Cahit Tanyol (1914-11.08.2020]

Prof. Dr. Cahit TANYOL ‘ un ardından..                                                                                          

              Dün, 14 Kasım Sosyologlar Gün idi. Böyle anlamlı bir günde gelmiş geçmiş sosyologlarımız arasında araştırmaları, yapıtları ve yetiştirdiği öğrencileri ile Türk Sosyolojisi’ne ve sosyal bilimlere büyük katkı sağlamış, kalıcı eserler bırakmış Prof.Dr. Cahit Tanyol’u,  vefatının 3’ncü ayında genç sosyologlara tanıtmak istiyorum.

“ Cahit Tanyol, sosyolog (Nizip 1914). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümünü bitirdi (1944). Çeşitli illerde edebiyat ve felsefe öğretmenliği yaptı.1946’da Edebiyat Fakültesi Sosyoloji kürsüsü doçenti olan Tanyol, 1960’ta profesörlüğe yükseldi. Başlıca eserleri Sanat ve Ahlak (1953), Sosyal Ahlak(1960).”(Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 4, 1974).

“ Cahit Tanyol 1914’te Gaziantep’in bir ilçesinde, Nizip’te doğdu… İlköğrenimini Nizip’teki ilkokulda tamamladı. 1926- 27 yıllarında Adana Erkek Öğretmen Okulu sınavlarını kazanarak bu okula başladı. 1931 yılında öğretmen olarak mezun oldu… Aynı yıl Gazi Terbiye Enstitüsü giriş sınavlarını kazandı. 1935 yılında Enstitünün Edebiyat bölümünden mezun oldu.

Bir süre Yozgat, Çorum ve İzmir’de öğretmenlik yaptı. Daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümüne devam etti. Burayı da 1944 yılında bitirdi. İstanbul Üniversitesinden mezun olduktan sonra Atatürk ve Haydarpaşa Liselerinde felsefe öğretmenliği yaptı. 1946 yılında ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü’ne asistan olarak girdi. Bu bölümde 1949’da “Doktor”, 1953’te “Doçent” ve 1961 yılında da “Profesör” unvanlarını aldı. Halen bu kürsüde, başkanlık ve Sosyoloji Enstitüsü Müdürlüğü görevlerini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.” ( Emre Kongar, Türk Toplum Bilimcileri 1, s. 355, İstanbul–1982)

“1924(!) yılında Nizip’te doğdu. Adana Muallim Mektebi’ni ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi. İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden mezun olduktan sonra yeni kurulan sosyoloji kürsüsüne asistan olarak girdi. Aynı bölümde doç., prof. unvanlarını aldı.

Gençlik yıllarından başlayarak canlı bir edebiyat yaşamının içine daldı. Gazete yazarlığının yanı sıra sosyolojik yapıtlar kaleme aldı.

Yapıtları arasında: Sanatve Ahlak, Sosyal Ahlak, Din-Ahlak, Laiklik ve Politika üzerine Diyaloglar, Türkler ile Kürtler, Çankaya Dramı, Laiklik ve İrtica, Schopenhouer’da Ahlak Felsefesi sayılabilir.”(Türkler ile Kürtler, 2. Baskı/1999).Ve bunlara ilave olarak; Sosyal Ahlak, Laik Ahlaka Giriş-I,  Kurtuluş ve Fetih Destanı, Atatürk ve Halkçılık, Neden Türban, Şeriat ve İrtica?,   O Zaten Yoktu, Türk Sosyolojisinde Üç Bilim İnsanı: Cahit Tanyol, Şerif Mardin, Mübeccel Kıray vb.

Üç ay önce hayata gözlerini yuman ve 14.08. 2020 Cuma günü son yolculuğuna uğurlanan Prof. Dr. Cahit Tanyol’un yaşam öyküsü ile ilgili üç önemli kaynaktan üç kesit sunarak doğum tarihinin hangisi olduğuna karar vermeye çalıştım. Cenaze töreninde sevenlerinin yakasındaki resmin altında (1912–2020) yazılı idi. Buna karşın “Türkler İle Kürtler” yapıtının kısa yaşam öyküsünde 1924, Türkiye Ansiklopedisi ve Türk Sosyologlarında 1914, doğum tarihi olarak kaydedilmiş, hangisinin kesin olduğunu ancak nüfus kaydından öğreneceğiz herhalde! 100 yılı, yani bir asrı aşkın ömrünü bilime, yazına, şiire, felsefeye, sosyolojiye, toplumuna adamış ve onlarca yapıt üretmiş, yüzlerce öğrenci yetiştirmiş bir bilim insanının doğumu da ölümü de doğru öğrenilmeli, iyi bilinmeli!

Cahit Tanyol’un, üniversite son sınıfta iken aldığım(1970) ve çok yararlandığım yapıtı, “ Sosyolojik Açıdan Din, Ahlak, Laiklik ve Politika Üzerine Diyaloglar”idi. Tanyol,  yazmış olduğu makalelerin tümünü göz önünde tutarak bu yapıtını ortaya çıkarmıştır. O yıllarda çok tartışılan ve hala sönmeyen bir yanardağ gibi alevler saçan din, ahlak, laiklik ve politika konuları en şiddetli biçimde siyaset sahnesinde tartışılmaya devam ediyor! Tanyol’un bütün makalelerinde kullandığı ahlak, adet ve töreler, din, laiklik, uygarlık, kültür, ilericilik- gericilik vb. kavramların tümünü tanımı ve aralarındaki ilişki ile birlikte bu yapıtında okuyabiliriz.

Her yapıtı birbirinden ayrı değeri ve anlam yüklü olan, toplum sorunlarını anlaşılır sosyolojik ve yazınsal bir dille anlatan Cahit Tanyol’un, bugünlerde çok tartışılan Kürtler olgusunu, “Türkler İle Kürtler “ kitabından okuyalım, öğrenelim derim. Özellikle, ilk Türk Sosyologu Ziya Gökalp’ın “Kürtleri sevmeyen bir Türk varsa bu, Türk değildir. Türkleri sevmeyen bir Kürt varsa, Kürt değildir:”  özdeyişinin ne anlam ifade ettiğini anlamaya çalışalım.

Bugün aramızdan ebedi olarak ayrılmış olan çok değerli sosyolog Cahit Tanyol, o tarihlerde “Kürt Sorununu” nasıl anlatmış:

“ Türkiye’nin hem güncel, hem de geleceğe yönelik en önemli sorunlarından biri Kürt ve Kürtçülük sorunudur. Bu sorun çözümlenmediği sürece, ülkemiz toplumsal bir mutluluğa kavuşamaz. Her gün karşımıza çıkan anarşik olaylar, PKK veya Apoculuk adları altında sosyal tedirginliğin ortak noktasını teşkil ediyor…”

Cahit Tanyol, toplumbilim ile birlikte, tarihsel süreç içindeki oluşumları da kendi disiplini açısından incelemeye çalışmıştır. Bu nedenle, sosyolojik yöntemini tarihe de uygulayarak, Cumhuriyet tarihindeki olay ve olgularla ilgili bazı sonuçlar çıkarmaya çalışmıştır.

Cahit Tanyol’un yaşam öyküsü, toplum modeli, kapitalist ve sosyalist sistem, Osmanlı İmparatorluğu ve günümüz Türkiye’sinin toplumsal yapısının değerlendirilmesi vb. konulardaki en kapsamlı değerlendirme, Türk Toplum Bilimcileri 1’de anlatılmaktadır. Bu çalışmalar bugünler için vardır. Toplumbilim ve insanbilim öğrencileri, bu alanlarda bir yere gelmek, geleceklerini sağlam bilgi donanımlarıyla kurmak istiyorlarsa Cahit Tanyolları okumak ve öğrenmek zorundadırlar.

Değerli sosyolog Prof. Dr. Cahit Tanyol’u, Mayıs 2008’de SDÜ Sosyoloji Bölümü’nün düzenlediği “Sosyoloji Günleri’nde” tanımış ve onur duymuştum. Bir asrı aşkın yaşam sürecinde Osmanlı, Atatürk ve Cumhuriyet döneminin tüm aşamalarını, olay ve sorunları yaşamış, görmüş, geçirmiş bir büyük yazın ve toplumbilim adamını iyi ki tanımış, az sürede de olsa kendisiyle konuşma ve sohbet etme olanağı bulmuşuz. Bu tarihi toplumbilim çınarını kaybetmenin üzüntüsünü hep birlikte yaşarken, sosyolog olma yoluna girmiş ve girmekte gönüllü olan geçlerimizin Tanyol gibi büyük sosyologları örnek almalarını ve yapıtlarını en ince noktasına kadar okuyup öğrenmeleri en öncül temennimizdir.

Ölümünün ardından gecen zamana karşın ailesi, dostları, öğrencileri ve sevenlerine tekrar tekrar başsağlığı diliyorum. Sonsuza dek mekânı yıldızların ışığı ile aydınlansın, sonsuza dek rahat ve huzur içinde uyusun…