Demek ki neymiş...

M. Tussaud’ un biyografisi bana ne öğretti:

1- Paris 1700’lerde (hele sonlarında) rezalet bir yermiş.

2- İnsanlar aç, hasta ve kızgınken bile sanatı önemseyip öğrenmeye heveslilermiş.

3- Ve yine bu aç ve öfkeli insanlar sanırım ihtilalden sonra birkaç on yıl kadar cinnet içinde demokrasi adına birbirlerini öldürmüşler.

4- Her şey olabilmekle beraber (az bir kısmı hariç) kesinlikle tembel değillermiş.

5- Bizzat madam Tussaud’un kendisine bakılarak da anlaşılabileceği gibi, pes etmek, yılmak, kitaplarında yazmazmış.

Demek ki neymiş… Önemli ve belirleyici olan şey içinde bulunulan ahval ve şerait değilmiş.

Peki neymiş…

Mesele aynen şuymuş efendim; O ahval ve şerait içinde bile senin pencerenden ne kadar uzağı gördüğünmüş.

Mesele kendini nerede görmek istediğinmiş ki yüksek insani-ahlaki vasıflara sahip bir insan-toplum olmasan dahi tarih, senin cinnetinin geçmesini de bekler ve onun yaralarını da sararak yine de uzak görüşlülüğünü, “günü kurtarmaktan fazlasını umarlığını” ciddiye alırmış.

Meyvelerini de çok değil yüz küsur yıl içinde avucuna saymaya başlarmış.

Umudumuz olsun (bin kere sanat ve bin kere eğitim) yetermiş hâsılı kelam.