Havada inat olur mu?

Yazımın başında belirteyim ki belki pilot Fenerbahçe kafilesindekiler ile bu durumu tartışmış ve birlikte karar almışlardır. Ancak basına bu şekilde yansımadı.
Daha önce hiç konuşulmadı hiç yazılmadı. Alın size ilginç bir konu, ilginç bir tartışma. Belki bir çok kişinin hele havacılık sektöründe bulunan bir çok kişinin buna cevabı hazırdır ama kamuoyu ne der bakalım?

Konuya kendi mesleğimden bazı örneklerle başlayacağım ve bu konuda bir pilot ile bir doktoru konumları itibari ile benzer pozisyonlarda değerlendireceğim. Şimdi bir doktor hastasına herhangi bir şekilde bir önemli hastalık tanısı koyduğunda yasal olarak hastaya hastalık hakkında ayrıntılı bir bilgi vermek zorundadır. Tekrar ediyorum bu yasalar ile koruma altına alınmış bir durum, aslında Türkiye koşullarında bu da tartışılır ama şimdilik konu bu değil. Hastaya verilecek bilgi hastalık hakkında her şeyi kapsıyor ki bunlar hastalığın nedeni seyri gidişatı ve bütün tedavi şekilleridir. Ayrıca bu bilgi verme hangi tedavinin ne kadar başarılı olacağı ve tedavi şekillerinin istenmeyen veya tahmin edilebilen zararlı olabilecek etkilerini de kapsıyor. Hastaya bu bilgiler verildikten sonra hastanın görüşünü de alarak tedavi yapabilirsiniz ve istemez ise tedavi yapamazsınız. Eğer ameliyat gereken bir hastalık ise ameliyatın her türlü riskini anlatmanız ve rızasını almanız gerekmektedir. Yapılacak işlemin riskleri varsa bu hasta ve yakınları ile paylaşılır ve hasta kişi riskleri göze almak istemez ise tedaviyi rededebilir. Yani hastaya tedavisini seçme özgürlüğü ve istemez ise tedavi olmama özgürlüğü tanınmıştır. Bu aslında bu kadar basit değildir tabii ki küçük bir hastalıktan ölümcül olabilecek bir hastalığa kadar bir çok ucu olan çetrefilli bir daldır.

Asıl konumuza gelelim. Doktor mesleğindeuzman olan bir kişidir, pilotta öğle. Tedaviyi doktoryapabilir, uçağı da bir tek pilot kullanabilir. Nasıldoktor risk içeren en ufak bir risk bile içeren birdurumda hastasına bilgi vermek ve onun rızasını almak zorunda iseki bu bazen acele ve hızlı olmalıdır dakikaların önemi olabilir, pilotta riskli bir durumda yolculara bilgi vermek ve onların rızasını almak zorunda olmalı mıdır? Mesela ben uçakta olsam ve kule burada fırtına var İstanbul'a inmeyin İzmir'e gidin dediğini bilsem pilotun riske girip İstanbul'a inmesine izin vermem yada istemem. Çünkü oradaki hayat sadece pilotun hayatı değil tüm yolcuların hayatı. Bu kararı pilota da bırakmak yanlış olur her ne kadar mesleğinin uzmanı da olsa üzerinde bir sürü baskı var. Başka bir ile gidersemyolcular bana kızar mı, hava yolu şirketi daha çok benzin harcadığım için bana ne der, beceriksiz inemedin mi o havada derler mi gibi.

Şimdi buna karşı çıkacak görüşler şunlar olabilir. Pilot 100-200 yolcu ile bunu nasıl paylaşsın kim nasıl karar verecek, pilot bu işin uzmanı hangi hava alanına nasıl gideceğini nasıl ineceğini o bilir denebilir. Doktor da işin uzmanıdır tanı koyacak ve tedavi edecek odur.Ama hasta kişi istemezse riske giremez. Bence pilot her ne kadar işin uzmanı olsa da yolcular istemezse riske girmemelidir. Basit bir sistemle oylama yapılabilir. Dahili anons sistemi ile yolculara durum bildirilir. Riskler anlatılır ve oylama sonucuna göre karar verilir. Yetkili organlar ve uzmanlar bu durumu farklı şekilde uygulama yollarını araştırıp başka uygulamalar bulabilirler. Nasıl bir hasta doktorun kendisi için riske girmesini istemez bende bir yolcu olarak pilotun benim için riske girmesini istemem ve en güvenli yolu seçerim. Unutmayalım ki birçok kazada fatura pilota kesilmektedir. Burada amaç pilotları hemen ve kolaycacık suçlamak değil karar alma mekanizmalarında rahatlık sağlamaktır.

Farklı bir görüş olarak oylamaya ne gerek ufak bir risk varsa pilot onu göze almasın demekte mümkü ama pratikte uygulanıyormu bilemem.