Mars gezegenindeki Türkçe

Mars gezegeni her zaman insanların ilgisini çekmiştir. Dünya dışı canlıların olabileceği konusunda yayınlanan haberler ve ve kurgusal yazıların baş kahramanı olan Mars gezegeni aynı zamanda çeşitli zamanlarda gezegene salınan uydular tarafından da en iyi şekilde fotoğraflanan gezegen olmuştur.

Uluslararası Astronomi Birliği Mars gezegenin bölgelerini her yıl yeni yüzeylerin detaylı olarak haritalandırılmasının ardından isimlendirmektedir. Mars yüzeyinde yüz binlerce krater, dağ sıraları, derin vadiler, düzlükler vb. yüzey şekilleri vardır. Bu yüz binlerce yüzey şekillerin ancak yaklaşık iki bin tanesine şuana kadar isim verilmiştir. İsimlendirme Uluslar arası Astronomi Birliğince yapılmaktadır.

İsimlendirmede çok çeşitli kurallar vardır. Bu kurallara uyan isimler komitenin de onay vermesi ile uzay coğrafyasındaki bölgelere verilir.

Türkçemize ait bir kaç tane isimde Uzay coğrafyasına verilmiştir.

Mars gezegenindeki bir kaç coğrafik bölgeye ilk defa Türkçe isimler 1976 yılında Amatör Astronomi ile ilgilenen kişiler veya Bilim adamları tarafından verilmiştir.

Aşağıdaki harita gösterilen yerler Mars'daki Türkçe adların konumlarını göstermektedir. Bu adlar özellikle Anadolu coğrafyasından seçilmiştir.

MARS GEZEGENİ KONUMU (ÇAPI) TÜRKİYE’DEKİ KONUMU

Çan Krateri (8 km) Çanakkale'nin Çan ilçesi

Tarsus Krateri (19 km) Mersin'in Tarsus ilçesi

Mut Krateri (7 km) Mersin'in Mut İlçesi

Sinop Krateri (15 km ) Sinop İli

Bozkır Krateri (84 km) Konya'nın Bozkır Kasabası

Zir Krateri (6 km ) Osmaniye’nin bir kasabası

Hashir Krateri (16 km ) Siirt'in Pervari ilçesinin eski adı

Bunun yanında Türkçe olmayıp da Anadolu kültürüne ait bir kaç tane isimde Mars gezegenindeki bölgelere verilmiştir.

Bunlar;

Chrysokeras Yüzeyi (Haliç’in Bizans dönemimdeki adı)

Granicus Vadisi (Antik Mysia krallığında Nehir Tanrısının adı)

Hermus Vadisi (Antik Lidya Krallığında Nehir Tanrısının adı)

Scamander Vadisi (Antik Truva kentinde bir nehir adı)

Bir elin parmakları kadar az olan Mars yüzeyindeki Türkçe isimlerimizin sayısı, batılı ülkelerin kendi isimlerini Mars gezegenin coğrafyasına verilmesi konusunda biraz düşük seviyede kalmaktadır.Örnek olması sebebiyle aşağıdaki tabloda Türkçe diline ait Mars yüzeyindeki coğrafyalara verilmiş isimlerin sayıları ile Türkiye’nin komşu ülkeleri ve isim verme konusunda en üst seviyede olan birkaç ülkenin kendi dillerindeki isim sayıları kıyaslanmıştır.

Türkiye:8

Suriye:3

İran:2

Irak:2

Gürcistan:2

Yunanistan:33

Bulgaristan:5

Amerika B.Dev:74

Diğer ilgi çeken bir noktada Mars yüzeyinde olan Mut ve Tarsus kraterlerinin Mars'daki ünlü “İnsan Yüzünü” barındıran ve sürekli olarak medyanın ilgisini çekmiş olan Cydonia bölgesine olan yakınlığıdır.Bu bölge yıllardır mars gezegeninde yaşamış olan uygarlığın Antik izlerini barındırdığına inanılmaktadır. Cydonia bölgesinin Türkçe'den alınmış bir bölge olsaydı arama motorlarında en çok aranan kelimeler arasına girecekti.

Diğer ilginç bir noktada 2004 yılında Mars gezegenine inen “Opportunity” adlı uzay aracının Anadolu Kraterinin yanından geçmesidir.

Diğer gezegenlerde veya uzay coğrafyasında Türkçe isimlerimiz çeşitli zamanlarda yüzey şekillerine verilmiştir.Ama en çok Mars gezegeninde Türkçe isimlerine rastlamaktayız.Mars gezegenin en çok popüler olan gezegen olması sebebiyle Mars yüzeyindeki Türkçenin varlığı Türkçe için bir gurur kaynağı ve Türkiye’nin tanıtımı içinde önemlidir.

Kaynaklar:

http://mars.google.com
http://planetarynames.wr.usgs.gov/
Blunck, J,1982,”Mars and its Satellites: A Detailed Commentary on the Nomenclature” , Smithtown, NY, Exposition yayınları, 231 p.
Pozos, Randolfo Rafael, 1986, “The face on Mars”, Chicago Yayınları,