Dünyanın Arşiv Deposu "Tortullar"

Dağlarda deniz hayvanlarının kavkıları mı var?.. Bu, yalnızca bir deli saçması olabilir (!). Antik Çağ'da yaşayan bir doğa bilimcisi, bu taşların bir rastlantı sonucu deniz kabuklarına benzediğini düşünüyor ve "Bu tabiatın bir şakasıdır" diyordu.


Lâkin, başka bilim adamları öneri ve görüşlerinde, gerçeğe daha bir yaklaşıyorlardı. Ünlü Yunan filozofu ve matematikçisi Pitagoras'ın şu sözleri, onun dehasını ve bilgisini bir kez daha kanıtlamaktadır...


"Bence hiçbir şey aynı görüş altında kalmaz. Vaktiyle kara olan yerler bir süre sonra deniz oldu, denizlerden karalar çıktı; böylece bazı deniz hayvanlarının kavkıları, denizlerin uzağında bulundu".


Bu düşünceler, o dönemlerde yayılma fırsatını bulamadı. Bu sebeple karalardaki taşların arasında deniz taşıllarının bulunuşu, her defasında şaşkınlık yaratıyordu. Yaptığı güzel çömlekleriyle ün salan Bernard Palissy, bu konuda başkalarının yaptığı araştırmaları yeniden gözden geçirdi ve karaların iç kısımlarında bulduğu bir deniz kestanesinin, o bölgede eski çağlarda bir deniz olduğuna kanıt sayılabileceğini anladı.


Büyük ressam ve bilgin Leonardo da Vinci, o tarihlerde çılgınlık olarak nitelenen şu görüşü ortaya attı... "Deniz hayvanlarının kabuklarının bulunduğu bu dağlar denizden çıkmıştı!" Halbuki ondan üç yüzyıl sonra, buna yakın bir görüşü savunan Fransız yazarı ve doğa bilgini Buffon'da kimseleri inandırmayı başaramadı.


İnce zekâsıyle tanınmış olan Voltaire bile ona, isteyerek abartılmış alay dolu şu cevabı vermişti... "Deniz hayvanlarının kabukları Ortaçağ'daki gezginciler tarafından buralara bırakılmış, balıklar da, bayatladıkları için Romalılar tarafından atılmıştı!"


İnsan taş ocakları gibi yerlere gitmedikçe, önüne gelen her yerde taşıl bulamaz. Fakat hemen her zaman, üst üste sıralanmış, ince ya da kalın tabakalardan meydana gelmiş kayalar görebilir. Dümdüz bir ovada oturmadıkça, insanın yolu er veya geç böyle kayalık bir araziden geçer. Engebeli ve bilhassa kayalık yerlerin geçit açmak için yarılması sayesinde kat kat, üst üste sıralanmış tabakalar gözler önüne serilmiştir.


Bazen hayli kalınlaşan bu kaya yatakları, ya da bu taş tabakaları ara sıra dikilir, çoğu kez kıvrılır veya kırılır. Bundan yüzyıl kadar evvel, niceliği ve niteliği açıklanmış olan bu taş tabakaları artık bizleri şaşırtmıyor... Bu topraklar, denizlerin altında toplanan birikintilerden meydana gelmiştir ve yaprağı andıran katların her biri, geçmişteki iklim değişikliklerini belirler. Ancak bu her tabaka milyonlarca yıllık dönemlerde olagelmiştir. Bu olağanüstü arşiv deposunun yaprakları incelendiği zaman, hayli eski olan geçmişteki mevsimlerin ne derece düzgün sıralandığı da anlaşılmaktadır.


Tepelerden sızan suların dağlardan kopardığı topraklar, nehirler tarafından denizlere taşınmak suretiyle yığılır. Bu nedenle deniz diplerinde, yavaş yavaş lâkin önemli miktarda çamur ve balçık tabakaları birikir. Bundan sonra aradan milyonlarca sene geçer, balçık ve çamur denizin derinliğindeki ısının ve basıncın etkisiyle taşlaşır. Bu birikintinin içerisinde gömülü bulunan deniz hayvanlarının kabukları ya da mercan iskeletleri veya balıklar da, bazen oluşum durumundaki bu taşlara katışır. Çok sonraları, yer kabuğunun büyük hareketleri esnasında bu derin "tortullar" yeryüzüne çıkınca biz bu taş katlarının, oluştukları gibi dümdüz biçimde değil, eğrilmiş, bükülmüş, kıvrılmış şekilde olduklarını görürüz. Evet, çok büyük güçlerin tesiriyle ve çok uzun süreler boyunca bu taşlar, tabiatın elinde bir hamur gibi yoğrulabilir.


Lâkin bu durum taş katlarının geçmişlerini anlamaya engel olmaz. İçlerinde taşıl hayvanlar bulunduğu gibi bunların yaşları dahi saptanabilir. Çünkü canlı yaratıklar oldukları gibi kalmayıp, zamanla değişmişlerdir. Bunların arasında, belli dönemlerde yaşamış, belirli türlerin bulunduğu bilinir. Demek ki üzerinde bazı izler varsa, bir taşın ne zaman meydana geldiği ortaya çıkarılabilir.