Elif Şafak, Orhan Pamuk ve ödülleri

Günümüz Türk romanının önemli iki ismi olarak kabul edilen Orhan Pamuk ve Elif Şafak gerek eserleriyle gerekse kişilikleriyle en fazla konuşulan ve toplumda tartışmalara sebep olan isimlerdir. Kişisel olarak benim beğeni alanım içinde olmasalar da Orhan Pamuk ve Elif Şafak isimleri eserleriyle birlikte, toplumsallıkla iç içe birer edebiyat olguları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu konuda Bilal Kırımlının yaptığı çalışma ile söz konusu tanınmış yazarların, toplumun önemli bir kesitini oluşturan üniversite öğrencilerince nasıl tanınıp algılandığı araştırılmaya çalışılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlarla, bu iki yazarımızın, dolayısıyla da çağdaş Türk edebiyatının (ne kadar çağdaş ve Türkse) toplumla, toplumun kesitleriyle nasıl bir ilişki içinde olduğunun anlaşılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bunun için Türkiye’deki 10 üniversiteden rastgele seçilen sınıflarda 550 öğrenciye anket uygulanmış, Öğrencilerin, bu yazarları algılamasında sosyal ve siyasal dinamiklerin etkili olduğu görülmüştür.

Toplum içinde önemli bir kesimi oluşturan üniversite öğrencilerinin Orhan Pamuk ve Elif Şafak algıları ne düzeydedir?

Alt Problemler:

1.Üniversite öğrencilerinin Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ı tanıma düzeyleri ve tanıma kaynakları nelerdir? Üniversite Öğrencilerinin bu sorgulamalara cevabı olarak, her iki yazar için çok büyük oranda doğru tespitte (roman yazarı) bulundular. Bu, bir yazarın “tanınmışlığı” medya ve iletişim araçlarıyla iç içe olmasıyla ilişkili olduğunu gösterdi.

2.Üniversite öğrencilerinin Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ın romanlarını satın alma ve okumaları arasındaki ilişki ne düzeydedir? Üniversite öğrencilerinin % 69,9’unun Pamuk’un, daha az da olsa % 51,6’sının Şafak’ın romanlarını almadıklarını belirtmesi Türkiye’deki kitap alıp okuma alışkanlığının düşüklüğünü göstermektedir. Pamuk’un romanlarını okumaya başladığını bildiren öğrencilerin % 62,7’si zevkle okuduğunu veya zorda olsa bitirdiğini belirtirken % 37,3’ü beğenmediği veya anlayamadığı için bıraktığını belirtmişlerdir. Şafak’ın romanlarını okumaya başlayıp bitiremeyenlerin oranı çok daha düşüktür ki bu da Şafak’ın romanlarının Pamuk’un romanlarına nazaran daha geniş kesimlerce okunabildiğini göstermektedir.

3.Üniversite öğrencilerine göre Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ın romanlarının çok satılma nedenleri nelerdir? Pamuk için en fazla % 29,9’la bazı çevrelerce desteklenmesi işaretlenirken Şafak için % 46,6 ile edebî başarısı işaretlenmiştir. Reklam da azımsanmayacak oranda bir sebep olarak belirtilmektedir. Öğrenciler, bu yazarların romanlarını almalarında çevre tavsiyesi ve dikkat çeken beyanları seçeneklerini de başka sebepler olarak gösterirler. Onlara göre bu yazarların romanlarının satılmasında edebiyat ilgisiyle birlikte önemli oranda yazara karşı toplum kesimlerinin aldıkları tavırlar, piyasa ve pazarlama şartları, diğer siyasal ve sosyal şartlarla bölgesel farklılıklar da rol oynamaktadır.

4. Üniversite öğrencilerinin ne kadarı Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ın romanlarını okumuştur?Öğrencilerin yüksek sayılacak bir oranı bu yazarların romanlarını okumadıklarını ifade etmektedirler. Okumayanlar Şafak için tüm Türkiye’de daha homojen dağılırken, Pamuk’u okumadım diyenlerin en düşük Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’da çıkması dikkat çekici bir sonuçtur. Hangi sebeple olursa olsun üniversite öğrencilerinin bu kadarının en tanınmış romancıların eserlerini okumaması okuma alışkanlığının azlığını göstermektedir ve çağdaş Türk edebiyatının toplumsal zemini hakkında da ipuçları vermektedir.

5. Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ın romanlarını okuyan öğrencilerin beğenileri ne düzeydedir?Orhan Pamuk’un romanlarını okuyanların % 39,6’sı beğendim ve çok beğendim seçeneklerini işaretlerken, beğenmelerine sebep olarak da en fazla edebîliğini ve seçtiği konulardan hoşlanmalarını göstermişlerdir. Beğenmemelerine sebep de romandaki düşünceler ve edebî açıdan başarısız bulmalarıdır.

6.Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ın romanları üniversite öğrencilerinin düşüncelerini ne düzeyde etkilemektedir?Bu problem için de yazarlara göre faklı sonuçlar çıkmıştır. Az ya da çok etkilendiğini söyleyenler Pamuk için % 22,3 iken, Şafak için % 50,9’dur. Görüldüğü gibi Şafak’ın romanlarından düşüncelerinin etkilendiğini belirten öğrenciler Pamuk’un romanlarından etkilendiğini belirtenlerin iki katından fazladır. Cevaplarda Doğu Anadolulu ve Güneydoğu Anadolulu öğrenciler diğer bölgelerden olanlara nazaran daha fazla etkilendiklerini belirtmektedirler.

7.Orhan Pamuk ve Elif Şafak hakkında Türklüğe hakaret ettikleri iddiasıyla yapılan hukuki girişimleri üniversite öğrencileri nasıl karşılamaktadırlar?Bu problem için yapılan sorgulamalar sonucunda, öğrencilerin yarıdan fazlasının (% 54,4) Pamuk için bu davaların açılması gerektiğini ve bunun ancak yarısı kadar bir oranın fikir özgürlüğüne tahammülsüzlük olarak gördüklerini belirtmeleri dikkat çekici bir sonuçtur. Şafak için açılması gerekirdi diyenler daha azdır. Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’dan olan öğrenciler davaların açılmasına daha fazla karşı çıkarken diğer bölgelerden olanlar daha fazla açılması gerektiği kanaatindedirler ki bölgesel özelliklere dayalı politik görüşlerin etkileri kendini yine göstermektedir.

8.Orhan Pamuk’a Nobel Edebiyat Ödülü verilmesini üniversite öğrencileri nasıl değerlendirmektedirler?Öğrencilerin yarıdan fazlasının (% 61,2) Pamuk’un Türkiye’yi eleştirdiği için ödül aldığını ve yine % 65,6’sının Nobel Edebiyat Ödülünün siyasi amaçlar için verildiğini düşünmeleri dikkat çekici sonuçlardır. Bunlar da öğrencilerin çoğunluğunun, Nobel Edebiyat Ödülünü verenlere güvenmediklerini, onların edebiyatı siyasete alet ettikleri kanaatinde olduklarını göstermektedir. Bunun yanında, öğrencilerin de edebiyatı siyasal ve sosyal hayatla iç içe gören bir anlayış içinde olduklarını düşündürmektedir.

Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülünü alması ve Nobel Edebiyat Ödülleriyle ilgili olarak da Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden olan öğrencilerin tutumları ile diğer bölgelerden olanların tutumları farklılaşmaktadır. Doğu ve Güneydoğulular daha fazla Pamuk’un ödülü hak ettiğini düşünürken, diğer bölgelerden olanlar bu ödülün Pamuk’un Türkiye’yi eleştiren sözleri dolayısıyla verildiği kanaatindedirler ki bu konuda da bölgelere dayalı toplumsal ve politik farklılıkların etkili olduğu görülmektedir.

Fransa´nın Ankara Büyükelçisi Laurent Bili, yazar Elif Şafak´a, fikir özgürlüğü hizmetindeki entelektüel çalışması, kültürlerarası diyaloga ve insan haklarına yaptığı katkılardan dolayı  “Sanat ve Edebiyat Şövalyesi Nişanı” sundu. Büyükelçi, Elif Şafağı “Türk toplumunun bilinçaltı üzerine yaptığı çalışmaları” nedeni ile tebrik etti.

Sonuç; Orhan Pamuk ve Elif Şafak gibi adından en fazla söz edilen yazarlarımızı üniversite öğrencilerinin ne kadar tanıyıp okuduklarının ve bu yazarlara karşı tavırlarının nasıl olduğunun tespit edildiği bu çalışmada hem yazarlar hem de günümüz edebiyat dünyası açısından dikkat çekici sonuçlar çıkmıştır. Türk edebiyatının iki önemli ismi sayılan Orhan Pamuk ve Elif Şafak’ın üniversite öğrencilerince algılanmasında Türkiye’nin içinde bulunduğu toplumsal, siyasal ve ekonomik şartların etkili olduğu anlaşılmaktadır. Buradan hareketle Türk edebiyatının toplumsal dinamiklere göre algılanan ve bu dinamikler içinde gelişen bir olgu olduğu söylenebilir.

Batılılar, kendi politik amaçları için, bizim sözde çağdaş edebiyat temsilcilerimizden birine Türklüğe hakaret ettiği için Nobel edebiyat ödülü diğerine de Türk Toplumunun bilinçaltı üzerine Romanlar yazdığı için Sanat ve Edebiyat Şövalyesi Nişanı ödülü veriyor.

Ve bizim Üniversite gençliğimizde bunların yazdıklarını edebi eser adına alıyor ve okuyor.

İyi mi?

Nizamettin BİBER

Uzman İnşaat Mühendisi