Aravan (Kumluca) Tarihine bir bakış

    Aravan (Kumluca - Niğde) köyünün  tarihi ile ilgili olarak 19. yüzyılın sonlarında yazılmış karamanlıca kaynaklarından bir yazıyı sizlerle paylaşıyorum.

     Aravan’ın yerel tarihine ilgi duyanlara yardımcı olacağını ümit ediyorum.

     Tarih araştırmalarında başlangıçlara vesile olması dileğiyle..

     Fehmi Dinçer

     Ankara 2014

      Kurdonos’un (Hamamlı - f.d.)  bulunduğu mahallin ilerisinde ve ancak beş dakikalık bir mesafede, ahalisi sırf ortodoks olmak üzere 200 kadar haneyi şamil, Aravan karyesi vardır.

     İşbu karye gayet kadim bir mahal olup, elyevm mevcut hanelerin hemen kaffesinde derin bir takım mağaralar ve yer altında kayadan kesme meskenler görülmektedir ki bunlardan en maruf-u derununda bulunan soğuk su pınarından  naşi (doğan - f.d.) Agios Nikolaos Ayazması denilen ve bu isme vakfolunan mağaradır. Bu mağara gayet geniş ve akıllara hayret verecek derecede muntazam ve vasi bir meskendir ki medhalinde iki adet gayet ağır değirmen taşları dahi bulunmaktadır.

     Zamanı kadimde tahassungah makamında kullanılan bu gibi mahallerden biri dahi Aya Sofya mağarası namı ile tesmiye olunarak, oldukça geniş ve büyük, ve gayet dar yolları vardır. Elyevm ahali tarafından şarap mahzeni yerine kullanılan o yolda mahaller hemen her bir hanede bulunmaktadır.

     Aravan’da bulunan asıl katoliki ekklisiyadan mada, mübalağa olmayarak, 23 adede karib (yakın - f.d.) pareklisionun dahi mevcut olduğunu söyler isek, ta’cib olunmamalıdır. Kariyenin mürekkep olduğu her bir mahallede birer de pareklisiyon bulunması zaman-ı kadimde adet olduğu gibi, bazı hanelerde dahi küçük ibadetgahlar tesis olunur imiş.

     İşbu pareklisiyonlardan başlıcası, tepesinde bulunduğu ehram (pyramis)  emsali bir dağın dahi bu ismi almış olduğu Panagia pareklisiyonudur. Gayet manzaralı ve latif bir mevkide olarak, etraf kariyeler ile uzak mesafede olan bağ ve tarlalara nazırdır. İkinci derecede olan dahi kariyenin notos (mitolojide lodos rüzgarı - f.d.) tarafında ve Panagia Dağının eteğinde etrafı meyanlık olup, mezarlık makamında kullanılan yerde kain Agios Georgios pareklisiyonudur.

     Asıl kentriki eklisiya, 1840 senesinde müceddeten ahali-i kariyenin ianes-i cömerdanesi ile  inşa olunan Arhidiakonos ve Protomartis Stefanos’un ism-i şerifine mevkuf olandır. Bu ekklisiya oldukça geniş ve dahilen zi-kıymet tezyinatı ile Temenos, Thonos ve Amvon’un işlemesi gayet müsenna ve oralarca emsali görülebilemeyecek derecede mükemmeldir.

     Mezkur ekklisiyanın kurbunda, karyenin mektepleri kain olarak ahalinin fukaralığına nisbeten, senevi 110 lira masarifle arrenagogeion ve hemde partenagogeion idare olunmaktadır. Filvaki Aravanlılar her bir memleket ahalisinden ziyade ilm-ü marifin kadr-ü kıymetini  tanıyarak bu babda her güne muavenet ve gayretlerini derin eylemedikleri gibi, ahiren anlere mahsus bir varidatı muine 99 olmak üzere senevi 40 lirayı mütecavüz varidat getirir bir emlakın İstanbul’da alınmasına uğraşmışlardır.

     Bu suretle bir dimotikon sholeion bir de partenagogeion ile nipiagogeiondan ibaret olan Aravan’ın mekatibi 25 seneden beri güzelce idare olunarak semere-i hasenesini civar daha zengin ve ahalisi çok bulunan karyelerin mekteplerinden ziyade, ibraz eylemektedir. Bundan üç sene akdem (önce - f.d.) gittikçe artmakta olan çocukları eski mektep istiapa kafi olmadığından, cümlesi bil-ittifak daha geniş ve vasi bir mektep inşa ettirerek, elyevm bu bina parthenagogeion ile nipiagogeion hasredilmiştir.

     Dimotikon sholeion, ikisi elinika ve diğer ikisi iptidai sınıfı olmak üzere 4 sınıftan ibaret olarak, 55 lira maaşla bir didaskalos tarafından idare olunur.

     Dersleri oldukça çetin olarak, türkçe ve fransızca dahi tarif edilmekte, ve anden çıkan bir talebe fenerdeki mekteb-i kebirin 4ncü sınıfına kayıt olunabilecek iktidardadır. Şayan-ı teessüfdür ki, Aravan’da çocuklar nihayet 14-15 yaşına kadar tahsil edip, ebebeyni tarafından iş için diyar-ı ahere gönderilerek bu suretle mektebin iler(i)lemesi  ve daha bir, iki sınıfın mevcutlara ilavesi, kabil olmuyor. Son sınıfı ikmal eden çocukların hemen kaffesi taşraya giderek, kalan bir yahut iki çocuklar dahi mecburi olarak mektebi terketmektedir. Muhterem eforya tarafından bu mahzurun defi için fevkelade çalışılmakta ise de, şimdiye kadar bir neticeye desteres (dest-res olmak - erişmek, elde etmek - f.d.) olunamamıştır.

     Aravanlıların lisanı eski elinika olup, bazı türkçe kelimelere ile karışmıştır.

     Fehmi Dinçer

     Ankara 2014