ALLIANOI Neden Islak Kalsın ?

Uzun zamandır bir tartışma vardı, basından takip ediyordum ben de. Sonunun ne olacağını ve tartışmaların nereye varacağını merak ederken, neden bir anda unutuldu ya da unutturulmaya çalışılıyor diye düşündüğüm bir zaman diliminde, bugün okuduğum haberlerde meğer unutulmadığını öğreniyorum.

Neyden bahsettiğimi yazının başlığından anlamışsınızdır. Şu malum Bergama’daki ALLİANOİ antik kenti kalıntılarının Yortanlı barajının sularının altında kalacak olması. Bu konuda çok fırtınalar koparıldı. Hükümet ile sivil toplum örgütleri ve özellikle arkeologlar ve tarih severler ve bir gurup otoriteleri ile SIT kurumu arasında kavgalar yaşanıyordu. Bu tartışmaların ertelendiği kanaatine vardığımız bir noktada, aslında bu kararın ertelenmediğini ve kalıntıların bulunduğu ovanın sular altında kalacağını ve birçok taşınamayan kalıntının da sular altında kalacağını öğreniyoruz. Ancak, bugün haber manşetine taşınan Bakan’ın açıklamalarına da şaşırıyorum. Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu, Bergama ilçesindeki Yortanlı Barajı’nın su toplama havzasında tartışmalara kendince son noktayı koyarak

Meğer Allianoi diye bir yer olmadığını ve anılan yerin Paşa Ilıcası adıyla bilinen ve zamanında içinde tadilat yapılmış bir kaplıca alanı olduğunu öğreniyoruz. Demek ki, bugüne kadar öğrendiklerimiz yalan ve hikayeden ibaretmiş..

Diyelim ki öyle. Diyelim ki, gerçekten Allianoi diye bir yer yok. Bir anlamda da Sayn Bakan haklı diyelim. Zira, bu konuda fazlaca da bir bilgi yok. Ancak, mitolojide ne kadar anıldığından ziyade, elde olanlara bakıldığında, son 9 yıldır canla başla çalışan ve su altında kalmasına razı olmayanlarca gün yüzüne çıkartılanlar, öyle Bakan’ın dediği gibi birkaç heyken, birkaç cam ve seramik parçası oalrak nitelendirilmemeli kanaatindeyim.

Yukarıdaki resme bir bakın lütfen. Bütün fırtınanın kopartıldığı alan işte bu alan. 1998’de keşfedilen ve yapılan çalışmalarla şuanda tahmin edilenin aksine ancak %20’si güne ışığına çıkartılan bu antik kent tahminlere göre minumum 1800 yıllık. Belki, toprak altında kalan %80’i de gün yüzüne çıkartılırsa daha eskilere dayandığı belgelenecek. Belki de Sayın Bakan’ın dediği gibi birkaç taş, cam ve seramik parçasından daha fazlası çıkartılacak. Ama ne mümkün..

Bergama, antik kentler arasında bence en az itibar ve ilgi gösterilen bir yer. Ancak, 19. Yüzyıl başlarında burada yapılan kazılar neticesinde toprak altından çıkartılarak Almanya’ya kaçırılan ve paha biçilemeyen ve dünyanın kaçıncı harikası olduğunu bilmediğim, hala nasıl yurt dışına kaçırıldığını anlamadığım o meşhur ve muhteşem Zeus sunağının Bergama topraklarından çıkartıldığını hatırlatırım. Yıllardan beri bir hukuk mücadelesi veriliyor. Bu sunağın bu topraklara ait olduğu ispatlansa da bu muhteşem eserin nasıl getirileceği de ayrı bir tartışma konusudur. Ancak, bugün sular altında bırakılacak tarih mirasında edindiğim fikir, neden Zeus sunağı gibi tarihi eserlerin geri alınmaya çalışıldığı mantığını anlamadığımı itiraf etmeliyim.. Bugün antik geçmişi pek olmayan ama topraklarında tarihi bir taş parçası bulduklarında bile nasıl bir koruma altına aldıklarını düşündüm.. Ayrıca, yurt dışına bu topraklardan kaçırılan eserleri alma mücadelesi verirken, muhataplarımız bize “siz kendi topraklarınızdakilere sahip çıkamıyorsunuz ki, bu eserlere nasıl sahip çıkacaksınız” diye bir soru sorsalar nasıl bir yanıt verebileceğimizi düşündüm… Bir de şunu düşündüm. Acaba bu sunak kaçırılmasaydı ve çıkartıldığı yerde kalsaydı, acaba o da su altında kalır mıydı ? Muhtemeldir.. Su altında kalmasa bile yağmalanacağı kesindir..

Şimdi elimizde adı belki de hiç duyulmasa da, çok muhteşem sayılmasa da bu antik kentin ortaya çıkarılması Mitolojiye saygıyı gerektirir. Ayrıca, Sayın Bakan’ın konuşmasından fazla önemsenmediğini anladığım Allianoi’de öyle birkaç parça cam ve seramik parçası değil. Neredeyse resimde de göreceğiniz gibi koca bir kent ortaya çıkarılmak üzere. Ayrıca, arkeologlar tarafından insanlığın sayılı sağlık merkezlerinden biri olarak sayılan Allianoi kazılarından 9 yıllık çalışma sonunda, hamamlar, yollar, caddeler, kiliseler, köprüler ortaya çıkarılmış.. Kubbeli taş kötü görülmeye değer. Burası 1800-1900 yıl önce belki gerçekten, antik Pergamon’un sağlık merkeziydi. Bugün bile hala 45 derecede çıkan ve şifalı olarak nitelendirilen suları o zaman bile tedavi amaçlı kullanılıyordu. Bunlar, eğer sular altında kalmadan daha fazlası çıkartılırsa öğrenilebilecek. Ancak, şu bir gerçek ki, ortaya çıkartılan yapılar, heleki, dünyanın en büyük ve en sağlam Roma ılıcası gibi yapılar bir dünya mirasıdır bana göre, öyle de kalmalıdır.

Bakanlığın 2001’de 1. Derece Arkeolojik Sit alanı olarak ilan ettiği bölgedeki eserlerin hepsi yapısal ve kalıcı eserlerdir, müzeye taşınamaz. Dolayısı ile olduğu yerde gelecek kuşaklara bırakılmalı. Bir dünya mirası olmasının ötesinde tam bir hazine olan Allianoi kenti, 150 yıl önce yurt dışına kaçırılan Zeus sunağı gibi Bergama’dan koparılmak üzere. Ancak, bugün bile hala 45 derece sıcak suyun çıktığı Roma Ilıcası, Zeus sunağı kadar şanslı olmayacak. Zira, bugü Zeus sunağı başka topraklarda olsa bile, görülebilir, ziyaret edilebilir. Hatta, bu eser bizim topraklarımızdan çıkartıldı diye övünebilirsiniz. Ancak, Allianoi, her nekadar kolay çıkartılsın diye yapılsa da bir daha çıkartılmamak üzere, üzeri çamurla kaplanacak ve ardından sular altında kalacak. Böyle bir eseri kaç tane ülkeye nasip olur ki ? Biz elimizdekilerin kıymetini bilemiyoruz maalesef..

Bugün DSİ ve hükümeti ilgili bölgenin Allianoi olmadığını hatta böyle bir antik kentin olmadığını, kaplıcanın günümüz tarihinde restore edilerek oluşturulduğunu savunuyor olsalar da, başta çevrecilerin ön ayak olduğu, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun’da desteklediği “Allianoi sular altında kalmasın” tepkisi AIHM’e kadar gitmiş olsa da, hükümet ve Bakanlık kararlı. Bu eserler ve antik kent öyle ya da böyle sular altında ka-la-cak !.. Çok ilginçtir. Birileri “bu yapılar su altında da korunur” gibi anlaşılamayan bir fikirin de sahibidirler aynı zamanda. Eğer öyle olursa, dünyanın dört bir tarafından gelenler, oksijen tüpleri ile dalıp da gezerler artık. Çamurun içinde nasıl göreceklerse..

Türkiye’de de aslında tam bir kamuoyu oluşturulmamasına ve Avrupa Kültürel Miras Kuruluşları bile bu dünya mirasının su altında bırakılmamasını istemesine rağmen, Bakanlıktan aldığı onaya da dayanan DSİ kimseyi dinlemiyor. ALLİANOİ’nin kum ve su altında kalması kaçınılmaz gibi görünüyor. Tıpkı Zeugma ve HasanKeyf gibi Allianoi de ıslanacak… İnsanın, keşke bir mucize olsa da su altında kalmasa dileklerine, acaba yurt dışına kaçırılsa daha mı iyi olur diyesi geliyor..

Bu tarih katliamını durdurmak için el ele verelim…

../..