Yeni süper güç AB

ABD Teksas kongre üyesi Ted Poe Kongre de yaptığı konuşma da ABD’nin dış yardımını şöyle anlatmakta. Dünya da 192 ülke var biz 150’sine ABD yardımı yapıyoruz. Dünya da birçok ülkenin ciddi mali problemleri var ve bunlar kendi güçleri ile bunları aşmaları mümkün gözükmüyor. Örnek olarak bizim komşularımızdan Gürcistan ve Ermenistan bu sınıfa giren ülkelerden. Bir kısım ülkeler ise ekonomik olarak güçlü olsalar bile ciddi askeri tehditler ile karşı karşıya örneğin Tayvan ve Kuveyt gibi ülkeler. ABD bu ülkelere ise askeri yardımda bulunmakta dahası bu ülkelerde kalıcı ülkeler edinerek bu ülkeleri direk savunmakta.

Güney’deki ülkeler ciddi ekonomik ve güvenlik problemleri ile boğuşurken ve bunlar için ABD ya da diğer bazı güçlerin desteğine ihtiyaç duyarken Kuzey ülkeleri ise büyük devlet borçlarına sahip. Örneğin ABD GSYH’sının %103’ü İngiltere GSYH’sının %390’ı Fransa GSYH’sının %182’si  Almanya GSYH’sının %142’si dış borca sahip.

Bir ülkenin borcu olması bir zafiyet göstergesi olarak algılanmaktadır. Ancak gerçek daha farklıdır. Borç ta önemli olan hangi koşullarda borç aldığınızdır. Eğer düşük faiz oranlarında borç alırsanız bu parayı işletip ekonominizi daha hızlı büyümesini sağlayabilirsiniz. ABD aldığı borcun %46’sını diğer ülkelerden %54’ünü ise iç yatırımcılarından almakta. Ayrıca ABD gibi kredi notu yüksek ülkeler düşük faizle borç alırken birçok ülkeye yüksek faizler borç vermekte.

Borç almak kolay bir iş değildir. Borç verenler borç isteyenin ekonomik durumunu en ince ayrıntısına kadar incelerler. “Bankalar öyle kurumlardır ki paraya ihtiyacınız olmadığını ispat ederseniz size borç verirler”4. Eğer güçlü ekonomik göstergeleriniz yoksa düşük faizle borç alamazsınız. Hatta kimi zaman saygın kredi kuruluşları size borç vermez. Ancak tefecilerden borç alabilirsiniz. Aynı şey devletler için de geçerlidir. Kredi notu düşük olan ülkeler serbest piyasadan borçlanamazlar ancak bu ülkeler belirli tavizler karşılığında büyük ekonomiye sahip ülkelerden borç alabilirler. Borç veren bu ülkeler borç verdikleri parayı geri alamayacaklarını bildikleri halde o ülke üzerinde politik baskı oluşturabilmek için borç vermeyi kabul ederler. O yüzden ülkelerin sahip oldukları borç miktarını yorumlar iken kredi notunu göz önüne almalıyız. Kredi notunu göz önüne almadan yapacağımız bir yorum ile hiç dış borcu olmayan ancak insanları açlıktan ölen Kuzey Kore ekonomisinin 150 adet ülkeye ekonomik ve askeri yardım yapan ABD ekonomisinden daha güçlü olduğu yorumunu yapabiliriz.

Fitch’in hesaplamasına göre kredi notu en yüksek olan ülke Kanada AAA pozitif. AAA durağan konumunda 11 ülke var. Avustralya, Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Almanya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Singapur, İsveç, İsviçre AAA negatif konumunda 3 ülke var ABD, İngiltere ve Fransa.

Kredi değerlendirme kuruluşlarına göre en güçlü mali durumu olan ülkeler bunlar. Kanada en yüksek puana sahip hatta Kanada geçtiğimiz yıl kişi başına milli geliri ABD’nin önüne geçti. ABD ekonomisi özellikle Irak ve Afganistan savaşı sonrasında belli sorunlar yaşadı. Kredi değerlendirme kuruluşları buna ABD’nin kredi notunu düşürerek karşılık verdi. Bu işte torpil olsaydı ABD ilk kendine torpil yapardı.

Kredi notu yüksek olan 15 ülkenin 11’i Avrupa ülkesi 9’u Avrupa Birliği; 2 ülke ise Kuzey Amerika ülkesi. Nüfus açısından baktığımızda ise kredi notu yüksek nüfusun %60’ı Kuzey Amerika da %37’lik kısmı ise Avrupa’da %35’lik kısmı AB içerisinde %3lük kısmı sadece Avustralya ve Singapur ise güneydoğu Asya’da.

Rezerv para olarak %62’si dolar 25’i Euro. Rezerv Para ulusları ticaretin yapıldığı para birimidir. Sadece ekonomik bakımdan çok güçlü olan ülkelerin paraları rezerv para konumuna ulaşabilirler. Senyoraj geliri ülkelerin para basmak sureti ile elde ettiği gelirdir. İhracat yapan ülke elde ettiği dövizi yerel para birimine dönüştürmeyip elinde döviz olarak tutması ile bu dövizin üretildiği ülkeye sıfır faizle borç vermektedir. Basılan paranın karşılığı yoktur. Ülkeler ekonomik büyümeye oranla bir para basmaktadır. Rezerv para konumuna ulaşmış ülkeler paraları uluslar arası geçerliliği olduğu ve farklı ülkelerde birçok yatırımcı bu parayı elinde tutmak istediği için bu ülkeler bundan devasa bir gelir elde ederler.

Bazı yorumcular AB’nin dağılacağını düşünmektedir. Ancak AB birlik olması sayesinde böyle devasa bir Senyoraj geliri elde etmektedir. AB’nin bu gelirden vazgeçmesi aklın alacağı bir durum değildir.  

Avrupa Birliği’nin kurulma nedenlerinden en önemlisi Amerika da ilk olarak 13 eyaletin birleşip sonra da genişleyerek tüm Avrupa kıtası büyüklüğünde bir alanı kaplayan bir devlet kurması ve bu devletin göz kamaştırıcı ekonomik başarısıdır. Avrupalı entelektüeller bunu örnek alarak bizde ABD gibi Avrupa Birleşik Devletleri'ni kuralım fikrini savunmuşlardır. Avrupa devletleri birleşerek birçok başarıya imza attı. Bunlardan sonuncusu Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nin Cern deneyinde tüm atomlara ağırlıklarını veren Tanrı Parçacığı da denilen Higgs parçasını bulması. Eğer Avrupa’nın ulus devletleri sadece kendi başlarına hareket etselerdi ABD’nin önüne geçecek böyle bir bilimsel başarıya imza atamazlardı.

Soğuk savaş döneminde iki ekonomik kutup vardı SSCB ve ABD. Bu dönemde Avrupa küresel politikalardaki etkisi sınırlı hatta Avrupa içindeki problemler bile bazen SSCB’nin bazen ABD’nin müdahalesi ile sona erdirilmekteydi. Batı Avrupa ülkeleri birleşerek yeni bir kutup oluşturdular. Soğuk savaşın 1991’de bitiminde tek bir süper güç kalmıştı ABD. Ancak Avrupa hem 1999 yılında ortak para birimi oluşturarak finansal anlamda hem de Higgs parçasını 2012 yılında bularak bilimsel anlamda yeni bir süper güç olarak doğdu.

Bazı AB ülkelerinin ciddi ekonomik problemleri var. Benzer şekilde ABD’de ise eski sanayi merkezi olan orta batı eyaletlerinin ciddi ekonomik problemleri var. Bu bölgede fabrikalar Çin ve Meksika gibi ucuz işçiliğin olduğu ülkelere taşınması ile işçiler aynı maaşlar ile yeni iş bulamamakta çoğunlukla diğer eyaletlere göç etmekte esnaflar daha az iş yapmakta. ABD’nin Detroit gibi geçmişinin canlı sanayi şehirleri ihtişamını kaybetti. Detroit’in nüfusu son on yılda yüz bin azaldı.

Belli bir bölgesinde ciddi ekonomik problemler olması ABD ekonomisinin büyümesini durdurmuyor. Diğer eyaletlerin büyümesi ile bu eyaletlerdeki daralma telafi ediliyor hatta ABD ekonomisi büyümeye devam ediyor. Aynı şekilde bazı AB ülkelerinde yaşanan problemlerin tüm AB ekonomisini etkilemeyeceğini belli sorunlara rağmen genel olarak AB ekonomisinin büyümeye devam edeceğini söyleyebiliriz.

Kaynaklar                                                                                                         

1-    http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_external_debt

2-    http://www.countrysurvival.com/us-gives-foreign-aid-to-over-150-countries/

3-    http://www.gao.gov/special.pubs/longterm/debt/ownership.html

4-    Bop hope

5-    http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_credit_rating

6-    World Regional Geography Global patterns, Local Lives. 

7- http://www.chip.com.tr/haber/eu-uzantili-web-sayfalari-artiyor_3576.html