Direklerarası

19. yüzyıldaki yol genişletme çalışmaları sırasında yolun bir yanındaki dükkânlar yıkılmış; diğer yandaki dükkânlara, önlerindeki kemerleri taşıyan sütunlar nedeniyle

“Direklerarası”

adı yakıştırılmıştır.

Direklerarası’nı ‘İstanbul – İstanbul’ adlı kitabımı yazaren incelemiştim.

Hani denilir ya derya –deniz işte öyle. Tam anlamı ile derya deniz. Yazmakla bitmeyecek kadar çok anlatılacaklar var. Orada inanılmaz yaşanmışlıklar var, hikâyeler, aşklar, kaçaklar, eğlenceler var. Cesur yürekli kadınlar var, İstanbul’un bıçkın delikanlıları var.

Direklerarası, Şehzadebaşı caddesinin, vezneciler ile İbrahimpaşa mescidi arasındaki bölüme verilen ad.

Burası çok – çok eskilerde de önemli biryer.

Bizans döneminde Philadelphion olarak biliniyormuş ve ünlü caddelerinde kavşak noktasıymış.

Khalkun Tetrapylon ve Synthetos Kion anıtları da buradaymış.

Buranın diraklerarası adını alması Osmanlı dönemine rastlıyormuş.

Vezneciler yönünden gelişte sağdaki dükkânların önündeki mermer sütunlu revaklar varmış, ondan dolayı buraya direklerarası denilmiş.

1880’lerde kahvelerde meddah, karagöz oynatılmaya başlanmış.

Ardından saz toplulukları da ilave olmuş bu güzel eğlencelere.

Düşünsenize; o zamanı getirin lütfen gözlerinizin önüne, orada yürüyorsunuz, uzaklardan saz sesleri geliyor, güzel insanlar, karagöz ve hacıvat’a gülüyorlar. Meddah’ın sesi geliyor ki izleyenler tam anlamı ile kahkaha selindeler. Şimdilerin stand-up’cuları. O günleri hayal edin ve karşınızda meddah Cem yılmaz. Of ne kadar güzel olur. Ya da Ata Demirel. O zamanların ünlüleri de:

Mınakyan, Abdürrezzak, Kel Hasan, Kavuklu Hamdi, Küçük ismail…

Bunlar o zamanlar çok ünlüleri hele Ramazan’da onları izlemeye gelenler o kadar çok olurmuşki, çok erken saatlerde gelmek gerekirmiş yer bulabilmek için…

Burada bir notu aktarmalıyım, bence önemli:

1887'de, Benliyan kumpanyaşı’nın, II. Meşrutiyet’ ten sonra aralarında ibnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci, Musahipzade Celal, Naşit Öz-can gibi yazar ve oyuncuların kurduğu Sahne-i heves’in burada çalıştıkları bilinmekteymiş.

Bir olay daha varki bence çok önemli, şehir tiyatroları çekirdeği olan Darülbedayi-i Osmanîde burada, 1950'lerde, yol genişletilmesi sırasında yıktırılan Letafet apartmanının bir katında kurulmuş.

Düşünün lütfen o zamanki heyecanlarını, o zamanki görüşlerde yapmak istediklerinin zorluklarını…

Bunlara yürekli insanlar,

Çünkü onlar sanatçılar…

Nazan Şara Şatana

İstanbul'un Fatih ilçesinde, 1728-1729'da Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın yaptırdığı külliyenin bir parçası olan sütunlu çarşıya ve bu çarşının üzerinde bulunduğu caddeye (bugünkü Şehzadebaşı Caddesi) verilen addır.

Şehrin ticaret yaşamında önemli rol oynayan Direklerarası, 19. yüzyılda özellikle Ramazan aylarında bir buluşma noktası haline gelerek, eğlence, kültür, sanat etkinliklerinin merkezi olmuştur.

Şehirdeki ilk tiyatro ve sinemalar Direklerarası'nda gelişmiştir. Direklerarası çarşısının çok küçük bir bölümü günümüze ulaşmıştır.

Cami, medrese, sebil-çeşme, mezarlıktan oluşan 1729 tarihli Damat İbrahim Paşa külliyesine gelir elde etmek amacı ile yaptırılan Direklerarası çarşısı, külliyenin önünde uzun açık bir yolun iki yanında sıralanan 82 dükkândan oluşmaktaydı.

Yeniçeri Ocağı'nın kapatılmasına kadar Direklerarası, yeniçerilerin gezinti ve eğlence alanı olmuş; 1826'da ocak kaldırıldıktan sonra halk ve entellektüeller için bir buluşma ve eğlence noktası haline gelmiştir.

O dönemde İstanbul halkı için başlıca eğlence tiyatro idi.

Başlangıçta tiyatro toplulukları, çarşıdaki çayhane, kıraathane gibi dükkânları kiralamakta idi…

1880'den sonra cadde üzerinde tiyatro binaları açıldı ve tiyatro toplulukları bu binalara taşındı.

En önemlileri Ferah Tiyatrosu ile Hasan ve Şevki Efendilerin tiyatroları idi.

Direklerarası, geleneksel Karagöz gösterileri, pehlivan güreşi, hokkabaz gösterileri gibi eğlencelerin de merkezi idi.

1930'lardan sonra eğlence ve kültür merkezi olma özelliği azaldı.

1958'deki şehircilik çalışmaları sırasında büyük ölçüde yıkıldı.(alıntı)