Ah Akıncılar vah Balıkesir

Balıkesir imar planlaması son derece kötü olan başarısız bir şehircilik yapısı ve yerleşimine, deyim tam da yerinde olarak "İmar Terörü"ne maruz kalmış bir şehirdir.

Bu sebeple Balıkesir sokakları, caddeleri, meydanları, binaları ile estetikten uzak, şehir özelliği taşımayan keyfilik, kayırma ve kargaşayı yansıtan bir görünüm taşımaktadır.

Deprem riski en yüksek dereceli bir zemin üzerinde bulunmasına rağmen konutların şekil, kat ve kalitesi “kötü ve yüksek risk taşıyan” yapılar sınıfında değerlendirilecek durumdadır.

Bunun sebebi Körfez Depremi sonrasında değişen yasal zorunluluklardan ziyade yerel yönetimlerin sağlıklı ve doğru bir imar planına sahip olmaması, var olan planların eş, dost, partili kayırmalarıyla ilave katlar verilmesi, kaçak yapıların affı, denetimde savsaklamalarla değiştirilmesidir.

İmar planı ve uygulamaları açısından Balıkesir ülkemizin en şanssız illerinin başında gelmektedir.

Çünkü, şehircilik ve modernleşmenin ivme kazandığı Cumhuriyet tarihi boyunca sahip olduğu Belediye Başkanı, Belediye Meclisi üyeleri geleceği görerek hazırlanmış, modern bir şehir görünümü oluşturacak bir imar planı oluşturamadıkları gibi var olan imar planlarını, partizanlık ve kayırmacılık yaparak delik deşik etmişlerdir. Üstelik geleceğimizi kargaşaya sürükleyen bu imar katliamını hemşerilerine, partisine, eşrafa hizmet olarak algılamışlardır.

Son otuz yılda yeni oluşturulan mahallelerdeki imar uygulamaları bile başarısız uygulamalardır. Eski yerleşim yerleri ise giderek köhneleşen yapılara sahip olan, çağdaş standartlara uygun yenileşmesini ve dönüşümlerini yapamamış mahalleler olarak şehir merkezinin köhnemiş yapılarla ve yönetim sorunlarıyla karmaşıklaşan bir görünüm almıştır.

Bir binanın, bir sokağın, bir caddenin, bir mahallenin, bir şehrin ekonomik ömrünü tamamlayan binalarının yenilenmesi, zemin şartlarına, teknik gelişimine ve estetik anlayışa uygun hale getirilmesi ekonomik bir sorundur.

Balıkesir en kısa zamanda depreme dayanıklı binalarda oturan bir şehir haline dönüşmelidir. Eğer bu dönüşümünü yapamadan bir depremle karşılaşırsa can kaybının çok büyük olacağı açıktır.

Ancak belirttiğimiz gibi bu dönüşüm bina sahiplerinin parasal durumlarıyla doğru orantılıdır.

Şehir merkezini çevreleyen mahalleleri oluşturan yapıların tamamına yakını Deprem Yönetmeliği öncesinde yapılması sebebiyle depreme dayanıklı olmayan ve ekonomik ömrünü tamamlamış yapılardır.

Bu itibarla bir çok yapı arsa olarak ekonomik değer ifade etmektedir.

Özellikle Mirzabey, Hacı İsmail, Karesi, Aygören, Karaoğlan, Akıncılar, Çay, Vicdaniye ve 2.Oruçgazi Mahalleleri bina kalitesi ve ömrü, imar yapısı bakımından çok kısa sürede ve mutlaka yenilenmesi ve dönüştürülmesi gereken mahallelerdir.

Şehir merkezini çevreleyen sokaklar köhnemiş, yıkılmaya yüz tutmuş binalardan oluşmaktadır. Bu yapılarda yaşamlarını devam ettiren ailelerin binalarını yıktıklarında yola terk etmek zorunda oldukları alanların varlığı, kalan arsaların bina yapımına elverişsiz veya küçük konutlar olacağı, kat kayıpları gibi sebeplerle yenilenmektedir.

Doğal sürecinde şehir merkezini çevreleyen bu mahallelerin dönüşmesi ve yenilenmesi mümkün değildir. Bu nedenle bu mahalleler her geçen gün daha da eskiyecek, yaşan kalitesi daha da azalacak ve giderek vatandaşlarımızın yaşamları açısından oturulmamamsı gereken yapılar haline gelecektir.

Bu mahallelerdeki binaların tek tek yenilenmesi imara, depreme uygun hale getirilmesi mümkün gözükmemekte veya çok uzun bir süreç almasına karşılık istenen düzeyde bir şehirleşmenin sağlanamayacağı görülmektedir.

Bu mahallelerdeki bina sahiplerinin çoğunluğunun ekonomik güçleri mevcut binalarını yıkarak yenilemelerine elverişli büyüklükte değildir. Müteahhitler açısından da burada yapılacak binanın ekonomik değer veya kar getirmeyeceği bilindiğinden şehir merkezini çevrelemesine rağmen bu mahallerde bina yapmamaktadır.

İşte bu noktada TOKİ’nin yetki ve ekonomik gücünü kullanarak bu mahalleleri dönüştürmekten başka çarenin olmadığını görüyoruz.

1984 yılında yürürlüğe giren Toplu Konut Kanunu kapsamında kurulan Toplu Konut İdaresi (TOKİ) mimarinin geliştirilmesi, gecekonduların dönüştürülmesi, şehrin yenilenmesi için proje üretimi, kredi verilmesi gibi amaçlarla kurulmuştu.

TOKİ olağanüstü yetkileri olan bir kuruluştur.

Bina yapmak isteyen bir şahsın ve diğer kurumların uymak zorunda olduğu bir çok bürokratik işlemler TOKİ için gerekli olmayıp bu açıdan olağanüstü hız, maliyet avantajı sağlamaktadır.

TOKİ belirlediği alanlarda imar planı yapmaya ve tadil etmeye yetkilidir. Bu planlar Belediye Meclisi tarafından 3 ay içinde onaylanıp yürürlüğe girer. Belediye Meclisi 3 ay içinde bu imar planını onaylamazsa TOKİ tarafından resen yürürlüğe konur..

TOKİ uygulayacağı proje içerisinde veya üzerindeki şahıslara veya tüzel kişilere ait arsa veya yapıları kamulaştırmaya yetkilidir. Üstelik TOKİ tarafından yapılan kamulaştırmalar Kamulaştırma Kanunundaki “İskan projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı” kamulaştırma sayılır.

TOKİ proje kapsamında kamulaştıracağı gayri menkullerin bedellerini, ödeme şeklini ve süresini kendisi tespit eder ve gerekli görürse bunu kamuoyuna ilan eder.

TOKİ’nin yapılarında her türlü mimari, statik, tesisat ve fenni mesuliyet TOKİ tarafından üstlenilir ve Belediyeler müracaat tarihinden 15 gün içinde yapı ruhsatını vermek zorundadır.

TOKİ Belediyelere harçların en alt tarifesinden bedel öder ve geçici kabul sonrası 15 gün içinde yapı kullanma iznini Belediye vermek zorundadır.

Bu olağanüstü yetkilere ve sınırsız denebilecek ekonomik güce sahip TOKİ’nine bu avantajından Balıkesir’de doğal sürecinde yenilenmesi imkansıza yakın mahallelerini yenileme ve dönüştürmek için mutlaka kullanmalıdır.

Akıncılar Mahallesi’nin yenilenmesi dönemin Belediye Başkanı Sami Gökdeniz döneminde düşünülüp projelendirilmiş ancak TOKİ yetkilerine sahip olunmaması yüzünden gerçekleştirilememişti.

Balıkesir’in gündemine Belediye Başkanımız Sabri Uğur’un TOKİ’yi devreye sokarak Akıncılar Mahallesi’nin Dönüşümünü TOKİ’ye yaptırma projesi ile yeniden girmesi son derece yerinde ve mutlaka gerçekleşmesi gereken bir proje olmuştur.

 Ak Parti Belediyesi tarafından hazırlanmış olan Akıncılar Projesi’nin gerçekleşmemesini haklı gösterecek hiçbir mazereti olamaz. Çünkü, TOKİ’nin sahip olduğu yetkiler her türlü mazereti ortadan kaldırmaktadır.

Ancak 2009 Mahalli Seçimlerinde Belediye Başkanı olan İsmail Ok’un ilk açıklaması “Balıkesir’e TOKİ’yi sokmayacağım!” olmuş ve bu tavır Balıkesir’in büyük bir kayba uğrayacağının ilanı olmuştur.. Daha sonra yaklaşık 20 yıldır yeni yapılaşmaya izin verilmediği halde  Akıncılar Mahallesinde Otel inşaatı ruhsatı verilerek yıllardır bekletilen tarihi dönüşüm fırsatı heba edilmiştir.

İsmail Ok Belediyeciliğinin Balıkesir’e en büyük zararı Akıncılar Dönüşüm Projesi’ni devam ettirmemesi ve buraya tüy dikler gibi yeni ruhsat vermesidir.

Oysa Akıncılar Projesinin  sonu gelmez tartışmalara yol açacak biçimde mimari eleştirisi gibi teknik konulara boğulmadan TOKİ’nin bu mahalleyi dönüştürmesini sağlamak yükümlüğümüz vardı. Bu yükümlülük her bir Balıkesirlinin şehre ve hemşerilerine karşı sorumluluğuydu.

Akıncılar Projesi en kısa zamanda gerçekleştirildikten sonra hızla “Mirzabey-Hacı İsmail-Aygören Mahalleleri Dönüşüm Projesi” ve “Çay-Vicdaniye-2.Oruç Gazi Mahalleleri Dönüşüm Projesi” hayata geçirilmeliydi.

Bu kapsamda Kızpınar ve Mirzabey Mahalleleri arasında bunan“Askeri Alan”ın Çamlık ile entegresi sağlanarak “Park ve Yaşam alanı” olarak değerlendirilmesi yerinde olacaktır.

Bu arada Kentsel Dönüşüm için yasal düzenlemeler yapılmıştır.

Balıkesir kent merkezi eski, köhne, virane yapılarla doludur. Hiç bir can güvenliği olmayan virane haldeki artık çirkinleşerek Büyüykşehir’e yakışmayan yapı ve görünümden kurtulmak için basit ideolojik taassup sahibi Belediyecilik anlayışından kurtularak Mart-2014 seçimleriyle gelen fırsatı değerlendirmeliyiz.