Demokrasiyi bilmek (2)

21. yy. dünyasının en vazgeçilmez kavramı ''demokrasi''yi anlatmaya devam edelim. (İlk yazıyı http://blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=84587 adresinde bulabilirsiniz.) İlk yazıda demokrasiyle ilgili tanımları ve kısa tarihini anlattık; bu yazıda ''demokrasi'' kelimesinden bugün ne anladığımızı bulmaya çalışalım.

Demokrasi ile ilgili en önemli iki sorusu, ''Demokrasi araç mıdır yoksa amaç mı?'' ve ''Demokrasi, çoğunluğun azınlığa hükmetmesi midir yoksa azınlığın tahakkümü mü?'' sorularıdır. Yıllardır tartışılagelen bir konudur ''Demokrasi araç mıdır amaç mıdır?'' sorusunun cevabı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da zaman zaman demokrasinin ''araç'' olduğunu belirtmiş; son olarak 16 Mayıs 2007 tarihinde bir soruya verdiği cevapta ''Bütün sistemler araçtır; demokrasi, laiklik, dinler... Amaç insanların mutluluğudur, '' demiştir. Demokrasinin yaratılış amacına baktığımızda; demokrasinin gerçekten de insan mutluluğuna ulaşma yolunda önemli bir araç olduğunu görürüz. İnsanların daha özgür ve eşit olarak yaşamasını öngören sistem; araç olarak algılanmalıdır, amaç olarak algılamak yanlış olacaktır. Nitekim, dünyanın en demokratik ülkeleri olan ABD, İngiltere gibi ülkelerde demokrasinin ne kadar işlediği soru işaretidir. Amerika Birleşik Devletleri'nin çeşitli ülkeleri -genelde Ortadoğu ülkelerini- işgal ederken kullandığı bahane ''demokrasiyi götürmek''tir. ABD'nin bahane ettiği demokrasi, burada da araç olarak kullanılmaktadır. Demokrasi, az gelişmiş ülkeler için ''amaç'' olabilir -iyi bir amaçtır- ama ABD'nin götürmesi halinde bir araçtır -ne aracı olduğunu biliyoruz- .

Demokrasinin araç mı amaç mı olduğu sorusunun cevabınını her ülkenin kendi şartları içinde aramalıyız. Demokrasinin çok geliştiği ülkelerin demokrasi amacına ulaştığını ve bunu artık bir araç olarak kullandığını söyleyebiliriz. Birleşmiş Milletler raporlarına göre dünyanın en yaşanılır ülkeleri olan Finlandiya, İsveç, Norveç ve İzlanda'nın ''demokrasi amaçtır'' diyerek yollarına devam ettiklerini sanmıyorum. Öte yandan; Pakistan, Irak, Kenya gibi ülkelerde ise demokrasi amaç olmalıdır, araç değil. Demokrasiyi bu ülkelerde araç olarak kullanan küresel güçlere karşı halkın direniş göstermesi ve savaşların yaşanması da temel olarak bu kavramın anlaşılamamasından ileri gelmektedir. Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref'in ''Batılılar yüzyıllar boyunca ulaşıp elde ettikleri demokrasiyi bizim bir günde elde etmemizi bekliyorlar ve bu büyük haksızlık.'' sözleri yanlış mıdır? Pakistan gibi ülkeler için demokrasi araç değil, amaç olmalıdır ve bu ülkeler demokrasiyi başkalarının telkinleriyle değil, kendi iradeleriyle elde etmelidirler.

İkinci sorumuza gelelim: ''Demokrasi, çoğunluğun azınlığa hükmetmesi midir yoksa azınlığın çoğunluğa sözünü geçirmesi mi?'' Cevap olarak söyleyebileceğimiz; ikisi de değildir, olmamalıdır. İnsanoğlunun doğasına en uygun olan demokrasi tarzı olan ''liberal demokrasi''ye göre ikisi de olmamalıdır. Siyasal bilimcilere göre; ABD, Avrupa Birliği ülkeleri, İsrail, Avustralya ve Kanada gibi ülkelerde uygulanan liberal demokrasi en ideal demokrasi olarak tanımlanmaktadır ve ''amaç olarak lanse edilebilecek demokrasi türü'' de budur.

Liberal demokrasinin başlıca özellikleri; insan haklarının, özgürlüğün ve eşitliğin güvence altına alınmış olması; hükümetin bunları çiğneyememesi; kuvvetler ayrılığının yasalarca güvence altına alınması. Liberal demokrasinin olduğu ülkelerde de farklı sistemler uygulanabilmektedir: Başkanlık sistemi, yarı başkanlık sistemi veya parlamentarizm gibi -ki bu başka bir yazı konusudur- . Dünyada ''demokrasi'' adı altında yaşanan uygulamalar ''liberal demokrasi''ye benzemektedir ancak bu uygulamaları eleştirirken ''liberal demokrasi kötüdür'' fikrine varmak son derece yanlış olacaktır; liberal demokrasinin tam anlamıyla uygulanması durumunda demokrasi kaynaklı sorunlarımız radikal derecede azalacaktır.

Demokrasi kavramını anlatmaya çalışırken umarım başarılı olmuşumdur. Gelecek yazımı daha somuta indirgeyerek, günümüzde uygulanan -uygulatılmak istenen- demokrasiden bahsedeceğim...