Karız kanalları

Güneş balçıkla sıvanmaz derler ya, boşuna değilmiş. Ne yapılırsa yapılsın gün geliyor, tüm engellemelere karşın gerçekler gün yüzüne çıkıyor.
Bugün Çin sınırları içinde kalan ve Uygurların kadim yurtlarından biri olan Turfan bölgesinde bulunan yeraltı su kanalları da bu gerçeklerden biridir. Pek çok milletin toprağın üstünden bile suyu istediği yere ulaştıramadığı 2500 yıl öncesinde bunu başarmak, toprağın 100 metre altından bir çölü aşarak suyu 60 km uzağa götürmek için ne tür bir barbar olmak gerekiyordu acaba. Öyle ya, 2500 yıl önce orada yaşayanlar sonsuz bozkırlarda at koşturan göçebe barbarlar değil miydi? Sulama ile, tarımla, hepsi bir yana böyle bir dünya harikası ile ne işleri olur?

Atalarımızın büyük uygarlık birikimini gözler önüne seren Karız Kanalları, Tanrı Dağlarından topladığı suyu çölün altından 60 km boyunca geçirerek Turfan' daki yerleşim birimlerine götürürken, aralıklarla açılan kuyular yardımıyla tarım alanlarının sulanmasına, çölde yaşama olanak sağlıyordu. 110 metre derinlikte başlayan kanallar sonunda 10 metreye kadar düştüğünde yerçekiminden başka hiçbir güç kullanmadan yeraltında 5000 km yol alıyordu.
Bu da gösteriyor ki, bozkırın yüce insanları bilim ve teknolojiden de uzak değilmiş, hatta at sürmek, yaylak kışlak arasındaki yolu bulmak için gerekenin çok üstünde bilgilere sahipmiş.