Metin

METNİ / DÜZYAZIYI OLUŞTURAN ÖĞELER

 

Bir yazıda sözü edilen nesne, ele alınacak durum, anlatılan olay, açıklanan düşünce ya da çözümlenmek istenen sorun konu’dur. Yazı neyin üzerinde duruyor,  neden söz ediyorsa konu odur. 

 

Örneğin,

 

“Damlaya damlaya göl olur.” 

 

Atasözünde biriktirmenin gereği ve önemi üzerinde duruluyor.

 

Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun  Yaban romanında İç Anadolu köylüsünün  yaşamı ve Türk aydınının köylüyle olan çelişkileri işleniyor. Romanda yerine göre  olay, nesne, sorunlar ele alınıyor.

 

Bu örnekleri çoğaltabiliriz.

 

 Örneğin, 

 

Orhan Pamuk’un Yeni Hayat

 

adlı romanında okuduğu kitaptan etkilenerek yeni hayatın peşinden koşan bireyin öyküsü anlatılıyor. 

 

İnci Aral’ın Yeni Yalan Zamanlar 

 

adlı romanındaysa çözülmenin, yozlaşmanın hızla yaşandığı bir ortamda kimliklerini yitiren insanlar, kimliklerini, yaşamı sorgulayarak çevrelerinde olup bitenleri adlandırmaya çalışıyor.

 

Yazarlar, konuyu okurlara kavratabilmek  için sınırlandırırlar.Konunun sınırlandırılması şu noktaların belirlenmesiyle gerçekleşir:

 

1.Konu

2. Görüş Açısı ( Bakış Açısı )

3. Anadüşünce

4. Yardımcı Düşünceler

 

 

METİNDE / DÜZYAZIDA PLAN

 

 

Yazıya başlamadan  plan yapılır. Plan, yazıda ne yazılacağını nasıl yazılacağını belirlemektir. 

 

Ele alınacak olay, durum, sorun kısaca konunun;

 

konunun hangi yönde ele alınacağını belirleyen  görüş açısının; 

 

Okura kavratılacak anadüşüncenin; 

 

anadüşünceyi hangi düşüncelerle destekleyeceğini gösteren 

 

yardımcı düşüncelerin 

 

saptanmasını içerir. 

 

Planlamayı bir örnekle gösterelim.

 

Konu:......... :

 

 Dil

 

Görüş açısı : 

 

 Dilin iletişim aracı olduğu

 

Anadüşünce:

 

Dilin gelişmesi, kişiyi düşünce ve duygu yönünden 

 

zenginleştirir.

 

Yardımcı düşünceler:

 

. Dilin tanımı

 

. Dili kullanabilme becerisi olmalı

 

. Dilin öğrenme, öğretme aracı olduğu

 

. Dilin anlama, anlatma aracı olduğu

 

. Dil insanın duygu, düşünce yapısını biçimlendirir

 

Bu planı geliştirebiliriz. İşleyeceğimiz yazının boyutuna göre planda gösterilen düşünceleri çoğaltabiliriz.

 

 Yazı işlenirken anlatım biçimlerine 

 

betimleme, açıklama, öyküleme,   tartışma;

 

düşünceyi geliştirme yöntemlerine

 

tanımlama,  tanık gösterme, örnekleme, karşılaştırma, neden 

 

sonuç, nesnel veriler 

 

vb. başvururuz.

 

 

METİNDE / DÜZYAZIDA BAŞLIK

 

Paragraflarla oluşan düzyazıda her düzyazının bir başlığı olacağı, bu başlığın konuyu yansıtacağı gerekmektedir.

 

Konu, anadüşünce birlikte ele alınarak başlık ona göre belirlenmelidir. 

 

Başlık birkaç sözcükten oluşabilir. Ancak, başlığın uzun olmamasına da özen gösterilmelidir. 

 

Yazının başlığını okuduğumuzda konuyu anlamalıyız.

 

Yazıda konu giriş paragrafında, paragrafta ise giriş tümcesinde yer alır.

 

Örnek:

 

 

“Dil, düşünme ve iletişim aracıdır.  ‘Kişinin iletişim yeteneğini, büyük ölçüde, onun, iletişim aracı olan dili kullanabilme becerisi belirler.’  Çünkü, dil bir öğrenme ve öğretme aracıdır. Başka bir deyişle, insanın var olduğu dünyayı anlama ve anlatma aracıdır. Bu anlamda, insanın duygu ve düşünce yapısını oluşturan ve biçimlendiren araçtır da dil. Dilin gelişip zenginleşmesi, bireyin duygu ve düşünce yönünden de gelişip zenginleşmesidir.”

 

Paragrafta 

 

“Neden söz ediliyor?” ya da  “Neyin üzerinde duruluyor?” sorularının yanıtı paragrafın ilk tümcesinde 

bulunmaktadır.

 

 Bu da, düşünme ve iletişim aracı “dil” olarak giriş tümcesinde ortaya konmuştur. Bu, yazınının konusudur.

 

Sonuç tümcesindeyse anadüşünceyi buluyoruz. Bu iki öğeyi dikkate alarak yazıya başlık koymalıyız.

 

Başlık olarak  

 

“Dilin Yaşamımızdaki Yeri” 

 

düşünülebilir.

 

Giriş, sonuç tümceleri arasında yer alan tümcelerde de yardımcı düşünceler yer almaktadır.