Kriz derinleşiyor, körler körlere yol gösteriyor, uçağımız pilotsuz mecburi iniş yapıyor!

‘Körler körlere yol gösteriyor’, Hollanda kökenli Rönesans ressamı Pieter Brueghel’in (1525 – 1569, aynı adı taşıyan baba - oğul ressamlardan baba olanı) yaptığı çok sayıdaki resmin en popüler olanlarındandır. Bu eserin popülaritesi, artistik kapasitesinin yanısıra, resmettiği zengin metaforlar ve derin imâlar sayesinde, uzunca bir süredir sanat tarihçilerinin ve sanatseverlerin gözdesi olmaya devam etmesinden kaynaklanmaktadır.

Bu metinde, söz konusu resimle; dünyanın, küresel kapitalist sistemin, insanlığın geleceği arasında bir mütekabiliyet (karşılıklılık) ve analoji kurmaya çalışacağım.

Ancak, bundan önce, tartıştığım olguyla dolaylı ilgisi olan enteresan bir detayı paylaşmak istiyorum.

ABD’li sosyalist romancı, senarist, oyun yazarı, gazeteci, film yönetmeni Norman Mailer’in (1923 – 2007) Troçki’nin öldürülmesini konu alan romanı Barbary Shore (Barbarlık Kıyısı) 1974’de usta çevirmen Seçkin Cılızoğlu tarafından Türkçeye aktarılmıştı. Çevirmenin (ya da kitabı basan Tel Yayınevinin karar vericilerinin) bu çeviri için seçtikleri isim oldukça ilginçtir ve okumakta olduğunuz yazının ana temasıyla örtüşmektedir. O isim ‘Körler körlere yol gösteriyor’ idi.

Bu girizgâhtan sonra, ‘Körler körlere yol gösteriyor’ resminin anlattıklarını kabaca özetleyebilirim artık.

Hollanda kırsalındayız. Geride şirin bir köye ait olan kilise ve diğer binalar var. Önce ise 6 kör birbirine tutunarak ilerlemeye çalışıyor. En öndeki lider ya da rehber rolüne soyunmuş olan kör sırt üstü yere devrilmiş, ona tutunmuş olan hemen arkasındaki kör onun üzerine kapaklanmak üzere. Birbirine zincirleme olarak tutunan diğer 4 kör de, önde cereyan ettiğini sezdikleri, ya da hissettikleri kazanın kendi başlarına da dert açmak üzere olduğunu anlamış olmanın stres ve sıkıntısını yüzlerinde taşımaktalar. Resmin tasvir ettiği görsel manzaraya dair son bir ayrıntı, resmin bize göre sol, resimdeki körlere göre ise sağ tarafında, resmin iyice marjına, kenarına doğru bir yar, ya da uçurumun olduğudur. Anlayacağınız körler, dikkat etmedikleri takdirde, sağ taraflarındaki bu arazi özelliği yüzünden, büyük risk altına girebileceklerdir.

Bir tarafı uçurum olan dar bir yolda ilerleyen körlerin rehberi yine körler ise, ortaya çıkacak sonucun bu resmin ifade ettiği gibi olma olasılığı yüksektir.

2011 dünyasında, küresel kapitalist sistemin büyük bir kriz içine girdiği şu aktüel uğrakta, insanlığın, uygarlığın akıbeti için, ne yazık ki, Brueghel’in tablosunda resmettiği ve bunun da ötesinde imâ ettiği olumsuzluklara benzer şeyleri dillendirmekten başka bir seçenek anlamlı gelmiyor bana.

Bugün dünyamızda körler körlere yol göstermektedir.

Kâr hırsıyla, kısa vadeci yaklaşımlarla, bencilliklerle gözü kararmış olan küresel sermaye sınıfının uçbeyleri, özellikle de bu sınıfın en bezirgân, en saldırgan, en ‘yamyam’ ve en acımasız fraksiyonu olan finans baronları, yukarıdaki tablonun resmettiği trajedik finale doğru insanlığı ve sistemi hızla taşımaktadır.

Evet, bugün, 2011’in dünyasında; sosyal piramitin tepesinde / zirvesinde yer alan akademisyen, gazeteci, bilim insanı, uzman, ekonomist, işletmeci, yönetici, kanaat önderi, aydın denilen sisteme organik olarak eklemlenmiş ‘kalifiye unsurlar’; sosyal piramitin tabanını / ezici çoğunluğunu oluşturan ve yaşananları sağlıklı bir biçimde analiz ederek kayda değer bir çözüm üretmek yeteneğine sahip olmayan, bir diğer deyişle körleşmiş olan kitlelere yol gösteren kör rehberler durumundadırlar.

Evet, Brueghel’den neredeyse 5 asır sonra, körler yine körlere yol göstermektedir.

Bugünkü küresel ve sistemik krizde, körler körlere çıkış yolunu göstermekte, kurtuluş reçetesini tarif etmektedir.

Kapitalist sistemin içine düştüğü haldeki verili derin buhranın aynı zamanda müsebbibleri de olan sistemin organik aydınları, sanki bu kriz büyük ölçüde onların da katkılarıyla çıkmamış gibi davranmakta, üstüne üstlük bu krizden kurtuluş yollarını önermektedirler.

Bu, arsızca, yüzsüzce gerçekleştirilen bir körler körlere yol gösteriyor tablosudur.

Bu manzaranın işaret etiği haldeki ‘büyük resim’, tilkiye civcivlerle dolu bir kümesin, pedofili düşkünü bir sapığa bir anaokulu sınıfının, bir uyuşturucu müptelâsına tıbbi bir ünitedeki bir uyuşturucu dolabının, kurda ise kuzucuklarla dolu bir ağılın teslim edilmesiyle aynı mantığa dayanmaktadır.

Krizi çıkaranlara, krizin müsebbibi olanlara dönüp ‘bizi bu krizden çıkar’ diye vazife delege etmek körlerin körlere yol göstermesi kadar trajedik; anormal hava koşullarında, motorlarının tamamı devre dışı kalmış bir uçağın, pilotu olmaksızın ormanlık bir araziye mecburi iniş yapmak zorunda olması kadar ölümcül bir hatadır.

Küresel kapitalist sistemin kanaat önderlerinin çıkardığı krizin çözümünün yine onlardan beklenmesi, insanlığın geleceğini büyük risk altına sokmak demektir.

Kemerlerinizi bağlayın, öne doğru eğilin, başınızı kollarınızın arasına korumaya alın. Zirâ, uçağımızın motorları bozuk, pilotlar devre dışı kaldı ve elverişsiz bir zemine doğru son hızla yaklaşmaktayız.

Diğer bir deyişle, hem yukarıdaki katastrofik uçak metaforum ve hem de Brueghel'in ‘körler körlere yol gösteriyor’ tablosunun iddia ve imâ ettikleri, halen yaşamakta olduğumuz krizin en iyi özetidir.