Çamaşır makinesi ve teknoloji

200 yıl öncesine kadar insanlar nehir kenarlarında veya kuyudan alınan sularla çamaşırlarını elleriyle çitileyerek, fırça kullanarak, ıslatılmış çamaşırlarını sopayla yumuşatarak temizlemeye çalışıyorlardı. Denizciler ise kirli çamaşırları bir su geçiren torbaya koyup, gemi giderken birkaç saat deniz suyuna tutarak kir ve lekeden arındırmaya çalışıyordu. Endüstrileşme ve makineyle tanışınca, 1850’lerde Londra’da büyük şehir otellerinde suyun yatay silindir kazanda alttan ısıtılması ve dönen küreklerin çamaşırları hareketlendirmesiyle yıkama başlamıştı.

Makineleşme ve kimya temizliği kolaylaştırdı.Küçük motorların üretilmesiyle 1900’lü yıllarda çamaşırların dikey silindir/varil şeklindeki su dolu kazana konup, yukarıda monteli motor ve miline bağlı karıştırıcıyla suyun çalkalanması, çamaşır kirlerinin yumuşayarak giysiyi hızla terk etmesi için deterjan (1949 yılı Tide) kullanımına başlandı.  Sıcak su elde etme işi geliştirilerek, zamanla üzerinden akım geçen tel dirençle su ısıtıldı. Temizlenen çamaşır, üzerindeki suyunu kaybetmesi için merdaneden geçirildi. Bu gelişme döneminde elektrik devrelerine, suyun zararı anlaşıldı ve suyla teması önlendi. Günümüzdeki çamaşır makineleri benzerini evlerde kullanmak üzere prototip bazında 1910 yılında ABD’de Alva J. Fisher yaptı. Ticari olarak satılan çamaşır makinelerini ABD’deki Bendix firması 1937 yılında sundu. 2020 yılı itibariyle 83 yılda bu teknoloji yeterince gelişmiştir.  Örneğin Miele, küçük arı peteği desenli kazan yapısı sebebiyle suyun yıkama sırasında ince bir film tabakası oluşturduğunu ve hassas  çamaşırın metale değmediğinden yıpranmadığını belirtmektedir. Gelişmeler için yeni teknolojik görüşlerin uygulanacağı söylenebilir.   

Çamaşır makinesi giyecekleri kirden ve lekeden kurtarır, temizler. Hanımların önemli bir yardımcısıdır.  Modern, otomatik çamaşır makinesiyle hanımların her hafta en az bir gün süren çamaşır yıkama süresi azaldı. Çamaşır makinelerini oluşturan alt birimlere bakıldığında 1. İç kazan: Giysilerin doldurulduğu, önden körükle kapağa bağlanan, arkadan örümcek destekli miliyle dış tambur ortasındaki rulmandan geçen  ve  mili etrafında dönen delikli iç kazan/iç tambur, 2. Dış kazan: İç kazana destek olan ve onun konumunu,  istikrarlı olarak, fazla titreşim ve savrulmaya yol açmadan, koruyan dış kazan/dış tambur. Bu amaçla altta markasına göre 3-4 tane amortisör/şok emici ve üstte ise çamaşır makinesi dolabı iki kenarına takılan birer yay vardır. 3. Dönme düzeni, motor:  Altta, iç kazanın kasnak kayış sistemiyle dönmesini sağlayan ve yere yakın monte edilmiş motor, 4. Makine kontrol paneli: Önde yıkama işleminin çalkalama–durulama-sıkma safhalarının sırayla yapılmasını sağlayan ve makineyi kontrole imkan veren Elektronik kart paneli  5.Su kontrol valfleri:  İç tambura ve deterjan çekmecesine su girişini kontrol eden Valfler 6. Suyu atan pompa: Yıkama sonrası oluşan kirli suyu kanalizasyona/gidere aktaran pompa, 7. Körüklü ön kapak: Çamaşırın iç  tambura yüklenmesini sağlayan ve su akışıyla ilgili olarak iç tambura yardımcı olan körük vardır. Körüğün iç kısmı gergi teli ile dış tambura ve takiben dış kısmı yine bir yaylı gergi teli ile ön kapak şasesine bağlıdır. Lastik körük, ön kapak ve kilitleme mandalı çamaşırın gözlenmesini sağlar ve su sızmasını önler.  8. Deterjan Kutusu: Kirin kimyasal reaksiyonla çamaşırdan ayrılmasını sağlayan toz veya sıvı deterjan konulan bölümüdür.  Sekiz alt birim çamaşır makinesinin esasını oluşturur.   Çamaşır makinesi çalışması için su, deterjan ve elektrik enerjisi ister.

Çamaşır makinesine daha detaylı bakarsak şunları görürüz.

İstekler panelden seçiliyor.Makinenin önünde yer alan kontrol panelinden/ekrandan, onun verimli çalışması için makineye az, 4 kg, orta seviyede 5-8 kg veya çok 9 kg çamaşır konulabilir.  Çamaşır soğuk/ortam sıcaklığındaki su veya  +30°C’de, ılık su 40°C veya sıcak su 60°C ve sterilize amacıyla +70°C ile +90°C aralığında yıkanablir. Çamaşırın yıpranmadan yıkanması için hangi türde olduğu (naylon, ipek, sentetik, kot, kazak, çarşaf, perde gibi) ve kirlenme derecesi,   yıkama süresini ve su sıcaklığını etkiler. Toplam yıkama süresini örneğin az kirli çamaşırlar için ekspres süre/kısaltılmış süre yarım (1/2) saat veya kirli çamaşırlar için 2,5 saati bulan süreler veya ara değerler seçebilirsiniz. Bazı kullanıcılar az su ve enerji kullanılsın diye sürenin 2 saati aşmasına karşıdır. Onlar bir (1) saatte yıkama işleminin bitmesini önermektedir. 

Makineyi zorlamayın.Makinenin sıkıntısız çalışması için çamaşır kg sınırının aşılmaması, perde, yorgan ve benzeri zor yıkanan ürünlerin ağırlık sınırından %10 daha az olması faydalıdır. Sıcak su, deterjan ile birlikte kirin elbiseden ayrılmasını hızlandırır. Makinede ısıtıcının çalıştığını, çamaşır yükleme kapağındaki camın ısınmasından anlayabilirsiniz.

Su giriş valfleri ve ısıtıcı: Makineye çamaşırı koyup, kapağını kapamayı ve yıkamaya başla düğmesine basacağınızı varsayalım.  Öncelikle su sıcaklığını ve çamaşır yük miktarı seçimini yaparsınız.  Soğuk su 30°C’a kadar, ılık su +40°C ile +45°C veya sıcak su +60°C ile +90°C  aralığında seçenekleriniz vardır. Soğuk suyla yıkamayı seçtiyseniz girişte soğuk su valfi çalışır. Çamaşırı çeşme suyu ile yıkarsınız. Ilık suda yıkamak isterseniz soğuk ve sıcak su valfleri, iki (2)  valf çalışır ve kazana soğuk suyun çeşmeden ve sıcak suyun kombiden girişine izin verirler. Sıcak suda +90°C çamaşırı yıkamak ve sterilizasyon isterseniz sadece sıcak su valfi çalışır ve kombi sıcak su hattı kullanılır. Su istenen sıcaklıktan, örneğin +80°C istenmiş olsun, düşükse makine kazanı altındaki ısıtıcı tel dirençten akım geçer ve su  +80°C sıcaklığa eriştiği sıcaklık sensörüyle tespit edilinceye kadar ısıtılır. Direnç 220V, 1500W güçte olsun. Değeri 33 ohm civarındadır. Genellikle ısıtıcı telin borusu kireçlenince, ısı enerjisini aktaramaz. Tel kopar. Isınınca değeri azalan sensor (NTC) direnci de bazen bozulabilir. O zaman onarım için genellikle bu ikiliyi birlikte satın alıp değiştirirsiniz.

Valf kontrolu:Sıcak ve soğuk su valflerinin sağlamlığından emin olmak istiyorsanız valf çıkışlarından iç tambura giden hortumları ayırın. Çamaşır makinesi çalış butonuna basın. Valf çıkışlarını bir kovaya tutun. Kovaya yeterli şiddette su akıtan valf sağlamdır. Aksi halde valfin önündeki süzgeç tıkanmış, valf bozulmuş, valf uçlarına 220V gelemiyor veya çeşme valfi çalışmıyor olabilir. Sağlam valf direnci 2-5 kilo ohm arasındadır. Fonksiyon testi, sağlamlığı tespit için yapılır.

Çamaşırın yıkanması:8-9 kilogram yük alan kazana, orta düzeyde,   4-5 kg çamaşır koyduğunuzu, ılık suda yıkamaya ve toplam sürenin 1 saat olmasına karar verdiğinizi varsayalım. Başla komutu ile kazana su gelir. Ilık su ile yıkama istendiğinden girişteki soğuk ve sıcak su valflerinin ikisi de çalışır. Su 4-5 kg çamaşırı yıkamaya yetecek seviyeye gelince bileşik kap etkisiyle basınç valfine bağlı ince hortumdaki su yükselir. Aradaki hava sıkıştırılır. Basınç artar. Yaylı ve diyafram kapaklı valf anahtarı çalışır. Şebekeden ve kombiden su alma işi durur. Suyun az, orta veya yüksek seviyede ayarı için komütatörü orta seviyeden yükseğe aldığınızı düşünelim. Komütatörü çevirirken örneğin damla şeklinde bir parça ile yayı sıkıştırırsınız. Yay çalışması /açılması için daha büyük basınç/daha yüksek su seviyesi ister. Eğer kazandan, basınç valfine gelen hortum delikse, tıkalıysa veya valf bozulmuşsa,  kazana istenenden fazla su dolar. Ayrıca delik olan ince hortum makine dibine su sızdırır.

Bu çalışmada basınç valfi elektrik anahtarını kapayınca, elektronik karta haber gönderiliyor. Takiben valfe uygulanan 220V gerilim sıfırlanıyor. Su girişi duruyor. Modern cihazlarda örneğin Samsung açık devre/kısa devre anahtar yerine basınç değişince bobin değeri ve osilatör frekansı değişimi olan sensor/algılayıcılar vardır. Sonuçta yine valfe giden 220V kesiliyor ve su girişi duruyor. Çok aşırı değişiklik olmamakla birlikte seçilen su seviyesi az geliyorsa basınç sensorü ayarı yapılır. Örneğin sensor bir (1) tur saat yönünde döndürülür. Çalışması için daha çok basınca/daha çok suya ihtiyaç duyar. Su seviyesi biraz artar. Önden doldurmalı makinelerde iç tambur dönerken, çamaşır suyun üstüne düşerek ıslandığından aşırı miktarda suya ihtiyaç olmadığı belirtilir.  Makineye alınan su 8-19 litre aralığı yeterlidir.  Üstten doldurmalı ABD’de yoğun olarak kullanılan çamaşır makineleri ise daha çok su kullanır.  15-50 litre su alır, muhtelif seviyeler (orta miktarda su ve yüksek miktarda su) konumlarından biri komütatörle veya ekrandan seçilebilir. İstenilen seviyeye erişilince basınç valfi çalışır. Elektronik devre etkisiyle gerilimi sıfırlanan valfin suyolu kapanmakta ve su girişi durmaktadır.

Az veya çok çamaşıra göre su miktarı seçimi:Basit anlamda üstten doldurulan kazan az, orta ve üst seviyede dolana kadar su kabul eder. Örneğin kazan çamaşır yüküne göre yuvarlatırsak 15lt, 30lt, 50lt  litre su alabilir. Çok çamaşır, daha çok su ister. Az çamaşırda su seviyesi düşüktür. Üstten doldurulan makinelerin su kullanımı biraz fazladır fakat bunun karşılığında çamaşırların temizlenmesi, yıkama işi/kirin atılması daha iyi olabilmektedir.

Türkiye’de ve Avrupa pazarında kullanılan önden çamaşır doldurmalı makineler daha az su kullanır. Bu makineler de konan çamaşır ağırlığına göre su miktarını az veya çok miktarda seçmeye imkan vermektedir. İç tamburda fazla köpük görülürse, bir ekstra durulama yapılır. Deterjan ve su miktarı eksikliği olması ilave bir yıkamayı gerektirir. Fazla su ve deterjan koymanın,  elektrik, su  ve deterjan maliyeti hatırlanmalı, optimizasyon önemsenmelidir.  Çamaşır makinesinde, bir girdinin fazlalığı/azlığı diğer girdiler değiştirilerek kompanse  edilebilir. Örneğin az su-sıcak su-az deterjan-çok uzun süre seçimi ılık-çok su-çok deterja-kısa süre seçerek yine çamaşırlar temizlenebilir.

Yeni önden veya üstten kapaklı çamaşır makinelerinde istenen su seviyesi ayarı için akışmetre (flowmeter) kullanılmaktadır. Su giriş valfleri ile iç tambur hortumu arasına yerleştirilen akışmetre su miktarını kontrol etmektedir. Örneğin kazanın yarısının dolması için akışmetrenin atması gereken tur sayısı bilinmekte ve bu sayıya gelince girişteki su valfleri yolu kapanmaktadır.

Makine tipleri: Üstten doldurmalı Amerikan çamaşır makineleri yaşlılara, eğilip kalkması zor olan insanlara kullanım kolaylığı sağlar. Ancak kısa boyluysanız ve genç/orta yaşta hareketli çağdaysanız önden doldurmalı makineleri rahat kullanabilirsiniz. Türkiye ve Avrupa’da kullanılan makinelerin çoğu önden doldurmalıdır. Önden doldurmalı çamaşır makinelerinin fiyatı aynı kilo çamaşırı yıkayan Amerikan makinelere göre biraz pahalıdır.  Ancak bu farkı Avrupa makinelerinin az su kullanarak zamanla telafi ettiği söylenir.

Suyun sıcaklığı kontrol edilir.Ilık su sıcaklığı örneğin 45°C seçilsin. Sıcaklık bu değerden az ise ısıtıcı direnç, suyu 45°C sıcaklığa getirir. Su makineye doldu ve istenen sıcaklığa geldi. Yıkama işlemi başlar. Çamaşırı çalkalama işi doğal olarak kazanın dönmesine ve motorun çalışmasına bağlıdır.  Su sıcaklığı seçiminde insanların farklı davranışları olabilir. Örneğin Japonlar makinelerinde soğuk suyu, Finlandiyalılar 60°C suyu tercih eder. Yalnız kışın veya soğuk ülkelerde musluk suyu 15°C sıcaklığın altına düşünce deterjanların çözülmesi için su biraz +30°C’a yaklaşacak şekilde ısıtılmalıdır. Yeterli sıcaklıktaki suyun yıkama süresini azaltacağı, kirlerin çözülmesini kolaylaştırdığı açıktır.

Çok kirli çamaşırlar: Temizlenmesi için sıcak suda, örneğin +70°C, yıkanır ve yıkama süresi uzun seçilebilir. Bu seçim ilave elektrik faturası/sıcak su bedeli getirir. Koyu renkli çamaşırlar artı 40-45°C sıcaklık bandını aşmamalıdır. Aşırı sıcak suda renkleri solabilir. Hanımlar renkli çamaşır ile beyaz çamaşırı bir arada yıkamaz. Koyu ve açık renklileri ayrı gruplar. Pantolon ve narin çamaşırlar ters yüz edilerek yıkanabilir.

Deterjan kutusu (dispenser): Köpürmenin yeterince olması, kirlerin çamaşırdan ayrılması için deterjan kullanılır. Genellikle en sol göz “Ön yıkama, I” sembollüdür. En sağ göz “Ana deterjan, II” sembollüdür. Orta göz, mavi veya beyaz renkli kutucuk içerebilir. Damla/tek jet püskürtme sembollüdür.  Tereddüt olursa makinede hangi gözün ana deterjan kısmı olduğu kitapçığından öğrenilir.

Makinede ön yıkama istendiyse, makine çalıştırılınca “Ön yıkama çekmecesi” valfi veya sadece yıkama  istendiyse  “Ana deterjan gözü “valfinin çalışmasıyla ilgili olarak çekmece üstündeki deliklere ve takiben çekmeceye su gelir. Gönderilen suyla karıştırılan ön yıkama deterjanı veya ana deterjan yeterli miktarda iç kazana aktarılır. Çok kirli çamaşırlar için “Ön yıkama” istenirse, çekmece ön yıkama valfi çalışır ve çekmece üstündeki deliklere ve göze su gelir.  Takiben ana deterjan istenirse, ana deterjan valfi çalışır ve onunla ilgili deliklere ve göze su gelir. Çamaşırın yumuşak olması için de zamanı gelince a. Makinenin tasarımına göre her iki göz çalışarak deliklerden gelen su iki deterjanın tambura ulaşmasını sağlar. İki deterjan birlikte yumuşatıcı etkisi yapar b.  Başka bir seçenekte ise yine iki valf açılır. Gelen su ilgili orta gözün üstündeki delikte birleşir. Su jeti oluşturarak yumuşatıcı deterjan tambura ulaştırılır. “Makine deterjan alamıyor” şikâyetiyle deterjana ilişkin su valflerinin değiştirilmesi gerekirse, bunlar ana deterjan gözü ve ön yıkama deterjan gözü valfi olarak çoğunlukla iki tanedir.  Bunların sızdırmazlık sağlayan contaları eskisinde unutulmamalı ve yenisine takılmalıdır. Bazı markalar, örneğin Miele, zamandan tasarruf için, 2019 yılı W1 modelinde toz deterjan ve yumuşatıcı yerine kutuda olan sıvı genel deterjan ve geliştirdiği oksijenli, çok az çamaşır suyu içeren renk canlandırıcı sıvı önermektedir. Çamaşır cinsi ve çamaşır yükünü her yıkamada sizin belirlemenize göre, 35-60 yıkama için,  kutulardan yeterli miktarda deterjan otomatik olarak alınabilmektedir.

Deterjan miktarı seçimi: Kullanılacak deterjan miktarı yıkanacak çamaşır ağırlığına, kirlilik derecesine ve suyun sertliğine bağlıdır. Çevreyi korumak amacıyla, deterjan paketinin üzerindeki tavsiye edilen dozaj değeri aşılmamalıdır. Az miktarda ya da az kirli çamaşırlar için daha az deterjan kullanılabilir. Çok deterjan kullanımı kazanda aşırı köpürmeye ve deterjan çekmecesinin su veren üstteki deliklerinde tıkanmaya yol açabilir. Kullanılması önerilen deterjan miktarının yarısını kullanmanın daha iyi olduğu söylentisi vardır.  Deterjan çekmecesi altından makineye bağlı kalın körük hortumda delik olması, hortum kelepçesinin iyi takılmamış olması aşağıya su sızmasına yol açabilir.                                                     

Çamaşır tipleri:  Hanımlar daralacaklarını/kısalacaklarını bildiklerinden yünlü giysileri yüksek sıcaklıktaki suda yıkamaz. En fazla 50°C civarını seçerler.  Havlu, bornoz, battaniye, perde, yorgan gibi ağır çamaşırlar düşük devirde örneğin 600 d/dk veya tavsiye edilen devirde yıkanır. Yeni makineler 1400 d/dk hızlara çıkabilmektedir. Önceden ıslatma yapılabilir. Hassas çamaşırlar yıkanırken zarar görmemesi için devir/dakika, çalkalama süresi ve sıcaklık düşük tutulur. Spor giyecekler düşük sıcaklıkta yıkanabilir. Kot pantolon, ceket ve perde, yorgan benzeri kirli çamaşırlar ağır yük kategorisinde sayılır. Pantolon, gömlek yıkanırken cepleri boşaltılmalı, madeni para, anahtar, çivi, ataç ve kağıt parçaları mutlaka alınmalıdır. Çocuk çorapları gibi küçük boyuttaki çamaşırlar, çamaşır torbası, file veya yastık kılıfı içine konarak yıkanabilir. Beyazlar ayrı yıkanmalı, koyu ve açık renk çamaşırlar ayrı gruplanmalıdır. Yıkanması zor havlu ve benzeri çamaşırlar ve yıkanması kolay kiri az çamaşırlar da ayrı gruplanabilir.

Kazandaki suyun aktarımı, pompa çalışması:Çalkalama, yıkama süresi bittikten sonra mevcut kirli suyun atılması düşünülebilir. Bu amaçla pompa, saat yönünde dönerek, çalışır. Pompa isteğe bağlı olarak suyu dışarıya su şebekesine/kirli su hattına verir. Şayet bir tur daha suyun yıkamada kullanılması istenirse pompa saat yönünün aksine dönerek suyu tekrar kazana yönlendirebilir.    Pompa kapağı yanında üzerinde tapa bulunan ince hortum, acil durumlarda su tahliye hortumudur. Körüklü kapak zorla açılmaya çalışılmamalıdır. Çünkü iç tamburda sıcak su olursa, kullanan kişiye zarar verebilir. Bu yüzden tahliye hortumu, acil durumlarda makinedeki suyun leğen gibi bir kaba boşaltılmasına yarar. Ayrıca kapak anahtarı kilitli kalır, kapak açılamazsa, pompa yanındaki plastik uzun, dikey şerit aşağıya dikkatlice çekilirse, kapak kilidi açılır.

Çamaşır yıkama süreçleri nelerdir?  Çamaşır makinesinde ön panelden çamaşır ağırlığı, çamaşır cinsi, yıkama süresi, sıcaklık gibi seçenekler dikkatlice ayarlanmalıdır.   1. husus makinenin istenen miktarda suya kavuşması ve çamaşırın temizlenmesini kolaylaştırmak için su sıcaklığının ve varsa su seviyesinin  (yarım veya dolu su) isteğe göre seçilmesidir.  “Su doldurma, filling). 2. Takiben çamaşırların kir ve lekelerinin yumuşatılması işlemi başlar. “Çalkalama, agitating). 3. Kir ve lekelerin çamaşırdan ayrılması işlemidir. (Yıkama, washing). Aslında bu işlem çalkalamaya benzer. Hız azıcık artabilir.  4. Belirli bir süre çamaşırların yıkanmasından sonra kirlenen su pompa ile boşaltılır. (Kirli su atma, Draining). 5. Tekrar yeterince su alınarak çamaşır üzerinde biriken deterjanın alınması ve yumuşatıcının kullanılması durulama safhasıdır. (Durulama, rinsing). 6. Çamaşırda kalan suyun merkez kaç kuvvetiyle çamaşırdan ayrılması ve pompayla şebekeye naklidir. (Sıkma, Spinning).

Son zamanlarda üstten doldurmalı makinelerde karıştırıcı olmadan motorun sağa veya sola dönmesi veya çamaşırın tek yönde döndürülerek yıkanmasının daha az eskimeye sebep olduğu ve başarılı temizleme elde edildiği belirtilmekte, çalkalayıcı parçası olmayan çamaşır makineleri daha uzun ömürlü diye piyasada yer almaktadır.

Yıkama işlemi, en çok vakit alan işlemdir. Bir saatlik işlemde çoğu süre, 45 dakika civarı, yıkama safhasıdır. Kirin yumuşatılması, çıkarılması kimyasal yönden deterjan etkinliğine, suyun sıcaklığına, kir miktarına ve yıkama süresine bağlıdır.  Durulama işleminde, çamaşırdaki deterjan ve yumuşatıcı artıkların atılması sağlanır. Örneğin tekrar su alarak belirli devirde dönerek deterjan fazlası atılabilir. Motor bu amaçla durabilir, dönüş yönünü değiştirebilir ve devrini artırabilir. 

Sıkma işlemi, çamaşırın suyunu kaybetmesi için yapılır. Motor yüksek devirde dönerek suyun merkez kaç kuvvetle çamaşırdan ayrılmasını sağlar. Çamaşır makinelerinde  600 d/dk devir/dakika, 800 d/dk, 1000 d/dk ve yenilerde 1 400 d/dk gibi seçenekler sunulmaktadır.

Elektronik kart: Elektronik elemanların yer aldığı kartlar birinci öncelikle öndeki kontrol panelindedir. Makinenin işlem akışı, çamaşır yıkanması işlemleri; analog veya sayısal zaman ölçer ile sırayla uygulanır. Ayrıca makine testi kısa sürede yapılabilir. Oluşan hatalar hata koduyla veya isimlenen ledlerin ışığıyla belirtilir. Hata koduna sebep olacak bileşen arızaları bakım onarım kitapçığında sıralanır. Ayrıca, aşağıda çalışan motorun önünde motor, pompa kontrol kartı gibi küçük elektronik kart olabilir.

Kullanım yeri:  Makine fayans zemine, betona veya kendisi için yapılmış sağlam çerçeveye oturtulmalı, x ve y ekseninde yatay olmalı, çapraz ikişer köşesine basıldığında kıpırdamamalı, yatay düzlem ayarı iyi ayarlanmalıdır. Yoksa makine sıkma aşamasında aşırı gürültülü çalışır.  Eskilerin deyimiyle makine yürür. Bu mutlaka önlenmelidir. Makine dubleks evde oturuyorsanız, bodrum katta bulunmalıdır. Varsayalım ki makine yatak odası katında olsun.  Gürültü olur. Ayrıca bir gece şehir şebeke suyu basıncı artabilir, çeşmeye bağlı hortum su kaçırabilir. Uykudan uyanıp, çeşmeyi kapayana kadar bulunduğunuz kat ve alttaki giriş katını su basar. Eşyalarınız zarar görebilir. Çamaşır makinesi 220V çalıştırma kablosunun takıldığı prizin, örneğin 16A, uygun amperde sigortalı olması, mutlaka topraklı olması ve kirli su hattına/şebekeye bağlanan tahliye hortumunun u yapması, eve koku ve şebekeden su gelmemesi için tedbir alınması uygulanacak tavsiyelerdir. Dar evlerde çamaşır makinesi ve üstüne kurutucu konulması durumunda iki makinenin hareketi en az 4x6 cm ölçüde dayanıklı tahta veya metal desteklerle yarı açık yerleşim dolabı yaparak veya taşıyıcı iskeletle önlenmelidir. Çocukların makine ile oynaması/müdahalesi kilitleme modu ile veya fiili tedbirlerle önlenmelidir.

İşletme idame:Çamaşır makinesinin uzun ömürlü olması onun kalitesine ve sizin kullanım tarzınıza bağlıdır. Çamaşır yükleme kapağı ile körük arasında çamaşır artığı, birikinti olmadığı görülmeli ve kapak mandalının kırılmasını önlemek amacıyla yavaşça kapatılmalıdır. Körük etrafı ve içi her yıkamadan sonra bezle silinmeli, körüğün kirlenmesi, küçük parçacıkların yığılması önlenmelidir.  En geç altı (6) ayda bir altta pompa önündeki su kapağı açılmalı, birikmiş metal parçaları ve akmayı zorlaştıran artıklar alınmalıdır. Pompa kapağını açtıktan sonra pompa pervanesi elinizle döndürdüğünüzde saat veya tersi yönde kolayca dönebilmelidir.

Yapmayacaklarınız/ Yapacaklarınız:  Çok kirli bir pantolonu, kısa sürede soğuk suda yıkamak veya ipekli hassas bir gömleği yüksek devirde ve yüksek sıcaklıkta yıkamayı istemek yanlıştır. İstekler çamaşır türüne uygun olmalıdır. Yılda bir kez,  kuru bezle motor ve metal aksam silinmeli ve körüklü ve lastik hortumlar, potansiyel hortum çatlamaları, pas olan kısımlar kontrol edilmelidir.  Mutlaka makinenin arızalanması “Arıza önleyici bakım” kapsamında beklenmeyip, çok eskidiği görülen parçalar teknisyen tavsiyesine uyarak değiştirilebilir. Alman istatistiğine göre, 10 yıl kullanım sonrasında 700€ üzeri fiyata alınan bir ürünün arızası %10 düzeyinde iken, 550€’dan daha ucuz makinenin arıza olasılığı %30 düzeyindedir.  Bu rakam, kalite-maliyet ilişkisi hakkında fikir vermektedir. Orta gelirli bir Alman ailesi, çamaşır makinesini 13 yıl kullanmaya çalışmaktadır.

Kendin yap/arıza gider: Eliniz biraz yatkınsa bu çalışmaya pompa hatalı arızasını görünce pompa önünü temizleyerek, birikmiş metal ve artıkları atarak başlayabilirsiniz. “Makineye deterjan gitmiyor” arızası olunca deterjan kutusunun ön yıkama ve ana deterjan gözlerini,  bu gözlere bağlı delikleri ve delik üstünden  su getiren ince hortumların sağlamlığını  inceleyebilirsiniz. Çekmece üstündeki delikleri periyodik olarak temizleyip, tıkanmalarını önleyebilirsiniz.  Şebeke suyunuz çamurlu, kireçli ise su valfleri önündeki metal süzgeçleri yılda bir temizleyebilirsiniz.

Makinelerin en çok rastlanan üç arızası şunlardır. Birincisi 1. elektronik tabanlı arızalardır. Ön paneldeki kart, programlama ve motor arızaları, ikincisi 2. Rulman, 3-4 amortisör, tamburu tutucu 2 yay arızaları ve  üçüncüsü 3. Ön kapak emniyet anahtarı bozulması, cam çatlaması-kırılması ve körük kapak lastiği bozulmasıdır.

Beyaz eşya 7 gün/24 saat görevdedir.  Çoğun evlerde evin hanımı haricinde en çok çalışan beyaz eşya üçlüsü; 1. buzdolabı 2. çamaşır makinesi ve 3. mutfak ocağıdır. Bunlar ömrünü uzatacak şekilde bakım ve temizliği yapılarak özenli kullanılırsa tasarruf yapılmış olacaktır. Çamaşırların ütülü olması istenirse ütüye de önemli bir görev yüklenmektedir.

Yıkama menüsü seçimi:  Menü 1. Çamaşırın ağırlığına, 2. Rengine, cinsine, 3. Kirlilik ve leke durumuna uygun olmalıdır. Makinelerin piyasada çamaşır yükü ağırlıkları 6 kg, 6,1-8 kg ve 9 kg olmak üzere üç tiptir diyebiliriz. Makineyi çalıştırırken ön yüzündeki komütatörler veya ekrandan seçim dikkatli yapılmalıdır. Ekran seçeneği kullanılmış ve yanlış seçim yapılarak makine başlatılmışsa makine çalışırken seçenek değiştirilmez. Makine durdurulur, istenen yıkama menüsü tekrar seçilir ve makine uygun yerden tekrar başlatılır. Makine kitapçığı incelenerek onun özellikleri ve yıkanacak çamaşır özellikleri uyumu veya ürün-makine işbirliği dikkate alınmalıdır. Ön yıkama kirli ve lekeli ürünlerde gerekebilir. Ön yıkama ile çamaşıra gevşek bağlı kirler, lekeler atılır. Çamaşır makinesinde en ucuz maliyet 30°C sıcaklıkta yıkama ve makine dolu iken elde edilir. Günümüzdeki deterjanların 30°C sıcaklıkta iki saatlik bir yıkama sonucu kirleri ve lekeleri yeterince çıkarabildiği belirtilmektedir.  Gerekirse sıcaklık artırılabilir.

Çamaşır makinesi satın alırken:  Öncelikle konu hakkında bilginizi artırın. Birkaç mağazayı görün. Uzun süre bekâr olmayacaksanız çekirdek aileye yetecek 8 kg kapasitede makineye bakın. Makineyi koyacağınız yerin ölçüsünü alın.  85 cm yükseklik 62cm genişlik, 65cm derinlik  var mı? Kontrol edin. Gürültüyü hiç sevmiyorsanız 72dB yerine 66dB sessiz makineye bakın. Makineyi seçerken en az su kullanması veya en az elektrik enerjisi çekmesinden ziyade makinenin iyi yıkadığından, kendisini zaman içinde belli eden kalitesinden emin olmaya çalışın. Tanıdıklarınızın markalar hakkındaki servis, kalite tecrübesini öğrenin. Türkiye’de üretilen markalarla ilgilenin. Bu konularda karar verdikten sonra ödeme gücünüze bakın. “Benim param 3 000TL. Bu paraya en iyi makine hangisini alabilirim?” sorusunu, her tür bilgiyi öğrendikten sonra ve ay sonu, sakin bir günde pazarlık aşamasında sorun. Satıcıdan aldığınız cevabı kıymetlendirin. Ancak neticede siz karar verin, seçiminizi satıcıya bırakmayın. Cüzdanınıza güveniyorsanız, evliyseniz, alacağınız makineyi eşinize beğendirmeniz tavsiyedir. Yalnız satın almadan bir iki ay önce arkadaşlarınız, kesinlikle siz değil, bir bahaneyle eşinizi bilgilendirsin ki “Bir mağazada sunulan en pahalı, parıltılı bir makineyi seçmeye ve etiketteki fiyatı ödemeye gerek yoktur”.

Pazar büyüklüğü ve ne yapmalı: Dünya’da çalışan çamaşır makinesi 840 milyon, buzdolabı 1 milyar 400 milyon adet tahmin edilmektedir. Çamaşır makinesi pazar büyüklüğü 2018 itibariyle 52 milyar $ sayılabilir. Buzdolabı ve çamaşır makinesinde ve genellikle beyaz eşyada  akıllı makine çağına gelindiği vurgulanmaktadır. Kurutucunun ayrı bir makine olması yerine,  çamaşır makinesi +kurutucu birlikte olması ve yapay zekalı, çamaşır ağırlığını tartan, cinsini ve kir miktarını algılayıp karar veren, kişinin çamaşırı makineye koyup, çalış komutunu vereceği makine üretimi hedefler arasındadır. Bunun daha ileri safhası, çamaşırın yıkanıp, ütülenip katlanmış durumda kullanıcıya sunulmasıdır. Bu istekler akıllı, otomatik “Çamaşır makinesi+kurutucu+otomatik buharlı ütü” üçlüsü  bütünleşmesini gerektirmektedir. Yeni kurutucu teknolojisinde buzdolabı teknolojisi uygulanmaktadır. Sıvı ve gaz olabilen akışkan yerine, sıcak kuru hava ve kompresör yerine ısı pompası kullanılmakta ve kapalı çevrim uygulaması yapılmaktadır.  Çamaşırların olduğu kazana sevkedilen kuru sıcak hava, geçerken çamaşırın nemini almakta kendisi de çamaşıra ısı enerjisi verdiğinden soğumaktadır. Nemli, soğuk hava filtrelerden geçerken nemini dışarıya vermektedir.  Soğuk kuru hava olarak ısı pompasına gelince sıkıştırılmakta sıcaklığı artmakta ve sıcak kuru hava olarak tekrar çamaşır kazanına gönderilmektedir.  Netice olarak sadece bu üçlü için çok sayıda çalışma konusu mevcuttur.  

Ultrasonik frekanslarla çamaşır temizlenmesi, kir çıkarılmasında henüz %100 başarı sağlanamamıştır. Ticari çamaşır makinelerinin küçük olanları 16 kg, 25 kg, 30 kg çamaşırı yıkayabilmektedir.  Evi müsait bazı Amerikalı aileler bunların daha dayanıklı olduğu ve ticari olduğundan temel fonksiyonlarını daha iyi yaptığı fikrindedir ve satın alarak bunları evlerinde kullanmaktadır. Makinelerin daha büyükleri 50 kg, 100 kg ve 200 kg kapasiteli üretilmektedir.

Ülkemizde sektörün en sessiz, en az su kullanan çamaşır makinesi üretiminde başarı sağladığı belirtilmektedir. Türkiye’de üretim yapan Arçelik-Beko, BSH Bosch-Siemens-Gaggenau ve Vestel gibi grupların isteklerinin dikkate alınması, Dünyadaki sayısal dönüşüme uyan makine üretimi ve Avrupa Birliği’nin az enerji sarf eden makine kriterlerine performans azalması olmadan cevap verilmesi için arge teşviki yararlı olabilecektir.

İleri teknoloji tasarruf sağlıyor.Yılda enerji tüketimi 166 kWh D tipi A+++  olan bir çamaşır makinesini ele alalım. 100 milyon aile bunu kullansın.  Makine teknolojik ilerlemeyle, örneğin invertörle, yılda 2kWh tasarruf yapsa, iyileştirme %1,2 olsa (2/166);  200 milyon kWh, yaklaşık 20 milyon $ tasarruf olur. AB, ileri teknoloji projelerini, kitlesel tasarruf iyileştirmelerini bu yüzden desteklemektedir.  2020 itibariyle şirketlerce makineye ait mobil uygulamayı telefonunuza indirirseniz, makinenize  telefonla kumanda edebilmeniz başlamıştır.  Ticari olarak bazı şirketlerce “makine+kurutucu” tek birim olarak  kullanıcılara sunulmaktadır.  Samsung’un sunduğu sayısal invertör motorlu çamaşır makinesi sessiz, daha az enerji tüketmektedir, ancak pahalıdır. Yine buharla çalışan çamaşır makineleri 15 dakika gibi kısa sürede çamaşırın temizlendiğini belirtmektedir ama pahalıdır. Sorun maliyeti karşılanır, ileri teknoloji ürünü üretebilmektir.

Son söz: Araştırma geliştirme (Arge) yapan mühendisler akıllı, otomatik “çamaşır makinesi+kurutucu+buharlı ütüyü” taşınabilir, eve kurulabilir olarak birleştirin ve çalıştırın. Kirli çamaşır makineye girsin. Temizlenmiş, kurulanmış, ütülenmiş ve katlanmış olarak çıksın. Zaman yönünden hürriyete kavuşturduğunuz tüm kadınlar Nobel’i kazanmanız için Sizi destekleyecektir.

Kaynaklar: Durability assessment of products: analysis and testing of washing machines Final report for Task 3 of the AA N. 070201/2015/SI2.7194 58/ENV.A.1, You Tube videos