Bacıyan-ı Rum Teşkilâtı

Anadolu Selçukluları zamanında, Türkmen erkeklerin mensup olduğu Ahi Örgütü Ahiyan-ı Rum'un yanında, Anadolu Bacıları (Bacıyan-ı Rum) isimli bir kadın örgütlenmesi de mevcuttu. Ahiliğin kurucusu olan Ahi Evran'ın eşi "Fatma Bacı" tarafından kurulan bu örgüt, kadınlara çeşitli olanaklar sağlamaktaydı.


Sanata, ilme ve ahlâka son derece önem verilen Ahilik'te, kadınların da ekonomik ve sosyal hayatta hayli önemli bir rolü vardı. Kadınların örgütlenip gelişmeleri için Ahi Evran'ın eşi Fatma Bacı, dünyanın ilk kadın örgütü olan "Bacıyan-ı Rum" teşkilâtını kurmuştur.


Kayseri'deki Ahiler tarafından kurulan sanayi sitesinde hanımlara mahsus çalışma yerleri de bulunurdu. Bacıyan-ı Rum teşkilâtı mensubu olan hanımlar bu sanayi sitesinde el sanatlarını ve mesleklerini icra ediyorlardı. Kadınlar daha ziyade nakışçılık, keçecilik, çadırcılık, örgücülük, kilim ve halı dokumacılığı, ipek ve pamuk ipliği üretimini gerçekleştirirlerdi.


Çalışan kadınlar gerek mesleki ve teknik konularda, gerekse ahlâki konulardaki çağın gerektirdiği eğitim ihtiyacını, Bacıyan-ı Rum teşkilâtından karşılıyorlardı.


Birçok batılı araştırmacı, tarihin o dönemlerinde Anadolu'daki kadınların bir araya gelerek, bugünkü anlamda bir sivil toplum örgütü kurmalarını hayretle karşılamışlardır. Alman araştırmacı Franz Taeshner de bunlardan birisidir. Kendisi, Ahilik örgütü ile aynı dönemde kurulmuş olan bu teşkilâtın varlığına inanamaz. Çünkü o çağlarda Türk kadınının böyle bir sivil toplum örgütünü kuracak kadar bilinçlenmiş olduğuna akıl erdiremez!


En eski Osmanlı Devleti tarih yazarı Aşık Paşazade Anadolu'da kurulan Ahilik Örgütü (Ahiyan-ı Rum) yanında diğer bir sosyal zümre olan Bacıyan-ı Rum'dan bahseder. Bacıyan-ı Rum teşkilâtı, Anadolu kadınlarını, gerektiği zaman düşmanlara karşı vatan savunmasında eşlerinin yanında mücadele etmeleri ve gerektiğinde de sanatta, kültürde, edebiyatta, ekonomik ve sosyal alanlarda kalkınıp gelişmesini sağlamak için teşkilâtlandırmıştır.


Teşkilât, kadınlar arasındaki yardımseverliğin, konukseverliğin, doğruluk ve merhametliliğin gelişmesine katkı sağladığı gibi Türk dilinin, Türk kültürünün ve İslâm anlayışının hanımlar arasında yayılmasını süratlendirmişti.


Bacıyan-ı Rum, Ahilerin kadınlar kolu olarak, yetim ve kimsesiz genç kızları himayesine almış, onların eğitimlerinden tutun da, ev-bark sahibi olmalarına varıncaya kadar sorumlu olmuşlardır. Bunun haricinde kimsesiz ihtiyar kadınların bakımı, genç kızların evlendirilmesi gibi birtakım sosyal hizmetlerde bulunarak, maddi sıkıntı içerisinde olanlara yardım elini uzatmışlardır.


Ekonomik, sosyal, kültürel ve ahlâki ilkeleriyle Ahilik kültürü, bireylerin hak ve özgürlüklerine ayrıca önem vermektedir. Ahilik örgütünün erkek üyelerine, "Eline, beline, diline sahip ol!" yâni "Hırsızlık etme, başkasının namusuna göz dikme, başkası hakkında kötü konuşma" prensibi benimsetilip yaygınlaştırılırken, kuşkusuz iş birliği yaptıkları Anadolu kadınları o günkü adıyla Bacıyan-ı Rum teşkilâtı aracılığıyla da hanımlara, "Eşine, işine ve aşına dikkât et!" yâni "Eşine yardım et, onu evine bağla, işine ve geçimine dikkât et" prensipleri benimsetilmekteydi.