- Kategori
- Tarih
Kurdonos (Hamamlı) Tarihine bir bakış 2

Kurdonos (Hamamlı) - Niğde
Niğde’nin Kurdonos (Hamamlı - f.d.) köyünün tarihi ile ilgili olarak 20.yüzyılın başlarında karamanlı kaynaklarında yazılmış bir yazıyı 2004 yılında yazmış, 14 Haziran 2007 tarihinde yayınlamıştım. http://blog.milliyet.com.tr/kapadokya-tarihinden--kurdonos--hamamli-/Blog/?BlogNo=51620 Yine Kurdonos'ta bulunan kilisenin epigrafı ile ilgili bir yazıyı 2005 yılında yazmış, 10 Eylül 2007 yayınlamıştım. http://blog.milliyet.com.tr/kapadokya-tarihinden--kurdonos--hamamli--kilisesi-epigrafi/Blog/?BlogNo=61437 Aşağıda yine Kurdonos Tarihi ile ilgili 19. yüzyılın sonlarında yazılmış karamanlıca kaynaklarından bir yazıyı paylaşıyorum. Bu yazıların üçüde birbirini tamamlayan ve Kurdonos Tarihi ile ilgili bilgiler veren yazılardır.
Kurdonos’un yerel tarihine ilgi duyanlara yardımcı olacağını ümit ediyorum.
Tarih araştırmalarında başlangıçlara vesile olması dileğiyle..
Fehmi Dinçer
Ankara 2014
Niğde kasabasının şimali garbi tarafında ve yarım saat mesafesinde ve tepede bulunan bir harap ekklisiya namından dolayı “Arhistratigos” tabir edilmekte olan bir dağın eteklerinde kain bir karye olup, ne vakit ve nasıl tesis ve iskan olunduğu meçhul ise de, ahalisinin tekellüm ettiği lisanın türkçe ve rumca ile karışık bir lisan olmasından on üçüncü asırdan sonra, civar şehir veya kasabalardan hicret edenler tarafından tesis ve iskan edilmiş olduğu anlaşılır.
Keza Arhistratigos tabir edilen mezkur dağın dahi eski ismi ne olduğu tarihçe muayyen olmadığı gibi, bu dağın tepesindeki harap ekklisiyanın ve etrafında bulunan müdevver surların işlenmesine bakılarak, kariyenin tesisinden evvel inşa olunmuş bir ufak monastır yahut kelli olması olması gerektir. Hatta çokları, mezkur ekklisiyanın zemininde bir mahzen bulunup, buradan mahsusi bir yol ile yarım saat mesafede olan “kaya ardı” nam dereye çıkılabilir olduğunu aynen müşahede etmekle, söylemekde olduklarından, işbu yol vasıtası ile dereden içmeğe mahsus su tedarik olunduğu anlaşılmaktadır.
İmdi Kurdonos kariyesi sarp ve kır bir mevkide bulunmakle, akdemce içilecek suyu dahi olmadığından, ahalisi hemen yarım saat mesafede bulunan bir çaydan su içerler idi ise de, bundan 12 sene mukaddem bazı zevat-ı muteberenin gayreti ve umum ahali-i kariyenin fedakarane ve cansiperane çalışması ve ianesi ile 2 bin lirayı mütecavüz akçe sarf edilerek bir saat mesafede ve Deneyi (Yeşilburç - f.d.) kariyesi kurbunda kain bir bahçeden akan pınar suyu mubaya olunarak, kariyeye künkler ile getirilmiş ve oldukça mükemmel çeşmeler inşası ile orası ihya olurcasına güzel bahçelerle tezyin tezyin edilip ahali dahi girdab-ı sefaletten kurtarılmıştır. İşbu suyun celbi için o zaman kabzımal olan hayırhah ve hamiyetmend Kara Ioan’ın (Kara Yuvan) teşvik ve gayreti sebkat eylediği gibi, merhum-u mumaileyhin kendi vatanınca faide ve ianesi hesapsız derecede olmakle, ömrünün son noktasına kadar arzuyu hayriyesi dahi zail olmamıştır.
Elyevm Kurdonos, 250 haneden ibaret olup, tahminen 2 bin nüfus ortodoks hristiyanların şamil ve dört mahalleye taksim olunmuştur. Bunlardan birincisi kariyenin garp cihetinde kain olup, Han Mahallesi tabir olunandır ki, Zoodohos bağı namı ile müşerref Panagia ekklisiyası vardır. Bu ekklisiya ufak, çukur ve köhnemiş bir bina olup, yakın vakitte mükemmel surette ve müceddeten inşa edilmesi tahtı tasavvurdadır. Beher sene yevmi mahsusunda mutantan surette panayır icra olunarak, civar kurradan (kariyeler, köyler - f.d.) hayli ziyaretçiler gelir.
İkinci mahalle şimal tarafta kain ve müştemil olduğu iki adet taş sokudan dolayı Çifte Sokular Mahallesi tabir olunandır ki, dahilinde birde Agios Dimitrios ekklisiyası vardır. Mezkur ekklisiya kayadan kesme evveleri daha ufak ve karanlık iken, badema biraz tamir ve tevsi edilip, hayli genişlemiş ve şavklanmıştır (aydınlanmış - f.d.).
Üçüncüsü cihet-i şarkında kain Hamiller Mahallesidir ki, bunun dahi birkaç ufak sokaktan başka bir caddesi var ve bu cadde boyunca kariyenin en yüce ve şirin haneleri bulunmakta ve Deneyi kariyesi ile Kaya Ardı Deresi tariklerine (yoluna - f.d.) kadar tevessü (uzanma, genişleme - f.d.) etmektedir.
Dördüncüsüde cenup tarafta ve kariyeninn ortasında olan Kilise Mahallesi tabir olunandır ki, burası asıl katoliki ve Agia Metamorfosis ekklisiyasını şamildir. Mezkur ekklisiya 1846 senesine değin ufak bir pareklision iken, indirilerek ittisalindeki (bitişik - f.d.) bazı menziller dahi ilave edilmiş ve gerek ianeten ve gerek istikrazen (borçlanarak - f.d.) toplanan 3 bin lirayı mütecavüz akçe ile müceddeten ve heyeti hazırası üzere ekklisiya inşa olunmuştur. Mevkisi oldukça şirin, binası gayet muntazam olduğu gibi, dahilen dahi güzel ve zi-kıymet donankılar (donatı - f.d.) ile tezyin olunmuş ve ikonotasyonuda mükemmel surette yaldızlanmıştır. Narthikaya olan orta kapısının tarafeyn kemer direkleri güzel sanaat ile mil üzerine yapılmış döner direklerdir. Mezkur kapının üzerine vaz edilmiş birde mermer levha vardır ki, bunun sureti ber veçhi atidir:
Bu aziz hane
Şevketlü Sultan Abdül
Mecit efendimizin emri
fermanıyınan yapıldı 1246
Ioakim efendinin günün-
de başladı Meletios e-
fendinin gününde
tekmil oldu apo 1846 – 1848
Kalfası İmeralı Kosma
Ekklisiyanın bu derecede mükemmeliyetine münasip ampanariyonu (ambon - f.d.) olmadığından, buna müteallik keresteler hazırlanmış ve inşasıda taht-ı tasavvurda bulunmuştur. Liturji ayini dahi iki nefer iereaslar tarafından icra olunmaktadır.
İşbu ekklisiyanın cenup tarafında Kurdonos’un mektebi inşa olunmuştur. Bu mektep üç ufak hocerelerden (hücreler - odalar - f.d.) ve ekklisiya havlusuna (avlu – f.d.) muttasıl bir miktar havludan ibaret olup, ne usul-ü tedrise muvaffık ve ne de şakirdana kafi surette ise de, yakında bunun dahi tevsi ve ikmali tahtı tasavvurdadır. Mektebe devam eden şagirdan dahi 105 nefer erkek ve 55 nefer kız çocukları ki, ceman 160 nefer olup, bunlar 4 sınıf arrenagogeion (erkek okulu - f.d.) ve 4 sınıf parthenagogeion (kız okulu - f.d.) teşlil ettiği halde, yeni usül üzere tedrise kafi olmayan iki didaskalos ve bir de didaskalisseden talim-ü tedris olunmaktadır.
Kurdonoslular alelumum diyarı aherde ticaretle meşgul ve oldukça mamurdurlar. Ahaliden bir kısmıda vatanlarında olup, çiftçilik ve sebzecilik ile meşgul olurlar ve cümleten hatırşinas, çalışkan, mezhepçe itikatli ve oldukça ilimperver iseler de, her nasıl ise, bu ana kadar ilm-i marifte matlup derecede terakki edememişler. Lakin inşallah-ü taala bundan böyle mektepçe olan noksaniyetide ikmale say-ü gayret ederek, bahusus ileri gelenlerin teşvik ve hayırhahanın iane muaveneti ile ilm-i mariftede feyz ve terakki ederler ve tekmil mamuriyete vasıl olurlar.
Fehmi Dinçer
Ankara 2014