Yeni Zelanda Kooperatifçiliğinin Başkenti Ashburton ve Bizim Tire

Yeni Zelanda ülkemize göre nüfus olarak çok küçük bir ülkedir. Ancak geniş bir araziye sahiptir. 268 bin km² ’lik geniş otlakların olduğu alanda sadece 4.4 milyonu aşan insanın yaşadığı bir ülkedir. Kişi başına milli geliri 36.600 dolardır. İngiliz milletler topluluğuna üye ekonomisi ağırlıklı olarak tarım olan bir ülkedir. Yeni Zelanda ilk bakışta bize çok uzak gelen bir ülkedir. Ancak Çanakkale’de yatan binlerce Yeni Zelandalı asker ülkelerimizi o acı hatıradan sonra ülkelerimizi yaklaştıran bir insanlık hatırasıdır. Her yıl ülkemize Çanakkale Şehitlerini anma töreni için gelen başta üst düzey devlet yetkilileri olmak üzere yüzlerde Yeni Zelandalı ülkemizi iyi bir ve tanır. Bu yeni ülkenin yaşadığı en büyük acı Çanakkale Savaşıdır. Ne için geldiklerini bile anlamadan İngiliz yönetiminin yönlendirmesi ile bilmedikleri bu topraklarda hayatlarının baharında hayata veda etmişler, ama onlar Yeni Zelanda’nın siyasi yapılanmasında için önemli bir dönüm noktası olmuşlardır.

Belki de çoğumuz bu ülkenin haritadaki yerini bile bulmakta zorlanabiliriz. Ama Yeni Zelanda çok eski olmayan tarihine rağmen dünyanın en hızlı gelişme gösteren bir ülkesidir. Geniş topraklarda az olan nüfusu ile göçmen ruhunun verdiği azim ile çok kısa zamanda önemli işler başarmışlardır. Hatta bazı konularda bazı batı ülkelerinden bile daha ileri konumdadırlar. Kırsal kalkınmalarını hızla tamamlamışlar, tarımda ve sanayide dünyada sayılı ülkeler arasına girmişlerdir. Tabii tüm bu işler onların doğru yerde doğru zamanda doğru kararlar almasında ve toplumsal işbirliğinin en iyi şekilde kullanmalarından kaynaklanmıştır. Günümüzde Tük göçmenlerinde ilgi gösterdikleri ülkelerden biri haline gelmiştir. Ülke dünyadaki kooperatifçilik hareketlerinin en güzel örneklerinin yaşandığı ülkelerden biridir. Ülkenin tüm şehirlerinde ve hayatın tüm alanlarında kooperatiflere rastlamak mümkündür. Hatta kurdukları kooperatifler gerek faaliyet gerekse ulaştıkları düzey bakımından dünyaya örnek olmaktadır. Diğer taraftan başta samimi ve sevecek tavrı ile Yeni Zelanda Kooperatiflerinin Başkanı Ramsey Margolis ile tüm Yeni Zelandalı kooperatifçiler uluslararası faaliyetlerde de ön planda yer alarak, ülke aşan kooperatifleri ile de bulundukları pasifik bölgesinde ve dünyada kooperatif hareketinin en önemli destekleyici gücünü oluşturmaktadırlar.

Bu yıl ülkede Birleşmiş Milletler 2012 Kooperatifler Yılı büyük bir coşku ile kutlanmaktadır. Devletin en üst düzey yöneticilerinin büyük desteği ile ulusal ve uluslar arası düzeyde çeşitli etkinlikler yapılmaktadır. Devlet büyükleri kooperatifçilikteki başarılarını uluslararası platformlarda buyük bir gurur ile dile getirmektedirler. Tabii büyük bir çoğunluğu göçmen olan halkın kooperatifçilik konusunda bilinç düzeyinin yüksek olması, kooperatiflere güvenin ve katılımın yüksek olması kutlamaları daha anlamlı ve renkli kılmaktadır. Bu yıl vesilesi yapılan faaliyetlerden biri de ülkenin en başarılı kooperatif şehrini seçme fikri idi. Böylesi başarılı kooperatif uygulamalarının olduğu bir ülkede başarılı bir şehri seçmek hiç de kolay değildi. Sonunda Yeni Zelanda’nın Ashburton şehri seçildi. Yeni Zelanda Kooperatifler Birliği tarafından şehre Birleşmiş Milletler 2012 Uluslararası Kooperatifler Yılı münasebeti Yeni Zelanda Kooperatif Başkenti unvanı verildi.

Ashburton Yeni Zelanda’nın orta Canterbury denilen kırsal bölgesinde devlet karayolu kenarında yer alan 1850 ‘li yıllarda kurulmuş küçük bir şehirdir. Nüfusunu merkezde 17.700, çevresinde orta Canterbury denilen kırsal alanda 12.400 olmak üzere 30.100 kişidir. Ekonomisi başta hayvancılık olmak üzere ağırlıklı tarıma dayalıdır. Bu şehri diğer şehirlerden ayrı kılan özellikle şehirde şehrin ihtiyaçları dikkate alınarak kurulan ve yöre insanı için hizmet veren ve iş imkânı sağlayan 40’tan fazla kooperatif işletmesi bulunmasıdır. Hatta Şehrin girişinde kooperatif kuruluşlarına ait büyük tabelalar ziyaretçileri karşılamaktadır Bu özelliği nedeniyle şehir sadece Yeni Zelanda’nın değil dünyanın tanınmış kooperatif şehirlerinden biri haline gelmiştir. Şehirdeki kooperatiflerin halkın hemen hemen her türlü ihtiyacına yönelik olarak kurulmuştur.  Bu durumdan kooperatiflerin ortakları kadar şehrin yöneticileri de mutludurlar.  

Ashburton’da yerel bir çiftçi olan şehrin ticaret derneği eski başkanı ve süt üreticisi olan Jack Allan yaptığı açıklamada ürettikleri tarım ürünlerini kooperatif kuruluşlarına ait ATS markası ile pazarlamaktan memnun olduklarını belirtmektedir. Kooperatif şirketlerinin yörede fiyat dengesi sağladığını ve ayrıca tüm ihtiyaç mallarında kırsal ihtiyaçların karşılanmasında da ortaklara ucuz mal temin ederek büyük avantaj sağladığını anlatmaktadır. Kooperatifler yıllar önce kurulduğunda fazla bir reklam yapılmadığını, fakat çiftçilerin kooperatiflerin yararını bildikleri için hemen ortak olduklarını ve çoğu çiftçinin ilk gübre siparişleri vererek, ortaklık paylarını ödeyerek destek olduklarını ifade etmektedir. Başarılı olmak için tarımsal üretimde üretim maliyetlerine dikkat ederek en güvenilir ölçüde uygun fiyatta satış yapmaya çalıştıklarını söylemektedir. Şehirlerinde kooperatiflerin kırsal alanlarda daha üretken olduğunu ve ortaklar dışında çevreye de fayda sağladığını belirtiyordu.  Kooperatiflere ait satış yerlerinin ülkede kırsaldaki en yüksek satış değerine sahip işyeri olduğunu söylüyordu. Şehrin elektrik hatları yapıldığında ve şirketi kurulurken halkın bu işleri kooperatif tarafından yapmasını kabul ettiğini, böylelikle daha şeffaf ve güvenilen bir hizmet verilebileceğine inandığını belirtiyordu. Şehrin sulama yatırımlarının da örnek bir çalışma olduğunu, halkın ortak çabası ile iyi bir performans sergilendiğini ve örnek çalışmalar yapıldığını anlatıyordu.

Ashburton Belediye Başkanı Angus McKay şehrin "Kooperatif Başkenti" unvanı almasından büyük sevinç duyarken, kendisinin de birçok yerel kooperatifin üyesini olduğunu söylüyordu. Şehirlerinde her yıl kooperatife ait elektrik şirketinin 3 ile 5 milyon dolar civarında kar etmesinden gurur duyduklarını ifade ediyordu. Ayrıca düşük gelirli ailelere 100-140 dolar civarında ücretsiz hat hizmeti verildiğini açıklıyordu. Şehrin Kooperatif Başkenti ilan edilmesinin bir markalaşma avantajı sağlayacağını,  bunu kooperatifler için en iyi şekilde kullanmanın yolunu arayacaklarını belirtiyordu.  http://tvnz.co.nz/close-up/ashburton-nz-s-co-op-capital-video-4968212

Bugün Ashburton ve Orta Canterbury’deki hizmet Kooperatiflerinde şu kooperatifler yer almaktadır. Acton Farmers Irrigation Cooperative, Alliance Group, Ashburton First National,  Ashburton Lyndhurst Irrigation, ATS, Ballance Agri-Nutrients, Barrhill Chertsey Irrigation, Cochrane’s of Canterbury, CRT, Coural, East Side Gallery Cooperative Society, Electricity Ashburton, FMG, Fonterra Cooperative Group, GJ Blacklow, Hec’s Four Square, Health 2000, Kitchen Kapers, Lyndhurst Water Scheme Cooperative, Mayfield Hinds Irrigation, Mitre 10, Netherby Four Square, Netherby Pharmacy, New World Ashburton, NZCU Baywide, NZCU South, Paper Plus, Rabobank , Ravensdown, Redmonds Furnishing &?Flooring, RD1, Searles Allentown Pharmacy, Silver Fern Farms, Smith & Church Appliances, Stepping Out, Stewart & Holland, The China Shop, Todds Fashions, UFS Ashburton, Valetta Irrigation, Wises Pharmacy.

Bu kooperatifler ne iş yapmaktadır derseniz. Çeşitli alanda faaliyet gösteren bu kooperatiflerin çalışma konuları; Tarım ürünleri almak, işlemek, pazarlamak, tohum gübre, ilaç, alet ve makine olmak üzere her türlü tarımsal tarımsal girdi temin etmek, bankacılık, elektrik dağıtımı, sulama, sağlık, eczacılık, kuriye hizmetleri, şehirde ve kırsalda her türlü ev ihtiyacının yer aldığı tüketim kooperatifleri, tamir ve bakım kooperatifleri, sosyal amaçlı kooperatifler, akaryakıt tesisleri, sosyal tesisler, Restoranlar, Kafeteryalar, Radyo ve TV yani bir yerleşim yerinin ihtiyaç duyacağı tüm her şey serbest piyasa ekonomisinin uygulandığı bu ülkede bu şehirde halkın ortaklığı ve etkin katılımı ile kurulmuştur. Bir şehrin gerek kırsal gerek merkez olarak ihtiyaç duyacağı her türlü hizmetin ve her türlü malın satıldığı kooperatif yapısı oluşturulmuştur.

Tabii bunda ülkeyi ve yöreyi yönetenlerin ileri görüşlülükleri büyük rol oynamıştır. Onlar kısa süreli siyasi ve ticari beklentileri ile hareket etmemişlerdir. Halkın ihtiyaçlarını iyi görmüşler ve halkın desteği ile bunu başarmışlardır. Ticaret ve sanayi kesiminden ya da yöredeki bir kurnaz kişinin kendi beklentilerine göre hareket edilmemiştir. Yeni Zelanda’da bugün kooperatifler etkin ticari kuruluşlar arasındadır. Ülkenin en büyük 40 kooperatifinin ülke ekonomisine katkıları 39.4 milyar dolardır.  Ülkede bulunan altı kooperatif dünyanın en büyük 300 kooperatifi arasında yer almaktadır. Ülkede Hollanda kökenli kırsal alana büyük kredi veren bir kırsal kooperatif bankası olan Rabobank da bulunmaktadır. Ülkede kooperatiflerde 43 binden fazla insan çalışmaktadır. Ülkedeki bazı kooperatiflerin Kooperatifler bir tarım ülkesi olan Yeni Zelanda da kırsal için hayati önem taşımaktadırlar. 

Yeni Zelanda bugün dünyanın önemli tarımsal ürün ihraç eden ülkeleri arasındadır. Bunda kooperatiflerin önemli rolü vardır. Hatta bazı kooperatiflerinin ülke dışında işletmeleri ve ortaklıkları bulunmaktadır. Ashburton’da başarılanlar ülkemiz içinde ders olabilecek niteliktedir. Çünkü ülkemizde kırsaldaki yaşam oldukça zor ve imkânları sınırlı olan bir yapıdadır. Hele günümüzde köylerimizin ve kasabalarımızın günden güne boşalması, tarım alanlarının da boşalması ekonomik ve sosyal zorluklardan kaynaklanmaktadır. Zaten sanayi ve ticaret kesimi de geri kalmış tarımsal özellikli bölgelerimizde bırakın küçük kasabaları şehirlerde bile yatırım yapmada çok istekli görünmemektedir. Kaldı ki küçülen ilçelerde her geçen gün bir resmi daire bile çevre ilçelere taşınmakta, bir ölçüde devlet bile o yöreleri terk etmektedir.

O zaman bu durumda yereldeki insanların Ashburton gibi bir şeyler yapması gerekmekte, yeni iş yerleri açmaları ve kasabaları daha yaşanır hale getirmek zorundadırlar. Bu ülkemizde başarılabilir. Bunun örnekleri çoktur. Başarılı kooperatiflerin olduğu yerlerde oluşan ekonomik gelişmeler gözler önündedir. Geçmişte eksiklikleri ve hataları da olsa kooperatiflerimizin bulunduğu tarım satış kooperatiflerimizin bulunduğu yerlerdeki ekonomik ve sosyal hayata olan katkılar bilinmektedir. Bugünde benzer örnekler vardır. Kooperatif işletmelerinin bulunduğu ilçelerde önemli işler yapılmaktadır.

İşte karşımızda bir Tire ilçemizde sadece bir süt kooperatifinin yarattığı değişim. Tiredeki Süt kooperatifi ilçelerinin sınırını aşmakta ve birçok şehrimizde bu kooperatife ait ürünler büyük bir beğeni ile aranmaktadır. Kooperatif ortaklarının sütü dışında etini de değerlendirmeye başlamıştır. Ortaklarının ürünlerini işlemekte, pazarlamakta, girdi temin etmekte, veterinerlik hizmetlerinin sunulmasında etkin rol oynamaktadır. Tüketim kooperatif ile de ortak ve yöre insanlarının ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Ortaklar memnundur, tüketici memnundur, yöre halkı memnundur. Bir Ashburton kadar olmasa da önemli işler başarılmaktadır. Çünkü kooperatiflere orada olan yaklaşım ve destek ülkemizde yoktur. Yerelin gücüyle yerel halkın kalkınması sağlanmaktadır. http://www.tiresutkoop.org/

Eğer bir gün yolunuz Tire’ye düşerse ve bu kooperatifi gezerseniz nelerin başarıldığını görebilirsiniz. Şehrin nasıl bir süt üretim ve işlemede, son zamanlarda da et üretim ve işlemede öncü şehirlerden biri haline geldiğini görebilirsiniz. Tire’nin yöresel güç ile ortaya çıkan kooperatifçiliğin başarıları karşısında Tire’ye ülkemizde kooperatifçiliğin başkenti olmaya aday şehirlerimizden birisidir diyebilirsiniz.