Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi suçtur

Otoriter iktidarlar tarafından, sendikal hakların kullanılmasının engellenmesine karşı başvurulması gereken iki unsurdan söz edilebilir.

Birinci unsur, başta uluslararası sözleşmeler, AİHM kararları, anayasal ve yasal düzenlemeler, toplu sözleşmeler, yargı kararları ve sendikal hakların kullanımına yönelik genelgelerdir. Bu konuda KESK, DİSK, TMMOB ve TTB tarafından, 29 Aralık 2015 tarihinde gerçekleştirilen 1 günlük grev eylemine yönelik olarak, özellikle il milli eğitim müdürlükleri tarafından yürütülen soruşturmalar kapsamında Eğitim Sen Genel Merkezi tarafından hazırlanan ifade taslakları, bu unsura dair önemli örneklerdir. Titizlikle hazırlanmış bu taslaklar, eğitim emekçileri için önemli bir dayanak noktası olacaktır.[i]

İkinci unsur ise sendikal hakların engellenmesinin Türk Ceza Kanununda ‘Suç’ olarak düzenlenmiş olmasıdır. Konuyu biraz açacak olursak; TCK’nin, ‘Hürriyete Karşı Suçlar’ başlıklı 7.bölümünün, ‘Sendikal hakların kullanılmasının  engellenmesi’ başlıklı alt bölümünde yer alan 118.maddesinin 2.fıkrasında; “Cebir veya tehdit kullanılarak ya da hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.”[ii] hükmü yer almaktadır.

Bu hükme göre, zor, zorlayış anlamına gelen cebir; gözdağı anlamına gelen tehdit veya hukuka aykırı başka bir davranışla bir sendikanın faaliyetlerinin engellenmesi suç teşkil eden bir davranıştır.

29 Aralık 2015 tarihinde sendika üyesi memur, işçi veya diğer pozisyonlardaki çalışanlar tarafından yapılan 1 günlük grev eylemi, yapılmış ve bitmiş bir eylem olduğu için herhangi bir şekilde engellenmesi söz konusu değildir. Ancak grev eylemi sonrası, sendika üyesi çalışanlara ilişkin yürütülen soruşturmalar; hem uluslararası mevzuat ve uluslararası yargı kararları, hem de iç mevzuat ve yargı kararları açısından, sendikanın hak arayışı çerçevesinde, bu aşamadan sonra yapması muhtemel eylemleri ve faaliyetleri engelleyici niteliktedir. Bu noktada idare, sendikal hakların kullanımıyla ilgili mevzuatı ve yargı kararlarını yok saymakta, adeta ayaklar altına almaktadır. İdarenin, bu soruşturmalarda 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun disiplin hükümlerini mi yoksa başka bir düzenlemeyi mi esas aldığı bilinmemektedir. Ancak her ne şekilde olursa olsun, yürütülen bu soruşturmalar mevzuata aykırıdır.

Bizzat Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı, NTV’ye yapılan açıklamada, “Okulda grev olmaz, olamaz. Bazı sendikalar bu iş yerinde grev vardır gibi yazılar asıyorlar okullara. Okulda grev olmaz. Okul grev yapılacak iş yeri tanımına girmez. Dolayısı ile bu sendikal bir hak değil, sendikal bir eylem değil. Bunlarla ilgili soruşturmalarımız var. Bundan sonra olacakları için de tedbirlerimiz var. Bu hareketlerin başka amaçlarla yapıldığını yapanlar da, biz de biliyoruz. Biz orada gerekeni yapıyoruz, yapacağız.”[iii] şeklinde beyanlarda bulunmuştur.

Yine, MEB tarafından, ‘Eğitim Hakkını Engelleyici Eylemler’ başlığıyla okullara gönderilen yazıda, eğitim çağında bulunan öğrencilerin eğitim hakkını engelleyen, öğrencileri ve velileri, okulu boykot etmeleri yönünde teşvik eden, görev ve yükümlülüklerini yerine getirmeyip meri mevzuata aykırı eylemlerde yer aldığı belirlenen kamu görevlilerinin, kanıtlayıcı bilgi ve belgelerle bakanlığa bildirilmesi istenmiştir.[iv]

Bizzat Bakan’ın açıklamaları ve Bakanlığın ‘Eğitim Hakkını Engelleyici Eylemler’ başlıklı yazısı, sendikal hakların kullanılmasının engellenmesine yönelik fiillerdir. Bu sözler ve yazı bir yönüyle de, sendikal faaliyetleri önlemeye yönelik hukuka aykırı davranış ve tehdit anlamına da gelmektedir.

Bu anlamda, Bakanlık yetkilileri ve soruşturmalarda görev alan muhakkiklerin, sendika üyesi emekçiler lehine olan onlarca uluslararası mevzuat ve yargı kararlarının yanında, sendikal hakların kullanılmasının engellenmesine yönelik eylemlerin TCK’nin 118.maddesi 2.fıkrasına göre suç teşkil ettiğini de akıldan çıkarmamalarını salık veririz.