BASILI MI ONLINE GAZETE Mİ?

Medya dünyasında hem gazeteciler hem şirketler hem de okuyucular için fazlaca arafta kalmış bir konu var. Basılı gazete mi yoksa online gazete mi makbuldür? Gelin aradaki farklara kabaca birlikte göz atalım ve yazının sonunda kendimizi düşünmeye sevk edelim.

Öncelikle ilk online gazeteler ABD’de, 1995 yılında The Washington Post, New York Times, Daily Mirror, Herald Tribune gibi gazetelerin birleşmesi ile Yeni Yüzyıl Yayım Ağı olarak kuruldu. Çok daha öncesine gidersek teletext yayınlarının da basılı gazeteden farklı uydu erişimli gazeteler olduğunu söylemek mümkün. ABD’de çok sevilen ve hızla yayılan online gazeteler, diğer ülkelere göre oldukça gelişim göstermiştir. Türk basın tarihine bakıldığında ise, (1990 yılında internet erişiminin mümkün olduğu da dikkate alınarak) 1995 yılında Aktüel Dergisi’nin ilk internet sayfalarını kullanıcılara açması ilk başlarda hızlı bir online gazetecilik faaliyetlerinin yürürlüğe girdiği anlamına gelmemektedir. Fakat son yıllarda geleneksel basının yerini alan dijital gazetecilik faaliyetleri son derece yaygındır. Peki aralarında ne gibi farklar vardır? Aslında bu farkı, okuyucu ya da gazeteci olarak deneyimleyen nesil için bu yazı yeni bilgiler içerecek olmasa da en azından zihinlerde müzakere alanı açacaktır.

Öncelikle gazete nedir sorusunu sorarak başlasam aklımıza ne gelir? Tabi ki haber. Aynı zamanda bilgi, fotoğraf, bulmaca, reklam gibi içeriklerin de olduğu kâğıda basılı yayımlardır. Dağıtım ağı da önemli bir unsurdur. Kamuoyu yararı ve vicdanı gözetilerek, güncel siyasi, ekonomik, sosyal ve toplumsal olaylara ilişkin haber verme ve bilgilendirme amacı taşır. Gazetelerin boyutları ise, büyük boy, tabloid, berliner ve kompakt olarak değişir. Değişen teknolojilerle birlikte, basılı gazetelerin de üretim aşamaları gelişmiş ve değişmiş olsa da en önemli değişiklik gazetecilik mesleği üzerinde görüldü.

Gazeteciler, birçok konuda entelektüel seviyesi yüksek, halkın haber alma hakkını savunan, zor şartlarda haber toplama pratiklerini gerçekleştiren, Türkçe dilini mükemmel şekilde kullanan, haber kaynaklarına erişim ve ilişkilerini sürdürme konularında yetkin, etik değerleri olan, iyi fotoğraf çeken, olaylar ve kişiler arasındaki bağlantıları kuvvetli kurabilen ve aynı zamanda tarihsel bağlam içerisinde değerlendirebilen yetkin kişilerdir. Dijital gazetecilik pratiklerinde ise, bu yetkinliğe sahip kişilerin yerini bilgisayarı iyi kullanan, iyi photoshop programı bilen, hızlı klavye kullanabilen (Türkçe dilini iyi kullanmak hızlı olmanın önünde yer alan bir özellik değildir) ve yine en hızlı şekilde sosyal medya hesaplarında haber dolaşımını sağlayabilecek kişiler almıştır. Peki değişen ne oldu? Gelişen kitle iletişim araçlarına ve teknolojik yeniliklere ayak uyduramayan bir gazeteci nesli mi vardır yoksa tercihler mi değişti?

Online gazetelerdeki diğer önemli fark ise, multimedya içerikleridir. Herhangi bir haberin hem görseline hem videosuna hem de haber metnine hatta haberin geçmiş öyküsüne dair linklere aynı sayfa içerisinde erişebilirsiniz. Bu okuyucunun haberi anlamlandırması açısından büyük bir avantaj olarak karşımıza çıkıyor.

Zaman ve mekân sınırlamasının haber metinlerine erişim konusunda ortada bir engel olmaması büyük bir kolaylıktır. Her nerede olursanız olun, istediğiniz yerde, istediğiniz gazete ve habere sadece internet erişiminiz sayesinde ulaşabilirsiniz. Okuyucular ile medya çalışanları arasında interaktif iletişimin kuruluyor olması diğer önemli bir farktır. Okuyucu daha doğrusu takipçi odaklı haber üretim süreçlerinin mevcudiyeti de fazladır. Bu noktada okuyucuların beklenti, istek ve arzuları, görmek ve duymak istedikleri ön plana çıkıyor. Tık odaklı gazetecilik faaliyetleri sürdürülürken bu önemli ayrıntı da göz önünde bulunduruluyor. Bu durumda gazetenin ve gazetecinin amaçları da yön değiştiriyor. Haber kaynakları arasında yer alan sosyal medya içerikleri de toplum nezdinde hatalı düşünce ve davranış pratiklerine sebebiyet verebiliyor. Fakat aynı zamanda, toplumda bir kesimin sesini kolaylıkla yetkili mercilere duyurabileceği bir alan da olabiliyor.

Velhasıl tarihin önemli tanıkları olan gazeteciler için de okuyucular için de birçok farklılık bulunuyor. En önemli farklılık, kamuoyu yararının artık çok da ön planda olmaması olarak karşımıza çıkıyor. Fikir ürünü, tarihsel belge, öykü ve temsiller yerine, hızlıca tüketilen bir ‘nesne’ halini alan içerikler fazlaca yer alıyor. İnternetin tüm karmaşık dünyasına rağmen, mesleğini vicdanı ile yapmaya çalışan (hangi meslekten olursa olsun) insanların varlığı da her halükarda yeniden açılan çiçekler kadar umut verici.