Bandırma yazıları : Bandırma adı nereden geliyor?

Bandırma Marmara’nın Güney kıyılarında yer alan son derece ilginç, gelişmeye açık bir kent.

 

Şöyle tarih karıştıranlar, bilirler . Tarihte Bandırma’nın bulunduğu bölgeye “Misya” denirmiş. Niye? Onu şöyle açıklıyor tarihçiler.

 

Tarihte, Çanakkale (Hellespont)’tan Bursa (Bytinia)ya kadar yukarda kalan bölüm Yukarı Misya(Mysia) diye anılıyordu. Bunun da nedeni de bu bölgede, Bursa (Prusa)’da  özellikle  Uludağ (Olympos)’ çevresinde çok bulunan kayın ağacından kaynaklandığı söylenir. Strabon; "Mysia" isminin aslının Lydia'lılarda kayın ağacı anlamına gelmekte olduğunu belirtir. MÖ. 3. yüzyılda Bithynialılar ve Prusiaslılar tarafından kurulan kentin ilk adı “Prusa” idi. Yazılı kaynaklarda “Bitinya” olarak da geçen Bursa ve çevresinin en eski yerleşimleri İznik Gölü çevresindedir. 

 

“Tarihte  Panderma, Panormos gibi adlar alan Bandırma çok eski bir yerleşim merkezidir. Bandırma ilk başta Mysia (Misya) bölgesi sınırları içerisindeydi. O yıllarda çevrede Kzikos ve Daskyleion  çevrenin yıldız kentleri iken Bandırma ancak bir Balıkçı sığınağı halindeydi. Bir süre sonra, daha da hareketlenince adı, "güvenilir liman" anlamına gelen Panormos diye anılmaya başladı.. Fakat zamanla Kyzikos ve bir Pers Satraplık Merkezi olan Daskyleion önemlerini yitirdiler. Panormos (Bandırma) ise bir yıldız gibi parlamaya başladı.

 

Antik Çağdaki Mysia adını alan bu bölgede Edremit (Adramyttium) ilçesinin Altınoluk bucağında:  Antandros;  Erdek (Ertaka); Kzikos (Belkıs); Bandırma (Pandermit) adlı önemli antik yerleşim sahaları vardır.

 

Bandırmanın ilk kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Çeşitli araştırmalarda, Bandırmanın M.Ö 8 - 9.yüzyıllar arasında, Kapıdağ yarımadasındaki "Kyzikos" şehri ile aynı zamanda kurulmuş olabileceği sonucuna varılmıştır. Bir balıkçı köyü olan ve Kyzikos şehir devletinin limanı olarak da kullanılan Bandırma, o yıllarda Güvenilir Liman anlamına geldiği düşünülen Panormos olarak anılıyordu. Panormos adının "Güvenilir Liman" anlamına geldiği bazı tarihçilerce reddedilmekte, bu adın "Yeşil Ova" anlamına geldiği ve bugün hava üssünün bulunduğu, şimdiki şehir merkezinin biraz dışında kalan düzlük yörenin o dönemlerde çeşitli eğlencelerin yanı sıra büyük güreş ve başka spor müsabakalarının da düzenlendiği bir şenlik alanı olduğu, şehrin adının bu düzlükten geldiği ileri sürülmektedir.

 

Kyzikos yakınlarında, doğuda yer alan Greko-Romenler'in Bandırma'sı tarihi bakımdan fazla önemli sayılamaz, çünkü onlara ait çok az tarihi kalıntı bulundu. Burada yaşamış eski Rumlar'ın anlattığına göre buradaki kumsallı koya yerleşen çobanlar, buraya Panosormos(Pan'ın koyu) demişler. Hellence'de Panos "Pan'ın", "ormos" ise "koy" anlamındadır. Bu sözcüklerin zamanla evrilmesiyle "Panormos" adı ortaya çıkmış. Burada Papaz Nikiphoros' un 1470' te kurmuş olduğu küçük Agia Triada manastırından  çok az kalıntı kalmıştır. Maalesef , çok önemli bir sanat eseri olan başsız bir heykeli papaz bir lira karşılığnda bir Alman veya İngiliz turiste satmış.” (Akilas Milas, Propontida,s.17)

 

Bir diğer kaynağa göre Bandırma ismi borasit madeninden gelmektedir. Bandırma ve Susurluk yöresinde çıkan borasitte ana cevher Pandermittir. Bu nedenle Bandırma’nın eski isimlerinden biri de “Panderme” ya da “Panderma”dır. Kimilerine göre de bu maden Bandırma’dan dışarıya ihraç edildiği için ,  bu kentin adı dolayısıyla “Pandermit” adı verilmiştir. (www.bandirmaticaretodasi.org/tr/tarihce)

 

Başlangıçta , Kyzikos yanında ufak bir köy gibiydi, belki de oranın sığınılacak bir limanıydı ama tarihte Kyzikos giderek önemini kaybedince ve giderek tarihin derinliklerine gömülünce Bandırma , yavaş yavaş parlamış  ve bugünkü durumuna gelmiştir.

 

Bandırma’nın eski, antik kurulma merkezi olan, Cyzik veya Kyzikos bu gün bütün zenginliğiyle toprak altındadır ve ne yazıktır ki tarihte sahip olduğu zenginlikleri ve efsaneleri hala kendine saklamaktadır. Ama dünya koleksiyoncuları , burada bulunan paralara paha biçememektedirler . Bazı ender bulunan Kyzikos paraları 70 bin dolara kadar alıcı bulmaktadır.

 

Bu  paralar elbette bazı  define avcılarını deli etmekte . Her ne pahasına olursa olsun, toprağın altını üstüne getirmek için ellerinden geleni yapmaktadırlar.

 

Şimdi haberlere bakınız :

 

“Bir ihbar üzerine polis tarafından yapılan araştırmada, Düzler Mahallesi'nde  (Kyzikos yakınlarında) toprağın yaklaşık 20 santimetre altında bir lahit bulundu. Toprağın defineciler tarafından kazıldığı belirlenirken, yapılan incelemenin ardından lahdin Bandırma Müzesi'ne kaldırılarak koruma altına alınması kararlaştırıldı. Ekipler tarafından bulunduğu yerde açılan lahitten gözyaşı şişesi ve seramik parçaları ile iskelet çıktı. Yetkililer, lahdin antik çağda da defineciler tarafından soyulduğunu düşündüklerini belirtti.

 

-“Roma dönemine ait olduğu belirlenen lahit, vinç yardımıyla çıkarılıp Bandırma Müzesi bahçesine indirilerek burada temizlendi.”(gazeteler)

 

-Balıkesir'in Erdek ilçesinde, büyük çaplı tarihi eser kaçakçılığına karışan 7 define avcısı yakalandı

 

“Panormos (Panurmus; Panormus;  Pandermit; Panderme; Panderma; Banderma) : Bandırma” Ne derseniz deyiniz, ne ad koyarsanız koyunuz…  Bandırma zaman içinde bir yıldız gibi parlayıp çıkmış, ama çevresindeki antik kentler zamanla sönüp gitmişlerdir. Ama belli ki bunlar bütün zenginlikleriyle hala toprak altındadırlar.

 

Tarih bildiğini okur. Kimi ülkelerin, kentlerin yıldızını söndürürken, kimilerini de parlatır.

 

Bandırma , Marmara kıyısında pırıl pırıl parlayan bir kent… Onun imkanlarını ya görürler yada … Ne diyeyim.  Tarih her şeyin en iyisini bilir…

…………….

Kaynak :

Ekrem Akurgal (1998) (Türkçe). Anadolu Uygarlıkları ISBN 975-479-031-0. Net Yayıncılık.