Mescid-i Aksa'nın Tarihi

Tarihi ve manevi değeri en yüksek yerlerden biri olan ve Kuran-ı Kerim'de kendisinin ve çevresinin mübarek kılındığı söylenen Mescid-i Aksa...

Hz. Muhammed (s.a.v.) zamanındaki mescitler arasında, Mekke'ye en uzak yerde bulunduğu için, bu yere, kendisine 'en uzak yer' anlamına gelen Mescid-i Aksa ismi verildiği söylenir. 

Beyt-ül Makdis ya da Beyt-ül Mukaddes adı da verilen bu yerin inşasına, Hz. Davud (a.s.) zamanında başlanmıştı. İnşaatında bizzzat bulunan Hz. Davud (a.s.), duvarları, yaklaşık bir adam boyu yükseldiği sıralarda, bu inşaatı tamamlayamadan hakkın rahmetine kavuşur. Ondan sonra yerine geçen oğlu Hz. Süleyman (a.s.), mescidi tamamlamak ister ve on iki mahalleye sahip Kudüs şehrini, usta ve mühendislere inşa ettirir. Mescid-i Aksa'yı yapan ustalar taşları yontarak, altın, gümüş, inci, yakut ve başka mücevherler de kullanmış ve mescit toplam yedi yılda tamamlanmıştır.

Bu mescitin adına Beyt-ül Makdis (kutsal yer) de denir. Bu ifade, Kuran-ı Kerim'de geçmez, hadis-i şeriflerde zikredilir. Ama Mescid-i Aksa ismi, hem Kuran-ı Kerim'de, hem de hadislerde geçer. 

Hz. Süleyman (a.s.), Hz. Musa (a.s.)'dan beri nesilden nesile gelmiş bulunan ve içersinde Tevrat'ın da bulunduğu Ahid sandığını, yani Tabut-u Sekine'yi, mescide koyar. Ancak daha sonra, Asur hükümdarı ikinci Buhtunnasar Kudüs'ü işgal eder ve şehri yakıp yıkar. Mescidde bulunan altın gümüş ve diğer mücevherleri de alarak Babil'e götürür. Daha sonra mescit tamir ettirildiyse de, M.S. 70 yılında romalılar Mescid-i Aksa'yı tekrar yıkarlar. Böylelikle Kudüs'ün musevilere olan bağlılığı da son bulur.

M.S. 123'te, bizanslılar mescidi tekrar tamir ederler. Sonrasında Hz. Muhammed (s.a.v.), bir gece Mescid-i Haram'dan, melek Cebrail (a.s.) tarafından getirilen Burak'a binerek, Mescid-i Aksa'ya gelir ve burada namaz kılar. O tarihlerde burası, müslümanların kıblesiydi. Peygamberimizin Medine'ye hicretinden 16 ay sonra, Allah tarafından gönderilen bir vahiyle, müslümanların kıblesi Kabe olarak değiştirildi.

638 yılında, Hz. Ömer (r.a.), Suriye seferindeyken Mescid-i Aksa'yı ziyaret etmiş ve burayı temizletip bakım yaptırarak, yeniden inşa ettirmiştir. Burada ezan okutarak cemaatle namaz kıldırmıştır. Yahudilere, mescide emniyetle girme hakkı tanımış, Kudüs'teki kiliselere dokunulmaması için emir verip, hristiyanlarla anlaşma yapmıştır.

Kudüs'ün müslümanlar tarafından fethedilmesinden sonra, halife Abdülmelik bin Mervan, Mescid-i Aksa'nın yakınındaki arsa üzerinde, tam bu mescidin kıble tarafına, Kubbet-ül Sahra'yı yaptırır. Daha sonra depremle harab hale gelen Mescid-i Aksa, Emevi halifesi El Velid tarafından yeniden yaptırılır.

Mescid-i Aksa'nın, Emeviler ve Abbasiler zamanlarındaki şekli, bugünkü durumuna çok yakındır. Kıble karşısında 15 kapı bulunur. Ortadaki altın kaplı kapı, tunçtan yapılmıştır. Son cemaat yerinde revakları (revak=sırtı bağlı bulunduğu binaya dayalı, ön cephesi açık, üstü örtülü ve örtüsü sütunlarla taşınan mekan) bulunan mescit, 280 adet mermer sütuna dayanan revakların taşıdığı bir dam ile örtülüdür. Orta kısmında bir kubbe bulunur. Damın üstü kısmen mozaiklerle süslü, kısmen de levhalarla kaplıdır.

Kudüs 1099'da haçlılar tarafından istila edilince, şehir yakılıp yıkılmış, bir çok kadın, çocuk ve diğer masum insanlar kılıçtan geçirilmişti. Hristiyanlar Mescid-i Aksa'yı da yağmalayıp, tepelerine haçlar dikmiş, içine heykeller koyarak burayı kiliseye çevirmişlerdir.

Sultan Selahaddin-i Eyyubi, 1187'de, Kudüs'ü haçlıların elinden kurtarır ve mescidin içindeki putları ve heykelleri kaldırtır. Sarayı eski haline getirip, yeni bir mihrap yaptırır. Daha sonraları ise, bu mihrabın iki yanına pencereler açılıp bir minber (ki bu minber, 16 bin ahşap parçanın, tek bir çivi bile kullanılmadan birbirine geçmesiyle oluşturulmuştur), kuzey tarafına son cemaat revakları ve bir tahta minare eklenir.

Emeviler, Abbasiler, Eyyubiler ve Memlükler zamanlarında bir ilim merkesi haline getirilmiş ve bir çok islam aliminin yetişmesine vesile olmuş Mescid-i Aksa, en son 1517'de Yavuz Sultan Selim'in Kudüs'ü ele geçirmesiyle Osmanlıların hakimiyeti altına girmiş ve tamiri, bakımları yapılmıştır.

Birinci dünya savaşından sonra Kudüs, Türklerin elinden çıkınca, bağımsız hale gelmişti. Fakat 1948'deki Arap-İsrail savaşında, Kudüs'ün batı kısmı İsrailliler tarafından işgal edildi. 1967'deki altı gün savaşından sonra Kudüs'ün tamamı İsrail savunma kuvvetlerinin eline geçti. 1969'da gerçekleştirlen bir suikastte ise, Avusturalyalı protestan bir fanatik, Mescid-i Aksa'nın bir kısmını ateşe verdi.

1980 ve 1982'de, iki defa yüklü miktarda patlatıcı yerleştirilerek, mescit yıkılmaya çalışılmış, 1990'da ise mescit içine girilerek secdede olanlara ateş açılmış ve 30 kişinin öldüğü, 800 kişinin de yaralandığı bir katliam yapılmıştır. 

Bugün kendi haline terk edilmiş bu değerli mescit, fazlasıyla tamire muhtaçtır. Ama tamir edilme girişimleri engellendiği gibi, yahudiler burayı yıkıp, Hz. Süleyman tapınağını inşa etme girişimlerine başlamışlardır bile ne yazık ki. Mescitin yakınında bulunan Ağlama Duvarının paralelinde açılan 500 metrelik tünelde, kazılar yerin 30 metre kadar altında, tüm hızıyla devam ediyor...