STK'larda kadın kokusu var...

STKLAR DA KADIN KOKUSU VAR… (Sakarya Örneği )

Öğr.Gör.Zuhal EROL

Sakarya Üniversitesi Sapanca Meslek Yüksekokulu

zerol@sakarya.edu.tr

0.264.2955034

STK gönüllülüktür, gönüllülük ülke sevgisi; Sevgiyse kadın …

Giriş

Ülkemizde son yıllarda büyük ivme kazanan ve gönüllü profilinin büyük bir kısmını oluşturan gençlerin sahiplenmesiyle, hizmetleri toplumda hızla yayılan “3. sektör STK’lar” günümüzde hızla ilerlemekte ve başta gençler olmak üzere kadınları yepyeni bir kavramla tanıştırmaktadır: Gönüllülük.

Toplumlarda demokrasinin temel taşı haline gelen adeta, “voice” (sesini duyurma) yöntemlerinin en etkilisi haline gelen STK lar hem demokratik sürecin hem de sivil hareketin doğal bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Günümüzde sıkça kullanılan ve bilgi iletişim teknolojileri sayesinde hemen herkesin sözcük dağarcığına giren sivil toplum ve sivil toplum kuruluşları kavramı farklı ülkelerde farklı anlamlara gelmektedir. Bu anlam farklarının temelinde; ülkede egemen sistemin ve buna tabi vatandaşların, demokrasi, hak ve sorumluluk kavramlarına farklı bakışı yatmaktadır.

ABD'de Public Volontary Organizations (PVOs) olarak adlandırılan sivil toplum kuruluşları (STK) için Avrupa’da genellikle Non Gouvernemental Organizations'ın kısaltılmışı olan (NGOs) kullanılmaktadır. Türkçeye çevrildiğinde 'Devlet (Hükümet) Dışı Örgütler' anlamına gelen bu kavram dilimize Sivil Toplum Kuruluşu olarak yerleşmiştir.

UNESCO Encyclopaedia of Life Support Systems’de Peter Willetts’e göre, Sivil Toplum Kuruluşu veya STK’nın tanımlaması “bağımsız gönüllü insan derneklerinin süreklilik taşıyan hareket birlikteliğinde toplum yararı için çalışmalarla, devlet dairelerine ulaşmaya çalışmaksızın, kar amacı gütmeyen veya yasalara aykırı etkinliklerde bulunmayan kuruluşlardır” şeklinde yer almıştır.(http://www.unicef.org)

Sivil Toplum Kuruluşu “bulunduğu toplumun yararına çalışan, demokrasinin gelişmesine katkıda bulunan, kar amacı gütmeyen , bireylerin ortak amaç ve hedeflerine bakıldığında ise siyasal iradeyi ve yönetimi kamuoyu oluşturmak suretiyle etkileyen bir örgütlenme türüdür “ şeklinde tanımlanabilmektedir. (Çağlar; 2005: 347 )

Azınlıkların, ezilmişlerin, toplum dışına itilmişlerin ya da genel adıyla pozitif ayrımcılık yapılması gerekenlerin başında gelen kadınların sesini duyurma yöntemlerinden biri de STK lar. Bugün dünyada yüzlerce kadın haklarını savunan sivil toplum örgütü var ve bu örgütler sayesinde hükumetler ve kamuoyu artık kadın konusunda çok daha duyarlı ve koruyucu yasalar çıkartmakta daha kararlı.

Türkiye’de STK sayısı 80-85 bin civarındadır. Ama bugün Türkiye’nin 1/6’sı civarındaki İsveç’te bu sayı 250 bin. Türkiye’nin 2/3’ü büyüklükteki Fransa’da bu rakam 850 bin. Dünyanın en büyük sivil toplum kuruluşu, dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olan Bangladeş’te bulunmaktadır. Olay ekonomik güçle ilgili değil, yönetim anlayışıyla ilgilidir. Ailenin çocuğa, öğretmenin öğrenciye, devletin vatandaşına güvenmemesi böyle zincirleme istikrarlı bir süreç olarak sürüp gitmektedir. (http://www.siviltoplum.com.tr)

Türkiye’deki STK’ların % 93, 7’si derneklerden oluşmaktadır. Vakıfların oranı ise, % 3, 7’dir. (Tosun, 2007; 8) Dolayısıyla, derneklerin sayısı hakkındaki veriler, genel anlamda sivil toplumdaki gelişimi temsil edebilir. Diyarbakır ilinde 2000 yılında 213 olan STK sayısı, 2007 yılı iti bariyle 464’e yükselmiştir. (Selim, 2007; 54-55) Türkiye’deki bütün derneklerin sadece % 36, 55’i İstanbul, Ankara ve İzmir’de bulunmaktadır. (http://dernekler.icisleri.gov.tr) İstanbul 17060 dernek ve %21, 14 dernekleşme oranı ile birinci sırada iken , sadece 79 derneği bulunan Ardahan da %0, 09 dernekleşme oranı ile son sıradadır.

STK ların bugün dünya genelinde odaklandığı en önemli hedef kitle de kadınlardır. Ülkemizde kadınların bilinçlenme ve dernekleşme hareketlerinin Osmanlı döneminde Tanzimat’la birlikte başladığı saptanmıştır. Cumhuriyet Öncesi olarak belirlediğimiz bu dönemde kadınlar, kurdukları çok sayıda dernekle rollerini sorgulamışlar, eğitim, çalışma ve toplum hayatına katılma taleplerini sergilemişler; kısıtlı olsa da başarı sağlamışlardır. Tanzimat’tan itibaren kadın hareketi, Genç Osmanlı ve Jön Türk çevrelerinde de taraftar bulmuştur. 1908 den itibaren kurulan bazı kadın dernekleri: Kadınların Yükselmesi Cemiyeti, Kızılay Kadınlar Kolu, Donanma Cemiyeti Hanımlar Şubesi, Kadın Haklarını Savunma Cemiyeti, Kadınları Esirgeme Cemiyeti, Anadolu Kadınları Müdafaayı Vatan Cemiyeti, Şehit Ailelerine Yardım Birliğidir. (http://www.tukd.org.tr)

Tablo 1:Derneklerin hedef kitlelerine göre dağılımı (http://dernekler.icisleri.gov.tr)

Bugün Türkiy’de konusu kadın olan pek çok dernek ve vakıf bulunmakta ancak bunların tamamının veri tabanlarının olmaması , eski bilgilerin güncellenmemiş olması gibi nedenlerle ancak Başbakanlıktaki resmi rakamlar baz olarak alınmaktadır.

Kadın Dayanışma Vakfı, KADER (Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği)

Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu, Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği, İş ve Meslek Sahibi Kadınlar Derneği, Türkiye Aile Planlaması Derneği, Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı

AÇEV Anne Çocuk Eğitim Vakfı, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği gibi dernek ve STK lar bugün en aktif kadın dernekleridir. Türkiye’deki kadınlar ve kadın STK’ları arasında dayanışma ağları oluşturulması ve ortak politika üretme zemininin yaratılması amacıyla kurulan “Kadın Fonu pek çok kadın derneğini çatısı altında toplamayı hedeflemektedir. (Ülgen;2004:30)

Sadece Büyükşehirlerde değil Anadolu’da da kadın dernek ve vakıflarının desteklenmesi, başta kadınlar ve gençler olmak üzere toplumda gönüllülük ve sivil toplum bilincinin yerleştirilmesi kadın sorunlarının çözümünde somut adımlar atılmasını sağlayacaktır. .

Amaç ve Önem

Bu çalışmanın amacı, Sakarya ‘da Sakarya Valiliği Dernekler Müdürlüğüne bağlı kadın konulu vakıf ve dernekleri incelemek ve çalışma biçimlerini tespit etmektir.

Metodoloji

Bu çalışmada birinci bölümde literatür taraması yapılarak STK kavramı üzerinde durulmuş, ikinci bölümde yer alan uygulamada ise Sakarya Valiliği’ne kayıtlı, dernek, vakıf ve STK lar içerik analizine tabi tutularak, kadın yönetici, kurucu ve çalışan açısından incelenmiş, özellikle kadın konulu ya da adında kadın geçen stk ların Sakarya ilindeki mevcut durumu irdelenmiştir.

Resmi bilgiler Sakarya Valiliği Dernekler Müdürlüğünden elde edilen resmi bilgilerdir ve çalışmanın yapıldığı Şubat 2009 tarihi itibariyle değerlendirilmiştir.

Araştırmanın kısıtını Sakarya ilinde faaliyet gösteren vakıfların ve STK ların Bursa Vakıflar Bölge Müdürlüğüne bağlı olması ve araştırmanın yapıldığı bu günlerde ilgili kurumun web sitesinin kapalı olması nedeniyle vakıf bilgilerine ulaşılamamış olmasıdır.

BULGULAR

2009 Mart itibariyle Sakarya Valiliği Dernekler Müdürlüğünden alınan resmi bilgilere göre

ilimizde 1359 dernek bulunmaktadır.

- Bugün Sakarya da farklı konu ve amaçlara haiz 1358 dernek, vakıf ve STK bulunmakta Türkiye ortalamasıyla karşılaştrııldığında %1, 68 gibi düşük bir oranda kalmaktadır. olmasıdır.

-Bu derneklerden kuruluş amacı ve görev kapsamı kadın olan ya da adında kadın teması geçen dernek sayısı ise sadece 4 tür.

-Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü’nün internet sayfasında da SAKARYA iline bakıldığında ne yazık ki kayıtlı STK lara rastlanmamıştır Ankara da kadın konulu 41 dernek , İstanbul da 30 dernek bilgisi varken Sakarya için bu sayı sıfırdır. . (http://ksgm.gov.tr)

Sakarya da resmi olarak adı geçen kadın dernekleri ise, Alternatif Yaşam Derneği , Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Sakarya Şubesi, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD) ve Türk Kadınlar Birliği ‘dir.

- Alternatif Yaşam Derneği

Amacı, “günümüz dünyasında kadının, geleceğinin daha iyi olması için, ben de bir şeyler yapmalıyım" düşüncesiyle zamanını, emeğini, olanaklarını, bilgi ve birikimlerini, kişisel veya toplumsal bir amaç için ortaya koyabilmesini sağlamak, kadının sosyal ve mesleki hayatta, daha aktif ve verimli hale getirilip, ailesine ve içinde yaşadığı topluma yönelik çalışmalar yapmak olarak belirtilen dernek , Sakarya’da 2002 yılından beri faaliyettedir.
- Türk Kadınlar Birliği

Türk Kadınlar Birliği, 10.04.1954 tarih ve 2734 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, kamu yararına çalışan dernekler arasında kabul edilmiştir. Bugün Türkiye’de en çok bilinen , en köklü kadın derneğidir. Sakarya’da da 200 den beri kadın konulu çalışmalar yapmaktadır.

Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği : ÇYDD

Atatürk ilke ve devrimlerini korumak, geliştirmek, çağdaş eğitim yoluyla çağdaş insan ve çağdaş topluma ulaşmak amacını güden Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, ülkenin “çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkması” ülküsü için bilgi, beceri ve deneyim birikimiyle, gönüllü çalışan bir sivil toplum örgütüdür. 1989 yılında ülkede herkese eşit bir çağdaş eğitimin sağlanması, böylece bilinçli, eğitimli, evrensel insan, çocuk, kadın haklarına saygılı, çevreye duyarlı, Atatürk ilke ve devrimlerinin aydınlığında, çağdaş bir toplum oluşturulması amacıyla kurulmuş, partiler üstü bir dernektir.

ÇYDD projelerini, profesyonel sorumlulukla çalışan gönüllüleri, Milli Eğitim Bakanlığı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) ile Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Mülki ve Mahalli İdareler ile birlikte gerçekleştirir.

ÇYDD web sitesinin güncelliği ve verilerin çeşitililiği açısından en donanımlı dernektir. ÇYDD web sayfasında üyelerinin kadın erkek dağılımını da belirtmektedir.

Üyelerin Kadın Erkek Olarak Dağılımı;

Jinekoloji ve Obstetrik Derneği ,

Amacı, Anne ve bebeğin sağlık sorunlarına bağlı yaşam kalitesini arttırmak amacıyla bilimsel araştırmalar yapmak, başta kadın ve üreme sağlığı olmak üzere, dünyada bu amaca yönelik araştırmalardan meslektaşları ve aileleri bilgilendirmek amacıyla konferans, seminer, toplantı gibi aktiviteler düzenlemek,
Mediko-sosyal bakımdan kadın sağlığı ile ilgilenmek

ÖNERİLER

STK ların, dernek ve vakıfların, üniversitelerden kaçmak yerine onlara yaklaşması kulüpleşerek öğrenci ve akademisyenlere ulaşması gerekmektedir. Üniversiteler de STK’ların kulüpler vasıtasıyla öğrencilere ulaşma çabalarına yardımcı olarak bu demokratik hareketleri desteklemelidir. Bu işbirliği “kazan- kazan” formülü ile hem üniversiteler hem de STK lar, netice olarak da toplum ve ülke için faydaya dönüşecektir

AÇEV, Üniversiteli Kadınlar, Türkiye Aile Planlaması Derneği gibi ülkemizin kadın sorunsalını en yakından takip eden dernek ve vakıfların Sakarya şubesinin açılması sağlanmalıdır.

Bu amaca giden yolda aslolan Sakaryalı bireylerde sivil toplum ve gönüllülük bilincini yerleştirmek ve özellikle ev kadınlarını STK larda gönüllü olmaya özendirmek olmalıdır.

n Merkezde ve ilçelerdeki yerel yönetimler önce STK lar hakkında bilgilendirilmeli ardından destekleri sağlanmalıdır.

n Bugün pek çok derneğin, STK nın şube açamamasının nedeni faaliyet gösterecek binalarının olmamasıdır.

n Sakarya Valiliği ve Büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyeler STK ların kuruluşu ve ayakta kalabilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapmalı , özellikle kamu çalışanları STK lı olmaya özendirilmelidir.

n Sakarya Valiliği Kadın Komisyonu kendisi bir STK gibi çalışmalı, düzensiz, gündemsiz , sürekli ertelenen toplantılardan arındırılıp , işlevsel hale getirilmelidir.

n Büyükşehir ve yerel yönetimler siyasi kaygılardan uzak, kadın ve kadın sorunlarını araştıran , objektif SAÜ lü akademisyenlerden destek ve eğitim almalı ve Sakarya’da kadın konusunda derin bir araştırma başlatmalıdır.

n Bu çalışmanın da handikapı olan veri eksikliği Valilik bünyesindeki Dernekler Müdürlüğünde giderilmeli, kadın konulu derneklerin, üye profili, kadın üye ve gönüllü sayıları, demografik bilgileri gibi veriler web ortamından kamuoyunun bilgisine sunulmalıdır.

n Sakarya’daki kadın derneklerinin halkla buluşmasını sağlayacak etkinlikleri, SAÜ, Valilik ve belediye ortaklaşa düzenlemeli, STK Festivali ile gönüllülük bilinci şehirde aşılanmalıdır.

n Yerel medya kadın derneklerini ve STK ları desteklemeli ve sadece 8 Martta bir günlük göstermelik haberler yayınlamak yerine sürekli ve düzenli olarak kadın sorununu ve bu sorunun çözümü olan kadın derneklerini yayınına taşımalı ve hedef kitlelerini bilgilendirmelidir.

n İl Milli Eğitim Müdürlüğü koordinatörlüğünde okullarda STK ve Gönüllülük kavramlarının derslerde ve seminerlerde yerleşmesi sağlanmalı, özellikle anne babalar stk, kadın sorunu, gönüllülük hakkında bilgilendirilmelidir.

n Bütün bunları yaparken de şehrin kadın kanaat önderleri, akademisyenleri, yöneticilerin de desteği alınmalı , erkek egemen bir bakış açısı yerine kadınların akıl ve yürek dengesi yani kadın insiyatif egemenliği sağlanmalıdır.

Kaynakça:

Çağlar İ, Kendirli S, Çağıran H (2005)”STK ların Yerel Yönetimlerin Etkinliği İçerisindeki Yeri ve Öneminin Belirlenmesi:Çorum Örneği “, II.Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Çanakkale 15-16 Ekim

Selim, M. (2007), “Diyarbakır’da Sivil Toplum”, Her Yönüyle Dernekler Dergisi, 1(1), 52-57.

Tosun, E.K. (2007) “Avrupa Birliğine Üyelik Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler ve Sivil Toplum Kuruluşları”, Paradoks (Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi/e-dergi), 3(2), 1-16, http://www.paradoks.org (Erişim: 10.05.2008).

ÜlgenT, Sivil Toplum Dergisi Yıl 2, Sayı 8 2004

http://ksgm.gov.tr

http://derneklerdergisi.com.tr

http://www.sosyalhizmetuzmani.org

.http://www.unicef.org