Güllük ya da küllük

Muğla’ nın yöresel mimarisi ile meşhur Milas’ ından Balıkçı’ nın mavisi Bodrum’ a giderken sizi denize ilk eriştiren belde Güllük’ tür ya da eski adıyla Küllük. 1970’ li yıllarda yazlıkçıların henüz keşfettiği bu şirin balıkçı köyü şimdilerde kabuğunu turizmden yana kırmış durumda. Bir zamanların en zengin balık koylarından birisi olan Güllük koyunu çevreleyen kıyılar artık emlâk yatırımcılarının ve yabancı yarı yerleşik tatilcilerin gözdesi olmuş durumda.

Halbuki, çok değil daha beş yıl öncesine kadar yazlık gelişlerimizde, sakinliği ve kendine özgü sadeliği ile şehrin hengâmesinin ruhsal tahribatını tedavi etmeye birebirdi. Değişimin ilk habercisi, büyük süpermarket zincirlerinden birisinin köyün ölçülerine ve tarzına tamamen aykırı alışveriş merkezini açması oldu. Sonrası ise malum. Buna bir de yöredeki balık çiftliklerinin yol açtığı kirlilik eklenince eski tadlar bir daha gelmemek üzere kayboldu. Güllük de artık birbirinin benzeri yapılarıyla ve mimari tarzıyla taşın ve çimentonun hegemonyasına teslim oldu.

Bu durum sanırm Küllük’lülerin çoğunluğunun ve emlâk spekülatörlerinin de gelişme adına arzu ettiği ve beklediği bir değişim. Egeli karakterine rağmen en son tercihini iktidardan yana yapması da bunun bir göstergesi. Bir zamanların balıkçı köyünün gelişmesinin kısa öyküsü bu. Şimdi ise farklı bir anlatıma bakalım. Kaynağımız, Turan Akarca ve Aşkıdil Akarca’nın Milas Coğrafyası Tarih ve Arkeolojisi Tarihi isimli çalışması (1954):

“Bir kısmı Bodrum’dan gelerek yerleşmiş olan Girit ve diğer ada göçmenleri, daha çok Güllük ve dolaylarında otururlar. Güllük’te oturanlar denizcilikle gelişirler….Güllük (evvelce Küllük, 618*) deniz kaynakları ve liman geliri ile geçinen, müstakil bir bünyeye sahip bir nahiye merkezidir…

Milas’ta balıkçılık Ege’nin en bol balıklı körfezi olan Mandalya Körfezi içindeki Güllük Koyu’nda toplanmıştır. Bu koyda 1929 yılında kurulan Asın-Kurin Köyü müstesna, Güllük’ten başka hiçbir iskân toplıluğu yoktur. Beli de adalar korsanlarının çapulculuğu Milas köylerinin içerlerde kurulmasına sebep olmuştur. Henüz denize alışmayan Kurin köylüleri gibi Ören sahillerine yakın olan Köyler halkı da balıkçılık yapmaz… Buna karşılık Güllük halkının geliri tamamiyle denizden temin olunur. Koy bol çeşitli ve zengin balık sürüleri ile dört, beş balık tarlasını ihtiva eder. Fakat Güllük balıkçılığı pek iptidaidir. Vasıta olarak yelkenli ve kürekli tekneler, av malzemesi olarak valozağları, ırıp, serpme, paraketa, katiti, zıpkın ve olta kullanılır.

Körfezde kuruluş tarihi tespit edilemeyen fakat pek eski olduğu muhakkak olan, Güllüğün 2, 5 mil şimalinde mükemmel işler bir dalyan mevcuttur. Burada Türkiye’nin en lezzzetli ve en nefis balık yumurtaları istihsal edilmektedir. Bu dalyanın kıymetibol balık yemlerine sahip bulunması, denizin dalyan suları ile kolayca karışarak yumurta yapan balığın çamur ve çamur kokularını gidermesi ve yumurtası çıkarılan kefalin gayet iri ve yağlı olmasından ileri gelir.

Körfezde yerli balıkları başta kefalin, ilerya, mavri, altınbaş, nevileri olmak üzere çipura, levrek, lüfer, mercan, barbunya, sinarit, kaya balığı, orfus, melanur, betres, karagöz, sarpa, melakop, spanoz, fangiri, yaseç balığı, hannos, iskorpit, izmarit, değirmenci, kerpe, gelincik, çipite, sarıgöz, dil balığı, ve murmur teşkil eder.

Gezici balıklardan stavrit, lahus, turna, akya, kolyos, domuz balığı, , kırlangıç, köpek balığı ve sardalya bulunur. Gezici balıklardan taraca, ve kılavuz balığı vardır. Bunlardan başka ahtapot, mürekkep balığı, teke ve karides gibi deniz mahlukları da oldukça çoktur.

Güllük körfezinde yıllık balık istihsali bugünkü iptidai malzeme ile 40-50 ton arasında değişmektedir. Ortalama balık yumurtası istihsali ise, 1.200 kg. dır.

Tatlı su balıklarından yılan balığı, sazan ve sarı balık çay ve azmaklarda hayli boldur… Ayı balıkları (pinni pedia) sınıfından foçalara (phoca vitulina) ara sıra Güllük körfezinde tesadüf ediir. Bilhassa kıyılardaki kayalara dinlenmek üzere çıkarlar.

Güllük körfezinde yaşayan memli hayvanlardan yunuslar (delphinida) familyasını Akdeniz’in her yerinde tesadüf edilen alelâde yunus balığı (delphinus delphis) cinsi temsil eder. Bunların köefez açıklarında sürüler halinde gezdiklerini görmek kabildir…Ördekler familyasından (anatidae) ötücü kuğu (eygnus cygnus L.) pek nadir olarak Güllük dalyanının önündeki denize konar.

Günümüzden elli yıl öncesini yansıtan bu bilgiler insana yabancı geliyor artık. Güllük’te balıkçılık, halâ bir geçim kaynağı gibi görünüyor. Ancak koyun zengin balık çeşitliliğinden söz etmek olanaksız. Balık çiftliklerinde üretilen balıklar ise balık kültürüne hakim olmuş durumda. Deniz balığı olarak nitelenen ve çiftliklerin dışında avlanan balıklar ise birkaç tür dışında dört beş kat yüksek fiyatlarla alıcı bulabiliyor.

Konuştuğum balıkçılar Güllük dalyanının da halen var olduğunu söylediler. Ancak buranın yöre balıkçılığına çok olumlu etkisinden bahseden yok, nefis balık yumurtalarından da. Aslında yörede balıkçılıkta bir gelecek gören de yok sanırım. İki yıl öncesine kadar çevredeki madenciliğe dayalı üretim ve ticaretin yoğun yükleme ve çıkış yeri olan Güllük Liman’ının belde dışına taşınmasıyla bura sakinlerinin gelir kaynağını iç ve dış turizm ve buna dayalı ekonomik faaliyetler oluşturmakta. Öyle ki, yaklaşık 15 km mesafedeki havaalanının da etkisiyle buraya bir yat bağlama yeri inşaa edileceği beklentisi yüksek. Bunun en görünür sonuçlarından birisi de belde nufusun giderek göç alarak artışı ve değişimi.

Görünen o ki Güllük ya da Küllük, şöhret olmak için önüne gelen fırsatın eşiğinde bir tatil beldesi durumundan kısa sürede yıldızı parlayan bir moda tatil beldesi olmaya doğru kabuk değiştirmek üzeredir.

Güllük

11 Temmuz 2007

Hakan KİLDOKUM