Balıkçılar ve Kooperatifleri

Dr. Ayhan ÇIKIN

Balıkçılık sektörünün genel görünümü şöyle özetlenebilir :kriz faktörü çok olan; sürekli krizle yüz yüze olan bir sektör; olumsuz bir ekonomik ortam; üretimdeki zor koşullar; tüketici gelirlerindeki olumsuz gelişmeler; balıkçılık filosundaki yatırım eksiklikleri; istihdam sorunları; sektörün rekabet gücündeki zayıflıklar; sektör , bölge, ekonomi ve toplum aktörleri arasında güçlü bir ortak paydanın oluşturulamaması,vb…

Balıkçılık özünde belirli bir yörede, bölgede mevcut olan sucul kaynakları kullanan insanların ekonomik bir etkinliğidir. Bu etkinliğin kooperatifler ile ekonomiye katkıları önemli sonuçlar doğurduğu pek çok ülkede gözlemlenmiştitr: balıkçılara özgü finansal özgürlükler sağlayabilen yerel ortaklıkların kurulması (Fransa örneği); kamu yetkilerinin bir bölümünün balıkçılık bölgelerinnde gerçekleştirilmesi; balıkçılık ekonomisinin finanslaştırılmasından doğan krizlerin azalması; nüfus ve ekolojik sorunlardan kaynaklanan baskıların hafiflemesi; su ürünleri pazarlarının genişlemesi ve rekabetin netleşmesi,vb..

Kooperatiflerin gelişmesi ile balıkçılık yapan bölgelerin kalkınması arasında ilginç etkileşimler ortaya çıkabilir: genel olarak seçeneklerin araştırılması; yerel alternatiflerin araştırılması; balıkçı toplumunun güven kaybına sebep olan nedenler; balıkçıların kendi özçıkarlarını savunmaya iten sebepler,vb..

Kooperatifler fakir balıkçıların veya emekçilerin ekonomisini çağdaş ekonomik model içine taşıyabilen kuruluşlardır. Onlar, ekonominin demokratikleşmesine; toplumsal katılımlı ve kişisel yükümlülük üzerine oturtulmuş balıkçı topluluklarının değerlerinin korunmasına; balıkçıların güncel özlemlerini, taleplerini etkili ve uygun çözümler getirebilen çağdaş bir işletme modelidir.

BMÖ, 2012 yılını  “Daha iyi bir dünya için, kooperatifler[1]”  sloganı ile UKY[2] olarak ilan etmiş ve tüm üye ülkelerde kooperatifler lehine bir “farkındalık yaratmak”  için kutlamalar düzenlenmesini sağlamıştır.

Bir balıkçı kooperatifinin özellikleri

Gelişmiş ülkelerde kooperatiflerin tüm sektörlerde yatırımlar yaptığı gözlemlenmektedir : balıkların avlanması, işlenmesi pazarlanması; ortak ekipman kullanımı; balıkçılık sektörünün finansman sorunlarının çözümü; balıkçıların ihtiyaç duyduğu girdilerin üretilmesi, satın alınması; balıkçılıkla ilgili gerekli her türlü düzenlemelerin, yatırımların yapılması,vb..

Balıkçı kooperatifleri çalışmalarını, işletme içinde yedi ana ilkeyi özümseyerek  gerçekleştirirler. Bu ilkeler en sonUluslararası Kooperatifler Birliği (ACI) tarafından 1995’de yeniden  tanımlanmışlardır[3].

Balıkçılık kooperatifinde bir  anasözleşme ile kooperatifçilik ilkelerinin uygulanması,  klasik kapitalist işletmelere göre anlamlı farklılıklar yaratır:  balıkçılık kooperatifi sermayenin değil balıkçıların şirketidir, eğilimi ortaklaşa tercihlerdir; balıkçı kooperatifinin amacı  sermayeye kar aramak değil, balıkçıların faaliyetlerinin ve yeteneklerinin değerlendirilmektir; sonuçları  her şeyden önce balıkçılık sektöründe yatırımı ve sürekliliği sağlamak için  paylaşılmayan rezervlere ve gelecek kuşaklara yönlendirmektir.

Balıkçı kooperatifleri ortak bir ihtiyacı cevaplarlar : bölgesindeki insanların istihdamını sağlarlar; balıkçılıkla ilgili materyali kullanırlar; üretilen balıkları pazarlarlar; denizleri, avlak alanlarını ve ilgili tesisleri işletirler; üretimden tüketiciye kurulmuş bir zinciri sürdürürler; “her balıkçının ihtiyaç duyduğu her şeyi”  tedarik ederler, vb..

Bir kooperatife ortak balıkçı hem kooperatifin çalışanı, hem de kooperatifin genel kurulu üyesi sıfatıyla yöneticisidir. Buna kooperatiflerde “çift nitelik kuralı” denir.

Balıkçılık kooperatifi, başkasının emeği ile sermayesini nemalandıran bir kapitalistin spekülasyonundan kaçınan ve balıkçı toplumuna karşı sorumluluk alan kolektif bir işletmedir.

Balıkçı kooperatiflerinin bu özellikleri balıkçı bölgelerinin kalkınması için önemli kozlar yaratırlar.

Kooperatifçi selamlarımla

Dr. Ayhan ÇIKIN