Din ve felsefe-1

Felsefe ve din neden çatışır?

Sözlük anlamı ile felsefe:

Varlığın ve bilginin bilimsel olarak araştırılması, bir bilimin veya bilgi alanının temelini oluşturan ilkeler bütünlüğü; dünya görüşü; bir konuda soyut düşünüş; olayların sebeb ve sonuçları üzerinde soyut birtakım düşünceler ileri sürmektir.(1)

Ansiklopedik açıklama ile felsefe:

Varlıkların ve şeylerin ilkeleri; insanın evrendeki rolü, Tanrı, tarih ve genel olarak metafiziğin tüm büyük sorunlarıyla ilgili görüşlerin bütünü; bir disiplinin temel ilkelerini ortaya koymaya yönelik düşünce sistemi; davranışları yönlendiren, dünyayı ve yaşamı görme, anlama ve yorumlama biçimidir. (2)

Felsefe, eski Yunan kültüründen doğmuştur. Yunanca "Philasophia"(Phila=sevgi; Sophia=bilgelik) sözcüğünden gelir. Felsefe denince, sağlam bilgiler edinme çabası kadar, doğru, ahlaklı ve mutlu yaşama çabasının da göz önünde tutulması gerekir. Bu yaklaşımda felsefenin amacı da, yalnızca kuramsal(teorik) bilgi elde etmek ve vermek değil; ama aynı zamanda doğru davranışlarda bulunmayı sağlamak; ahlaklı yaşamın yollarını öğretmektir. (3)

Din felsefesi de, en basit anlamı ile, dinin ilkelerinin özünü ve anlamını temellendirmeyi amaçlayan felsefe dalıdır.

Din ile felsefenin çatışmasının en başta gelen nedeni, "akıl" ve "nakil" olgusudur.

İnsan düşüncesinin ve tarihinin bu iki büyük üretimi olan "din" ve "felsefe", birbirini bilmezlikten gelmek bir yana, son derece geniş bir savaş alanında, "ilahi" ve "insani" şeyler ve bunları temellendiren veya var eden ilkeler alanında farklı silahlarla(akıl ve vahiy) çarpışarak birbirleriyle boy ölçüşmekten hiçbir zaman geri durmamışlardır. Öyle ki, tarihin değişik dönemlerinde "felsefe ile din" arasında, her zaman açık veya gizli bir çatışma ya da karşılıklı çekişme yaşanmış, hatta ikisinden birinin, diğeri içinde bütünüyle eridiği görülmüştür. (4)

Dinde, vahiy yoluyla nakledilen şeylere körükörüne bir itaat vardır; en azından insanlar için böyledir. Öyle ki felsefe, kaynağı Tanrı olan bilgileri sorgular ve bunlara, akıl ve mantığa dayanarak yanıtlar bulmaya çalışır. Bu farklılık, din ve felsefenin çatışmasının başlıca nedenidir.

Tanrı ve ruh gibi duygularımızı ve algılarımızı aşan metafizik konularının araştırılması da din felsefesinin kapsamı içindedir.

Felsefenin bu araştırma konuları, Ortaçağda, gerek Batı Hıristiyan dünyasında gerek Doğu'da İslam dünyasında, tek ve mutlak gerçek olan dine karşı kafirlik(din düşmanlığı) veya sapkınlık olarak reddedilip mahkum edilmiştir. (5)

Din ve felsefe arasındaki uyumsuzluklar ve özellikle dinin felsefeyi reddedişi, din hakkındaki felsefi yorumların artmasına neden olmuş ve bunun sonucunda da mezhepler, tarikatlar ve dini düşünce akımları ortaya çıkmıştır.

Not : Yarınki konu, İslam dinindeki düşünce akımlarıdır.

cdenizkent

______________ :

(1) "Felsefe", Türkçe Sözlük

(2) "Felsefe", Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt-6

(3) Selahattin Hilav, 100 Soruda Felsefe El Kitabı, 4.b., s.5

(4) "Felsefe ve Din", AXİS-Büyük Ansiklopedi, Cilt-4

(5) Selahattin Hilav, A.g.y.