Gülce-Çaprazlama nedir?

ŞİİR TÜRÜ: ÇAPRAZLAMA
****************************** 

1-Hece şiirimizde kafiyenin yönlendirici, çoğu kere kısıtlayıcı etkisinin azaltılmasını amaçlayan bir şiir türüdür. Kafiyelerin bir dörtlük içinde ÇAPRAZLAMA olarak yerleştirilmesi ile meydana gelen bir şiir türüdür. 

2-Kafiye dizilişi şöyledir.
a-................................. (mısranın başında)
.....................................-b (mısranın sonunda)
.....................................-a (mısranın sonunda)
b-................................. (mısranın başında)
x 

.....................................-c (mısranın sonunda)
d-.................................... (mısranın başında)
c-.................................... (mısranın başında)
........................................-d (mısranın sonunda) 

Diğer kıtalar bunların(bu iki kıtanın) tekrarı şeklindedir. 

3-Şiir tarihimizde çok önceleri kafiye mısra başında idi, sonra mısra ortasına alındı; İslâmiyet'i kabulümüzden sonra mısra sonlarına alınmıştır. Şairin, kafiye kıskacında sığ - verimsiz duruma düşmemesi için çaprazlama olarak kafiyeler yerleştirilmiştir. Yukarıdaki kafiye dizilişinin dışında kafiyeler değişik şekilde de çapraz olarak yerleştirilebilir ler, bu, tamamen şairin isteğine kalmıştır. 

4-Genellikle 7artı7=14 Heceli-kalıplı şiirlerde kullanılırsa da, 6artı5=11 dahil diğer ölçü-kalıplarda da kullanılarak veya beşlik, altılık mısralardan oluşan şiirlerde ve de gene 'çaprazına yerleştirilmiş' kafiyelerle değişik ÇAPRAZLAMA örnekleri verilebilir, şiirler yazılabilir. Önemli olan kafiye kıskacından şairin ve şiirin kurtarılarak, yeni nefes alanı ve şekli ortaya konulmasıdır.Serbest şiirde yapılan 'Çaprazına Serbest' adı ile anılır. Öneren Mustafa CEYLAN'dır. 

ÇAPRAZLAMA TÜRÜ ŞİİRE ÖRNEK VERELİM:
(Kafiyelerin yeri belli olsun diye büyük harfle gösterelim) 

'GÜLŞEN 

KIŞ gecesi soğuğu gönül dalında rüzgâr
Kar yağıyor başıma delirdim YOLLARDAYIM.
Biliyorum kabrime uzanan yol KISALMIŞ
DARDAYIM be Gülşen'im, seni aramaktayım. 

Zamanı parçalayan zaman çıktı DIŞARI
DELİTAYIM vuruldu, susmaz ki susturayım?
SAPSARI bir korkunun giyindim gömleğini
Nerdesin be Gülşen'im, seni ARAMAKTAYIM. 

BİR tutsam ellerini, kokunu ciğerime
Nikotin gibi çeksem, inan ki KURTULURUM.
Leyla'yı Mecnun'undan ayıranları BİR BİR
VURURUM be Gülşen'im, tetikte, parmaktayım. 

İçimdeki türbenin gökyüzüydü KUBBESİ
AYIM, güneşim düştü, yer altında yıldızım.
HEYBESİ ağıt dolu yolcular arasından
Çek çıkar be Gülşen'im; işte YALVARMAKTAYIM 

YANKILANIR beynimde ayrılığın depremi
Yetişsin imdadıma hayat veren gül SESİN
Tutmaz elim, ayağım; deliler beni TANIR
NERDESİN be Gülşen'im, seni aramaktayım. 

Ses ver gayri sesime, n'olursun dene SONKEZ
VARMAKTAYIM galiba uçurum sarayıma...
BİLMEZ, kimseler bilmez, sorsalar da söylemem!
Bir bilsen be Gülşen'im, dert akan IRMAKTAYIM. 

Mustafa CEYLAN '