2013 Nobel ödülleri ve düşündürdükleri...

Son Nobel ödülleri hakkında -ek bilgi ve kıyaslamalara da yer vererek- kaleme aldığım bu derlememin ilk bölümünde gençlerimize yönelik mesajımı (ikinci paragrafta) vermiştim. Amansız bir rekabet içerisinde, çoğu çılgınca ve anlamsız tüketimler, edinimler peşinde koşuşan, insanı insan yapan gerçek değerleri yaşamlarından dışlayan, çoğu zaman aşırı bireysel ve derinliksiz ya da metafizik aidiyetler içeren konularla uğraşan, zaman  harcayan erişkinlerimiz için de diyorum ki; "Bakın dünya nelerle uğraşıyor!"

Tekrar konumuza dönecek olursak;  2013 Nobel Kimya ödülü, Stanford Üniversitesi'nde görevli İngiliz-Amerikan vatandaşı Martin Karplus, Strasbourg Üniversitesinde görevli Amerikan-Avusturya vatandaşı Michael Levitt ve Southern California Üniversitesinde görevli Amerikan-İsrail vatandaşı Arieh Warshel paylaşarak "Ödül sanal kimyaya verildi” yorumuna yol açtılar. 

Üç bilim adamı kimyasal süreçleri anlayabilmek için bilgisayarda benzeşimler geliştirerek ilaçbilim (farmakoloji) çalışmalarında yeni bir dönemin temellerini atmışlardır.

(Yazının ilk bölümü için bkz.: http://blog.milliyet.com.tr/2013-nobel-odulleri--i-/Blog/?BlogNo=433101 )

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, açıklamasında, “Ödül sahipleri, bilgisayar aracılığıyla kimyanın esrarengiz yönlerini ortaya koydular. Günümüzde bilgisayar, kimya alanında çalışanlar için, deney tüpü kadar önemli bir gereç. Kimyasal süreçleri ayrıntılı bir şekilde öğrenebilmek, katalizörlerin, ilâ çların ve güneş pillerinin en iyi şekilde kullanılabilmesini sağlayacak." şeklinde görüşe yer verdi. Amerikan Kimya Derneği başkanı Marinda Li Wu ise, ödülün çok heyecan verici olduğunu söyledi ve “Bu çalışmaların sonunda elde ettiğimiz bilgiler, yeni ila çlar geliştirmemize, örneğin bir ila cın vücuttaki bir hastalığı tedavi etmek için proteinle nasıl bir etkileşime gireceğini görmemize yardımcı olacak” dedi.

2013 Nobel Ekonomi Ödülü'ne ise ABD'li iktisatçılar Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen ve Robert J. Shiller lâ yık görüldüler. Üç ekonomist de ana çalışma alanları itibariyle "varlık fiyatları" konusunda tahminler yürütüyor. Ekonomistlere ödülü kazandıran metot, hisse senedi ya da tahvil değerindeki değişimin kısa vadede öngörülemeyeceğine, ancak üç sene ya da daha uzun bir dönemde tahmin edilebileceğine işaret ediyor.

Bu yıl 45'incisi verilen Nobel Ekonomi Ödülü'ne şimdiye kadar 74 kişi lâ yık görülürken, bunların içinde yalnızca bir kadın ekonomist bulunuyor. Amerikalı Elinor Ostrom, 2009 yılında "ekonomi yönetimi analizleri" için ödüle lâ yık görülmüştü.

Şimdiye kadar 22 ödül tek bir kişiye giderken, 17 ödül ikişer kişi, altı ödül ise üçer kişi tarafından paylaşıldı. Nobel Ekonomi Ödülü'nü ilk olarak 1969 yılında Norveçli ekonomist Ragnar Frisch ve Hollandalı Jan Tinbergen almışlardı. Tinbergen, 1960'ların başlarında Türkiye'de Devlet Planlama Teşkilatının kuruluşunda da aktif görev aldı. İlk planların input-output analizlerine dayalı olarak yapılmasında öncü rol oynadı. 

Bir sentez denemesi;

Tesadüf müdür bilemem ama altı alandaki bu son ödüllerin içeriğine baktığımızda insan(lığ)a umut veren bir sentez görebiliyoruz;

Barış ödülü diyor ki; dünya, barışın ve yaşamın katilleri olan -öncelikle kimyasal- silahlardan arınsın! Fizik ödülü, insanlık makro kozmosun (evrenin) sırlarını çözebilsin, hem gezegenimizde hem de uzayda  önünü rahatlıkla görebilsin diye uğraşanlara saygı duyarken, tıp ve kimya ödülleri ise; mikro kozmosun (vücudumuzun-biyolojimizin) sırlarını çözerek sağlıklı ve uzun yaşamın kapıları daha da aralansın istiyor! Edebiyat ödülü, insan denen içli varlığın gündelik yaşamlarındaki acılarına, kırılganlıklarına kulak verip anlayalım, dayanışma içinde olalım derken, ekonomi ödülü de yaşamın idâmesinde gerekli olan tasarrufların ani ve akılsız yatırımlarla çarçur edilmemesi derdinde...

Ve bir niyet, bir soru,

Bu yazıyı okuyan hepimizin gönlünden geçen odur ki; artık edebiyat dışı alanlarda da Türk vatandaşı bilim adamlarımızı bu ödüle uzanırken görebilelim!

Ve acaba 1940'lı yılların özgün "Köy Enstitüleri" modelimiz, 1960'lı-70'li yılların modern, çağdaş ve özerk Üniversite modeli ile birlikte sürüyor olsaydı bu konuda bunca zamandır bekliyor olur muyduk?

İ. Ersin KABAOĞLU,

21 Ekim 2013, Ankara

. Ekonomistlere ödülü kazandıran metot, hisse senedi ya da tahvil değerindeki değişimin kısa vadede öngörülemeyeceğine, ancak üç sene ya da daha uzun bir dönemde tahmin edilebileceğine işaret ediyor. Bu yıl 45'incisi verilen Nobel Ekonomi Ödülü'ne şimdiye kadar 74 kişi layık görülürken, bunların içinde yalnızca bir kadın ekonomist bulunuyor. Amerikalı Elinor Ostrom, 2009 yılında "ekonomi yönetimi analizleri" için ödüle layık görülmüştü. Şimdiye kadar 22 ödül tek bir kişiye giderken, 17 ödül ikişer kişi, 6 ödül ise üçer kişi tarafından paylaşıldı. Nobel Ekonomi Ödülü'nü ilk olarak 1969 yılında Norveçli ekonomist Ragnar Frisch ve Hollandalı Jan Tinbergen almışlardı. Bu yazıyı okuyan hepimizin gönlünden geçen odur ki; artık edebiyat dışı alanlarda da Türk vatandaşı bilim adamlarımızı bu ödüle