Milletvekili adaylarının düzeyi ve seçim sistemi

İlk öğrenimden hemen sonra kaliteli bir orta öğrenim için başlayan sınavlar yüksek öğrenim için bir zorunluluktur. Yüksek öğrenimin ardından lisans üstü kariyere devam etmek isteyenler sınavlar ve tezlerle boğuşmaktadırlar.

Adayın eğitimi hangi düzeyde olursa olsun devlet dairelerinde görev almak için mutlaka sınava girmektedir. Eğer; Mali Müşavirlik, Noterlik, Savcılık, Hakimlik, Müfettişlik gibi sorumluluk gerektiren bir göreve talipseniz staja başlama sınavı, staj uygulama suresi ve yeterlilik sınavları gibi yoğun aşamalardan geçilmesi gerekmektedir.

Ama; muhtarlık, encümen üyeliği, belediye meclis üyeliği, belediye başkanlığı, milletvekilliği veya bakanlık gibi her biri aşama aşama artan kamu yönetimi sorumluluğu gerektiren önemli görevler için seçim sandığından önce zorunlu bir sınav gerekmediği gibi, yeterlilik düzeyini belirleyen bir değerlendirme sınavına da gerek görülmemektedir.

Seviye tespit sınavı yapılmadan demokratik kamu görevlerinden birine talip olan birinin, seçilmek istediği kamu görevi için niteliğinin ne kadar uygun olduğunu seçmen nasıl bilebilsin. İşte bu nedenle de demokratik seçimlerde kamu görevine aday olanlar görevin gerektirdiği bilgi ve beceriye sahip olduğu için değil de, konjoktürel popülist söylemler ile seçmeni ikna etme yöntemini kullanarak seçilmektedir.

Demokrasi sisteminde, seçimle aday olunan her görev bir alt yapı gerektiriyorsa, göreve talip adayların öncelikle göreve uygunluğunu belirleyen bir seviye tespit sınavından geçmeleri gereklidir. Bu sınavda diploma aranmayarak sınavın demokratik olması sağlanmalıdır.

İlköğrenim diploması olmayan birinin kendini en yüksek diplomalı- dan daha iyi yetiştirmesi de mümkündür. Bu da ancak bir seviye tespit sınavı ile belirlenebilir. Yinede seçimlerde aday olabilmek için seviye tespit puanına bir alt sınırlama konmaması da seçilme hakkının eşit olmasını sağlayacaktır.

Seçmen oy verdiği adayın veya liderin talip olduğu göreve uygunluk düzeyini seviye tespit sınavında aldığı puanla bilmiş olacaktır. Bu da seçim sandığına giden vatandaşın en doğal hakkıdır. Seçimlerin tam demokratik olabilmesi için, seçilmek isteyen adayların seviye tespit sınav puanı belirlendikten sonra seçmen en düşük puan alana oyunu verme özgürlüğüne sahip olmalıdır. Bu şartların sağlanması halinde nitelikli insanların popülist söylemler kullanmadan aday olma cesareti artar, seçmende kime niçin oy vereceğine daha sağlıklı karar verir.

Örneğin bir milletvekili; tarih, coğrafya, sosyoloji, hukuk, ekonomi, uluslararası ilişkiler ve toplumsal problemler konularında temel bilgilere ve vizyona sahip olmalıdır, bu da ancak bir seviye tespit sınavı ile ölçülebilir.

Demokrasinin yetkinlerin sistemi mi ? yoksa popülist sosyal etkinlerin sistemi mi ? olduğu kamuoyunca detayları ile tartışılmalı ve tanımlanmalıdır.

Demokrasi yetkinler arasında bir seçilme yarışı olmalıdır. Ancak bu yolla demokrasinin düzeyi yükselebilir, toplumsal problemlere reel çözümler üretilebilir.

Seçimlerin seviye tespit sınavı yapılmadan yapılması, yetkinler yerine popülist sosyal etkinlerin yarıştığı seçim sistemini oluşturmaktadır. Bu şartlarda ülkenin en üst düzeyde yönetilmesi mümkün değildir.

Adayların seviye tespitinin yapılmadığı şartlarda “popülist sosyal etkinler” yetkinleri aşmak için her türlü manevrayı yapmayı meşru görebilmekte, bu nedenle de düzeysizleşen seçimlere katılmak bir çok yetkine zül gelmektedir. Böylece demokrasinin erdemi yok olmaktadır. Seviye tespit sınavı düzenlenip, seçmeninde bilinçli hale getirilmesi sağlanmadığı sürece demokrasi nitelik kazanamayacağı gibi, demokrasi olumsuzluklara da neden olabilmektedir.

Kadri KANPAK