Bu toprağın ozanları: Aşık Yoksul Derviş

Anadolu toprağı Halk ozanlarımızın harman olduğu yerdir. Karaca oğlan, Köroğlu, Dadaloğlu, Pir sultan Abdal, Âşık Veysel, Murat Çobanoğlu, Âşık Mahzuni Şerif, Âşık Sefil Selimi, Âşık Gülhani, Âşık Reyhanî, Abdulvahap Kocaman, Âşık Halil Karabulut bu saydıklarımızdan sadece birkaçıdır. İşte sözünü edeceğim Âşık Yoksul Derviş’te bunlardan biridir. 

Âşık Yoksul Derviş (Şemsettin Kubat) 1943 Afyonkarahisar / Emirdağ’ın Karacalar Köyü’nde doğmuştur. Maddi imkânsızlıklar yüzünden okula gidememiştir. Kendi kendini yetiştiren; çevrenin büyüklerinden ders alan küçük yaşta ( 12 ) şiir yazmaya başlayan bir halk ozanıdır. Badeli âşıklardan olup; Türk Âşıklık geleneğinin bütün gerekleriyle yerine getirebilme özelliklerine sahiptir.(1). Ankara’da, Konya’da, İzmir’de, Eskişehir’de ve Bursa’da katıldığı âşıklar bayramında birçok ödüler de almıştır. 

Ozanımızın şiirlerinde ana izlek olarak, aşk, insanlık sevgisi, Ehlibeyt, Tasavvufi konular, yurt ve vatan sevgisi, milli ve manevi değerlerimiz, tutumlu olma, arkadaşlık, dostluk, Dini ve milli Şiirler, değişler, ağaç, orman, Atatürk ve Cumhuriyet gibi konularda şiirler, destanlar yazmış, sazı ile yurt içinde, yurtdışında yapılan sosyal ve kültürel etkinliklere katılmaktadır. 

ESERLERİ: 

Âşık yoksul Derviş’in Türk halk edebiyatına kazandırdığı ve yayımladığı belli başlı eserleri şunlardır: 

1- Şehitlerin Anısı (1967), 2- Kerbelâ Şehitleri (1968), 3- Gönülden Sesler (1968), 4- Aşkın Dizeleri (1989), 5- Yüz bin oldu Yarelerim (1989), 6- Dost İline Götür Beni(1989), 7- Duygularla Nefeslerle Evrenseldir Şiirlerimiz (1989), 8- Güzelleme (1989 ), 9- Sevgi Yolundan, Duygu Selinden)1992), 10- Köyümün Destanı (1992), 11- Hoş Görü (1992), 1223 Nisan (1993), 13- Nefeslerin Özü ( 1993 ) 14- Yunusça ( 1996 ), 15- Deyişlerin Dilinden ( 1997), 16- Atatürk ve Cumhuriyet ( 2002 ), 17- Destanlarım ((2004) 18. Türkülerin Dili ( 2007 ) ve yurtdışında basılan yeni eseri Belçika’da bir yayınevi tarafından Fransızca-Türkçe olarak yayımlanan “Anadolu’dan Bir Ses” (2007) şiirler adlı kitabı yayınlanmış olup ( Anılan yapıtın önsözü; bu satırların yazarı tarafından kaleme alınmıştır ), adı geçen kitap 28 Temmuz 2007 tarihinde Emirdağ’da tanıtımı yapılacaktır. Yapılan törende Bürüksel Hükümeti Devlet Bakanı Emir Kır’da hazır bulunacaktır. Ben de bu törene davetliyim. 

Âşık Yoksul Derviş’in şiirleri Anadolu’da yayımlanan birçok sanat, kültür dergilerinde ve seçkilerde yer almış olup; sevilen, sayılan bir halk ozanımızdır. Bu ozanımızı yakından tanıyan ve hatta bir iki eserini bastırıp hakkında inceleme ve araştırma yapan Türk Folklorunun değerli araştırmacılarımızdan Prof. Dr. Hayrettin İvgin’in hazırladığı “Destanlarım” adını taşıyan kitapta Aşık Yoksul Derviş için şunları vurguluyor bir yazısında: 

“ Türkiye çapında açılan yarışmalarda çeşitli dereceler ve ödüller almıştır. Yine Türkiye genelinde yapılan âşıklar bayramına, şölen ve şenliklerine katılmıştır. Konya Aşıklar Bayramı, Selçuk Üniversitesi Aşıklar Şöleni, Eskişehir Yunus Emre Aşıklar Şöleni, Kültür Bakanlığı İpek Yolu Türk Dünyası ozanlar şöleni, Afyon Şuhut Hamza Baba Şenlikleri, Malatya’da Seyit Battal Gazi Şenlikleri, Mersinli Kasabası Yörük Şöleni, bunlardan başka Kütahya, Isparta, Manisa, Salihli, Denizli ve Burdur gibi illerimizde yapılan halk ozanları şenliklerine şiiri ve sazıyla katılmıştır.  

Sayın Hayrettin İvgin Âşık Yoksul Derviş’i anlattıktan sonra ayrıca sözlerine şöylece devam etmektedir: Çeyrek yüzyıldır tanıdığım Âşık Yoksul Derviş terbiyesinden, efendiliğinden, nezaketinden ve ağırbaşlılığından hiçbir şey kaybetmedi. Bilakis âşıklar camiası içinde tanınıp bilindikçe daha mütevazı, daha sevecen biri oldu. Ben kendisini ilk gördüğümde içimden “İşte elinden tutulacak ve destelenecek biri” diye düşünmüştüm. Ne kadar isabetli düşündüğümü şimdi daha iyi anlıyorum.( 2 ). 

Doğrusunu söylemek gerekirse ben de Aşık Yoksul Derviş’i Eskişehir’de, Balıkesir’de, Kütahya’da, Isparta’da, Manisa Salihli’de ve en son Denizli’de birlikte buluştuğumuz Şairler şöleninde hep sevecen, cana yakın, hoş sohbet olarak gördüm.. Ozanımızın almış olduğu ödüllerden bazıları: 

1- Atatürk Destanı şiir yarışması Ödülü Ankara / 1981. 

2- Türkiye Âşıklar Bayramı Lebdeğmez Dalında Şiir Ödülü Konya 1985. 

3- Türkiye Âşıklar Bayramı Meydan Atışması Şiir ödülü / Konya 1985. 

4- İzmir Âşıklar Bayramında Atışma Dalında Şiir Ödülü / İzmir 1987. 

5- İzmir Âşıklar Bayramında Lebdeğmez Dalında Şiir ödülü İzmir 1988. 

6- Uluslararası Yunus Emre Şiir Ödülü / Eskişehir 1989. 

7- Âşıklar Bayramında Yunus Emre Sevgi Yılı Şiir Ödülü / İzmir 1991. 

8- Âşıklar Bayramı Hoş Görü Şiir Ödülü / İzmir 1991 

9- Türkiye Âşıklar Bayramı Gül Değişi Şiir Ödülü / Konya 1991. 

10- Türkiye Âşıklar Bayramında Şiir Ödülü, Ankara 1995 

11- Kültür Bakanlığı Afyonkarahisar Şiir ödülü 1995 

12- Halk Ozanları Kültür Derneği şiir Yarışması Ödülü / Ankara 1996. 

13- Âşıklar Bayramında Güzelleme Dalında Şiir Ödülü / Konya 1997. 

14- Türkiye Şiir Yarışması Ödülü / İstanbul 2000. 

15- Göller Bölgesi Şairler Yazarlar Derneği Şiir Ödülü Isparta 2003. 

16- Şiir Sevenler Derneği Şiir Ödülü Kütahya / Tavşanlı 2003. ( 1 ) 

ŞİİRLERİNDEN ÖRNEKLER: 

Halk ozanımız Âşık yoksul Derviş ilhamını Yunus Emre’den, Hacı Bektaşi Veli’den, Mevlâna Hazretlerinden ve Bacı Sultan’dan alarak şiirlerini yazıyor. Dini ve Tasavvufi şiirler, İnsan ve doğa sevgisi, ağaç, orman, Cumhuriyet, Atatürk, dostluk ve Kardeşlik, birlik ve beraberlik üstüne şiir kozasını örmüştür. Öylesine günün modasına uyan, birlik ve beraberlikten uzak İdeolojik kişilerden değildir.. 

Âşık Yoksul Derviş bir halk ozanı olduğu için geçmiş ozanlardan himmet almış zaman zaman da onları dizelerinde nakış nakış işleyerek düzenli, kafiyeli ve halk şiirine uygun olarak ortaya koymuştur. Halk ozanlarımızın harman olduğu yer, Sivas ilimizin ünlü halk ozanları deyince ilk akla gelen Pir Sultan Abdal’dır. Âşık Yoksul Derviş Pir Sultan Abdal’ı okumuş, şiirlerini, değişlerini sevmiş, gel görün ki ozanca neler yazıyor dizelerinde? 

Haksızlığa göğüs gerdi 

Halkı için canın verdi 

Cehalet dağın devirdi 

Pir Sultan Abdal dediler. 

*** 

Kendi Yurdundan sürüldü 

Kırklar başına derildi 

Koluna zincir vuruldu 

Pir Sultan Abdal dediler, ( 2 ) 

*** 

Âşık Yoksul derviş, iyi bir dost, iyi bir arkadaştır. İçinde yaşadığı toplumun gelenek ve göreneklerine içtenlikle bağlı ve saygılıdır. Bununla birlikte sevgi ve barıştan da yanadır. İnsanları kardeşçe seviyor. Dar ve zor günlerin adamıdır, köyünü, kasabasını, içinde yaşadığı mahalle sakinlerini, tanıyor: yakından takip ediyor, hasta olanları da ziyaret etmekten adetâ zevk alıyor. “Arkadaş” başlıklı destanî şiirinde: 

İhmal etme hasta halin sormayı 

Özgün gönüllere umut vermeği 

Sözlerimiz olsun sevgi ırmağı 

Gönülden gönüle akın arkadaş. 

Aşığımız şu dörtlüğü de okunmaya ve yazmaya değer ölçüdedir. O da Ünlü Halk Ozanımız Âşık Veysel gibi sevgiden, barıştan yanadır. Aşık Veysel bir şiirinde: 

Veysel, sapma sağa, sola 

Sen Allah’tan birlik dile 

İkilikten gelir belâ 

Dâva insanlık dâvası. 

*** 

Kimdir Türk’ü ve Çerkez’i 

Hep Âdem’in oğlu, kızı ( 3 ) 

Aşık Yoksul Derviş’te Aşık Veysel’de olduğu gibi sazını kucağına alıp birlik ve beraberlikten yana olarak sanki Aşık Veysel’e bir nazire biçiminde yanıt veriyor: 

Bülbül isen karga ile şakıma 

Tezgâhında ikiliği dokuma 

Okursan da senlik, benlik okuma 

Aşkın kitabını oku arkadaş. 

*** 

Dostluk var ya her zorluğu 

Hoşgörü insana, sevgi düşürür 

Gönüllerde Filizlenir yeşerir 

Sevgi ağacını dikin arkadaş. (4 ) 

Âşık Yoksul Derviş zaman zaman fırsat buldukça Avrupa’ya Fransa’ya, Almanya’ya ve Belçika’ya gidiyor. Gittiği yerlerde vatan hasretini çeken gurbetçilerimizle sohbet ediyor. Onların sevgilerini, özlemlerini, acılarını birlikte yaşayıp ozanca bağrına basıyor. 

Afyonkarahisar, Emirdağı’ndan 

Kardeşlik özgürlük sevgi bağından 

Dost ocağı Karacalar Köyünden 

Türkiye’den size selam getirdim. 

*** 

Malatya’dan, Erzurum’dan, Sivas’tan 

Dikkat edin mana alın bu sesten 

Pir Sultan Abdal’dan Mevlana’dan, Yunus’tan 

Hepsinden size selam getirdim. 

Halk ozanımız sadece toplumun sevgi ve dostluk, barış eylemine şiirleriyle yön vermiyor, ayrıca içinde yaşadığı toplumun garip, mazlum, kimsesiz, yoksul, fakir, yardıma muhtaç insanlarına da yakınlık gösteriyor, onlar için katkıda bulunuyor, siyasal ve toplumsal sorunlarına da neşter vuruyor. Milli birlik ve beraberlikten yana, kahraman ordumuza aşık vatan sevgisiyle dopdoludur. İşte şu dizeleri oldukça manidardır: 

Nerde düşkün varsa elinden tutun 

Dünyalar durdukça artar kıymetin 

Garibe, mazluma imdada yetiş 

Bir umut ışığı yakın arkadaş. 

*** 

Sağ olsun, var olsun milletim, ordum 

Birlik beraberlik dostluktur derdim 

Bölünemez asla vatanım, yurdum 

Eteğinizden taşı dökün arkadaş. ( 5 ) 

Âşık Yoksul Derviş, insanları, köyünü, kentini, tüm Anadolu’yu kucaklıyor. “Edirne’den Van’a kadar vatanım” diyor. Ağacı, ormanı sevdiği gibi tasarruflu, tutumlu olmayı da tavsiye ediyor. İnsan haklarını, insan sevgisini her şeyin üstünde tutuyor. Tüm bunlardan başka gerçek bir yurtsever, Atatürk’ü ve Cumhuriyeti sözde değil, özde seviyor. Bu konuda kaleme aldığı “ Atatürk’ün Nasihati” başlıklı şiirinden iki dörtlük sunmadan geçmek istemiyorum: 

Cumhuriyet vardır diye buyurdum 

Bunu bütün Ülkelere duyurdum 

Kimsenin olamaz bu güzel yurdum 

Nasihatim budur aziz millete. 

*** 

Sizlere hatıra bir çift sözüm var 

Ben gitsem de vatanımda gözüm var 

O da gam değildir oğlum, kızım var 

Bu da emanettir Aziz Millete. ( 6 ) 

Âşık Yoksul Derviş’in şiirlerinde kullandığı dili, akıcı, duru, sade, yalın, çarpıcı bir Türkçesi vardır. Yeni sözcüklere de aşinadır. Öyle yabancı uyduruk sözcüklere de asla iltifat etmiyor. Öz be öz Türkçe yazıyor ve Türkçe konuşuyor. Bu bağlamda ödün vermiyor. Bu konuda uygarca bir dik duruşu vardır. Tek kelimeyle yaşayan günümüz Türkçe’sinden yanadır. Türk dili konusunda özverili hizmetleri Türk İşçileri arasında yadsınamaz. Avrupa da gurbet elde Anadolu’nun konuşan dili, duyulan kulağı olmuştur. Sazının coşkulu tellerinde destanlarımızı yaşatan, inançlı, vatanını, milletini seven gerçek bir halk ozanıdır. 

28 Temmuz 2007 günü akşamında Aşık Yoksul Derviş onuruna Emirdağ / Karacacalar Köyü’nde büyük bir tören yapıldı. Bu törende Belçika’da yeni yayımlanan (Türkçe- Fransızca ) Aşık Yoksul Derviş / Anadolu’dan Bir Ses / Voix d’Anatolie “ (2007) adını taşıyan (172 s.) kitabının tanıtımı yapıldı. Bu törende Brüksel Devlet Bakanı Emir Kır, Afyonkarahisar Valisi Haluk İmga, Emirdağ Kaymakamı Gürsoy Osman Bilgin, Emirdağ Belediye Başkanı Lütfi İhsan Dağ, Karacacalar Köyü Muhtarı Kırmızı Ali lakaplı Ali Nurettin Şahbaz ve ünlü Türkücü Kubat, Emirdağ ilçe halkı, çocukları, yakınları ve sevenleri hazır bulundu.  

Konuşmacılardan Afyon Valisi Haluk İmga, Brüksel Devlet Bakanı Emin Kır, Karacalar Köyü Muhtarı Ali Nurettin Şahbaz, Ankara’dan Prof. Dr. Araştırmacı yazar Hayrettin İvgin, Denizli’den YAZ-AR-BİR ( EGAY - DER ) Genel Başkanı Dr. Şükrü Tekin Kaptan, Eskişehir’den Eğitimci, şair-yazar Muharrem Kubat ve bu satırların yazarı Aydın / Söke’den Abdülkadir Güler hazır bulundu. Ozan Aşık Yoksul Derviş’in kişiliği, şiirleri, eserleri ve halk ozanları arasındaki yeri konusunda konuşmalar yapıldı. Günün anlamına uygun konuşmacılara ve emeği geçenlere birer plaket verildi. Yeğeni Kubat ve çocukları tarafından sazlı-sözlü şanına yakışır bir konser verildi. 

Aşık Yoksul Derviş’e daha nice başarılı yıllar, sağlıklı günler diliyor ve sözümü “Cumhuriyet” başlıklı şiirinden bir iki dörtlükle bağlamak istiyorum: 

Yok, eyledi cehaleti, körlüğü 

Gerçek anlayışı verdi birliği 

Okuma, yazmanın seferberliği 

Türkiye’de Cumhuriyet kuruldu.. 

*** 

Haksızlığa, sömürüye can verdi 

Çağlar boyu aydınlığa yön verdi 

Ana, bacı, hep bu yolda can verdi 

Türkiye’de Cumhuriyet Kuruldu. ( 7 ) 

Kaynaklar: 

1- Destanlarım / Âşık Yoksul Derviş / Ankara 2004.  

2- a.g. e. / Âşık Yoksul Derviş Ankara 2004. 

3- Âşık Veysel Hayatı ve Eserleri, Tahir Kutsi Makal. 2.baskı. İstanbul 1973.  

4- a.g.e. / Âşık Yoksul Derviş Ankara 2004. 

5- a.g.e. / Âşık Yoksul Derviş. Ankara 2004. 

6- Afyonkarahisarlı Halk Ozanları İrfan Ünver Nasrattınoğlu. Ankara 2006. 

7- Âşıkların Diliyle Cumhuriyet / Prof.Dr. Saim Sakaoğlu 

Yrd. Doç. Dr.Zekeriya Karadavut Ankara 1998.