Dilin Düzeneği

Her dil bir kurallar dizini içinde birimlerini oluşturur. Dil düzeni dilin çok yönlülüğü ile işlerlik kazanır. İnsan beynine dayanan bu etkinlik duyduklarımızın, okuduklarımızın bildiğimiz göstergelerle eşleşmesi sonucu çok yönlü bir anlatıma dönüşür. Örneğin, nesnenin göstergeye dönüşmesi soyutlaşmayı, göstergenin nesneye dönüşmesi somutluğu sağlar. 

 

Dilin çok yönlülüğü anlatımlarda kendini gösterir. Dilin parçalı (ek,kök), parçalar üstü (vurgu, ton) özellikleri dilin çok yönlülüğünde önem taşır. Kimi parçaları daha baskılı okuyarak anlam değişikleri sağlayabiliriz. 

 

Biçim birim sözcüğe yeni anlamlar yükler.

 

Örneğin,bir kutu, adamın bir-i, bir-i-s-i, bir bir vb

 

Dilde ses bilim dilin dış yönü, dil sesleridir. Ses birleşimleri düzeniyle sözcük oluşur. Bu oluşumda yeni anlamlar, ses düşmeleri, değişimleri gerçekleşir. Sözcükleri 

okumada vurgulama, tonlama ile yeni anlamlara ulaşırız.

 

Örneğin, kış, kuş (-ı ) , ( -u

 

Vurgu son hecede olunca

 

ka zan : araç 

 

yap ma : yapay

 

yaz ma : elle yazılmış 

 

kaz ma : araç 

 

ka zan : yer adı

 

or du : yer adı

 

sirke ci : sirke satan

 

Vurgu ilk hecede olunca 

 

Özel ada dönüş

 

Ka-zan, 

 

Kes-kin, 

 

Pa-zar, 

 

Çeş-me, 

 

Bayındır,

 

Yatağan 

*

 

yaz ma : olumsuz buyuru

 

or du : asker

 

kaz ma : olumsuz buyuru

 

 

Dilin biçim birimi Türkçede kök-ek , sözcük – sözcük gerçekleşir.

 

 

taş-lık, * ev-li * o-n-lar * söz-lük (lik) - sel * iyi-lik 

 

 

boya –n- * ocak – çı (-cı) * diz – gi - sel

 

 

Dilde deyimler, kalıplaşmış öğeler çeviriyi gerçekleştirmede zorluk çıkarabilir. Bu durumda sözcüğün gerçek ve değişmece anlamları ayrı ayrı değerlendirilmeli.

 

 

Sen yüzüne sürgün olduğum kadın (Cemal Süreya )

 

Ben sana mecburum ( Attila İlhan )

 

Tüm bu yaratımlar Türkçenin yaratıcılığı özelliğiyle açıklanabilir.