Eli öpülesi sultan anaları – eşleri - bacıları…

Osmanlı ile alakalı yaptığım araştırmalardan bir edinimim de Osmanlı yapılarının büyük bir kısmını padişahların anneleri, hanımları, eşleri, kızkardeşleri yaptırmışlar. Yani hanım sultanlar…

Bu hanımların maaşları varmış, çok şaşırtıcı ama öyle yazılıyor. Yâda onlara verilen paralardır maaş adı altında. Onlar da boş durmamışlar. Erkekler her daim meşgul. Onlar savaşlara gittiklerinde anaları, eşleri de bu tür hayırlar yaptırıyorlarmış.

Bu hayırları sayarsak, değineceğimiz çok noktalar buluruz. Mesela ilk başta nerede ise tüm sultanlar, kimsesizlere yardım etmişler. Fakirlere, hastalara açıkçası çaresizlerle hep ilgilenmişler…

Osmanlı en çok topraklara sahip olduğu dönemlerde dâhil tüm dönemlerinde suya ve temizliğe çok önem vermiş. Su çok önemli olduğundan yapılan hayratların başında da su ile olanlar gelirmiş.

-        Su bentleri,

-        Çeşmeler,

-        Sebiller,

-        Camiler,

-        Medreseler,

-        Okullar,

-        Hastaneler,

-        Çarşılar,

-        Kütüphane,

-        Hamamlar yaptırıyorlarmış.

Saray hanımlarının kurdukları hayır vakıflarının sayıları kırkbeşten fazlaymış.

İstanbul’da ne kadar çok o zamandan bu zamana kadar ayakta dimdik duran böyle yerler var. Ben ciddi bir İstanbul aşığı olduğum için böyle yerleri araştırır bulurum. Gerçi çok aramaya gerek de yoktur, her yerde bu tür yapıları görebilirsiniz…

Bu yapılar sadece İstanbul’da yapılmamış tabi.

Şehzadeler sancaklara gittiklerinde oralarda da böyle yerleri yine bu hanım sultanlar yaptırmışlar.

Yurdun çeşitli yerlerinde:

-        Edirne,

-        Konya,

-        Manisa,

-        Trabzon,

-        Bursa,

-        Amasya ve sayacağımız daha bir çok yerde bu muhteşem eserleri görmek mümkündür.

Yapılanları tek - tek değerlendirmek gerektiğinde:

-        Mihrişah Valide Sultan; su mimarisine çok emeği geçmiş…

-        Adile Sultan yani II. Mahmut’un kızı 27 vakıf kurmuş.

-        Çaresiz kadınlara sığınma evleri açmış.

-        Mısır çarşısı Turhan Sultan tarafından yaptırılmış. Üstelik burada enteresan bir şey var. O çarşıyı yaptırmasının en önemli sebebi yeni camiyi yaptırtıyormuş, onun masraflarını karşılasın istemiş.

Çelebi Mehmet’in kızı Selçuk Hatun çok hayırlar yaptıran sultanlardan biri…

-        İstanbul, bursa, Edirne’de; kendi ismini verdiği üç cami yaptırmış.

-        Bursa’ya bir mektep yaptırmış.

-        Balıkesir’e bir tekke yaptırmış.

III. Mustafa’nın eşi – III. annesi Mihrişah Valide Sultan yaptırdıkları ile en gözde olanlardan.

-        Okul yaptırmış,

-        Değerli yazmalardan oluşan kütüphane,

-        Çeşme ve sebiller,

-        Cami ve mevlevihane,

-        İstanbul’un çeşitli yerlerinde yaptırdığı camiler, çeşmeler, okullar hala kullanılır durumda…

Bir sultandan daha söz edeceğim. Bezmialem Valide Sultan, ben onun hayatını anlatan bir yazı da yazmıştım. II. Mahmut’un eşi ve Abdülmecit’in annesi oluyor bu hayırsever sultan… O farklı bir sultan. Kıyafet değiştirerek kimsesiz kızları tesbit edermiş. Onlara bir çok hayır yapar ve neticesinde de evlendirir yuva sahibi yaparmış. Onun yaptıkları o kadar çok ve isim yapmışki bir kaçını sıralamak istiyorum.

-        İstanbul kız lisesi,

-        Vakıf Gureba Hastanesi,

-        İlk sivil lise Darül Maarif (şimdi adı İstanbul Kız Lisesi)

-        Dolmabahçe Camii,

-        Karaköy-Eminönü arasında 18 yıl hizmet verenköprü(şimdilerde yok)

Bir başka hayır yapan sultan; Pertevniyal Valide Sultan’dır.

Sultan Abdülaziz'in annesi olan bu kıymetli Sultan:

-        Aksaray'daki Valide Sultan Camii'ni,

-        Yanındaki sebili ve sübyan mektebi… Bu okul yanıp yenisi yapıldığında ismi; Pertevniyal Lisesi olmuş.

-        Medine’de kadınlar hastanesi,

-        Yahya Efendi Türbesinin tamiri,

-        Karagümrük – Şehremini ve Eyüp’te çeşmeler…

Bir büyük sultan da Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi, Yavuz Sultan Selim’in eşi olan Hafsa Valide Sultan; Manisa’ya:

-        Sultaniye camisi,

-        Külliyesi,

-        Fakirler için etrafına evler yaptırmış…

Kanuni Sultan Süleyman’ın ve Hürrem Sultan’ın gelini olan Nurbanu Sultan aynı zamanda III: Murat’ın annesinin de yaptırdıkları bir hayli fazla…

-        Üsküdar meydandaki Atik Valide Camii ve külliyesi,

Bu külliyenin işlemesi içinde çeşitli semtlerde hamamlar yaptırmış. Bu hamamlar günümüzde de hala kullanılmakta. Atik Valide Külliyesi'nin bir kısım binaları Güzel Sanatlar Fakültesi olarak kullanılmakta…

Atik Valide Sultan Sübyan Mektebi de şimdilerde:

-        Toptaşı Cezaevi'ni koruyan jandarma bölüğü için kullanıyor.

-        Darüşşifa (hastanesi)

-        Akıl hastanesi, tütün atölyesi, Üsküdar İmam Hatip Lisesi,

-        Toptaşı Cezaevi olarak kısım – kısım kullanılmış…

Bir başka ünlü sultan Hatice Turhan Sultan;I.İbrahim'in eşi ve IV. Mehmet'in annesi…

-        Eminönü'ndeki Yenicami yapılmaya başladıktan sonra III. Mehmet vefat edince öylece kalmış, üstelik tam 59 yıl beklemiş. Sonra Hatice Turhan Sultan burayı yaptırmış ya da tamamlattırmış.

-        Namaz vakitlerinin tayin edildiği muvakkithane,

-        Çeşme ve sübyan mektebi.( şimdilerde Sübyan mektebinde İş bankası var.)

Şimdi çok önemli bir sultan dan Gülnuş Valide Sultan’dan söz edeceğim ki, şimdilerde onun hayatını kaleme alıyorum…

Ona sultanların anası sultan demek daha doğru olur. Onun iki oğlu da Padişah olmuş. Küçük oğlunun annesi için yaptırdığı hat dillere destandır. Üsküdarda yaptırdığı külliyede:

“Cennet Anaların ayağının altındadır.” Yazıyor…

Gülnuş Valide Sultan’dır.  Ayrıca, IV. Mehmet'in de eşidir.

O da çok fazla ve çok farklı hayırlar yapmış.

-        Balkanlarda çok camiler yaptırmış.

-        İstanbul'da,

-        Sakız Adası'nda ve Mekke'de bir çok hayır eserleri yaptırtmış.

Bu sultanların yaptırdıkları hayratları yazmakla bitiremeyiz.

Nur içinde yatsınlar…

Nazan Şara Şatana