düşünenler, milli benliğin ateşini duymayanlar, onun " inildeyen şiirine kaval sesi " dediler. Göz yaşına güldüler. Fakat o, bütün bunlara katlandı, Türklüğün en umutsuz zamanlarında bile imanını kaybetbedi. Anadolu ortasından yükselerek vatan gençlerini çağıran sese, o, ak saçlarıyla koştu. Hiç birşey yapmadı ise, Türklüğü kurtarmak için çarpışanlara candan ve gönülden " vur! " dedi... 

Halit Ziya Uşaklıgil ise şöyle diyordu: Nazımda büyük eseri başarılı görüldü, Türkçe şiirler yazdı, biz bunlardan zevk aldık. ( 4 ) 

Mehmet Emin Yurdakul değerli bir şair çağı içinde önemli bir fikir ve düşünce adamı idi. Eserleriyle Milli Mücadele tarihimizde öncülük etmiştir. Edebiyat tarihimizde Mehmet Emin Yurdakul’un önemli bir yeri vardır. “ Ben bir Türküm, dinim, cismim uludur! “ dizeleriyle milli şair unvanını kazanan belki tek şairdir. Şiir cephesi belki pek başarılı değilse de fikir ve düşünce yapısıyla önde gelen şairlerimiz arasında yer almaktadır. Büyük bir vatanperverdir. Realist ve gerçekçidir, toplumcudur.Mehmet Emin Yurdakul’un aramızdan ayrılışının 67. yılında rahmetle ve saygıyla anıyorum. 

Eserleri: 

Türkçe şiirler ( 1899), Türk sazı( 1914, 1969), Ey Türk Uyan ( 1914, 1961), 1966), Tan Sesleri ( 1915, 1956), Dicle Önünde ( 1916), Ordunun Destanı( 1915 ), Zafer Yolunda ( 1918), Aydın Kızları ( 1919), Dante’ye( 1920), Mustafa Kemal ( 1928), Ankara( 1939), gibi eserleri yayımlanmıştır.Sözlerimi onun şu ünlü şiiriyle son vermek istiyorum: 

BIRAK BENİ HAYKIRAYIM 

Ben en hakir bir insanı kardeş sayan bir ruhum;
Bende esir yaratmayan bir tanrıya iman var.
Paçavralar altındaki yoksul beni yaralar. 

Mazlumların intikamı olmak için doğmuşum.
Volkan söner, lâkin benim alevlerim eksilmez;
Bora geçer, lâkin benim köpüklerim kesilmez. 

Bırak beni haykırayım, susarsam sen matem et;
Unutma ki şairleri haykırmayan bir millet,
Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir. 

Zaman ona kan damlayan dişlerini gösterir.
Bu zavallı sürü için ne merhamet, ne hukuk;
Yalnız bir sert bakışlı göz, yalnız ağır bir yumruk!… 

Mehmet Emin YURDAKUL. 

Kaynaklar: 

1- Yunus'tan Bugüne Türk Şiiri , H.Fethi Gözler, 3.baskı, İnkılap ve Aka Yayınları, İstanbul 1981 

2- Cumhuriyet Döneminde Türk Şiiri , İlhan Geçer, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990 

3- Şairler ve Yazarlar Sözlüğü , Şükran Kurdakul Cem Yayınevi, İstanbul 1985. 

4- Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi Cilt: 9, İhsan Işık, Elvan Yayınları Ankara 2006.